معرفی خاشاک روی آب

خداوند به علم و علم آموزی بسیار اهمیت می‌دهد در نتیجه نقطه مقابل آن یعنی جهل، مورد نکوهش خداوند قرار گرفته است .

در قرآن كریم آمده است: «بدترین جنبندگان نزد خداوند افراد كر و لالی هستند كه تعقل نمی‌كنند.»(انفال، 22). و نیز می‌فرماید: «ما بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم آنها دل‌هایی دارند كه با آن اندیشه نمی‌كنند و نمی‌فهمند و چشمانی كه با آن نمی‌بینند و گوش‌هایی كه با آن نمی‌شنوند آنها همچون چهارپایانند، بلكه گمراه‌ترند. آنها همان غافلان هستند.» (اعراف، 179)

قرآن جهل را سرچشمه‌ی كفر و عاملی برای شكست می‌داند: «ما بنی اسرائیل را سالم از دریا عبور دادیم و در مسیر خود به جمعیتی رسیدند كه اطراف بت‌هایشان گرد آمده و عبادت و خضوع می‌كردند بنی اسرائیل به موسی گفتند: تو نیز برای ما معبودی همانند آنها قرار ده، حضرت موسی گفت: شما قومی جاهل هستید.» (اعراف، 138)

قرآن معتقد است جهل نابینایی است: «آیا كسی كه می‌داند آنچه از سوی پروردگارت بر تو نازل شده حق است همانند كسی كه نابیناست. تنها صاحبان عقل متذكر می‌شوند.» (رعد 19) و نیز می‌فرماید: «نابینا و بینا، تاریكی و روشنایی، سایه آرام‌بخش و باد داغ سوزان، هرگز مساوی نیستند؛ همانگونه كه مردگان و زندگان هرگز یكسان نیستند.» (فاطر، 19-22)

از نظر قرآن كریم كسانی كه در جهل و نادانی به سر می‌برند و بهره‌ای از علم و دانش نبرده‌اند، عمر طولانی آنها از بدترین عمرهاست، زیرا انسان باید موجودی مبارك و نافع باشد؛ «و بعضی آنقدر عمرشان طولانی می‌شود كه به بدترین مرحله زندگی و پیری می‌رسند آن چنان كه چیزی از علوم خود را به خاطر نخواهند داشت.»(حج، 5) ارذل العمر به معنای بی‌ارزش‌ترین روزهای عمر است و كنایه از آن است كه انسان در سنین كهولت حافظه‌ی خود را از دست می‌دهد و معلومات خود را فراموش می‌كند، پس بهترین ساعات عمر، روزهای تحصیل علم و معرفت‌آموزی است.

پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: «كسی كه ساعاتی تن به زحمت تعلیم ندهد تا ابد در ذلت و زحمت جهل باقی می‌ماند.»¹ و حضرت علی(علیه‌السلام) می‌فرماید: «جهل در انسان زیان و ضررش از مرض خوره بیشتر است.»² امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «مردم سه گروهند: دانشمند، دانشجو و خاشاك روی آب كه هر لحظه آب او را به جایی می‌برد.»³

وقتی فرد علم نداشته باشد بازیچه دست دیگران می‌شود و آنقدر از جهت فکری و علمی سبک است که به هر سویی کشیده می‌شود.

جهل منشأ بی‌ادبی است، چنانچه قرآن انسان‌هایی را مثال می‌زند كه از روی نادانی وقت و بی‌وقت پشت در خانه پیامبر او را با صدای بلند می‌خواندند و برای رسول خدا مزاحمت‌هایی ایجاد می‌كردند و پیامبر سكوت می‌كرد تا این كه آیه نازل شد: «كسانی كه از پشت حجره‌ها تو را بلند صدا می‌زنند اكثرشان نمی‌فهمند.»(حجرات، 4) پس هر جا علم باشد ادب هم باید باشد و نیز در جای دیگر چنین می‌گوید: «ای مومنین اگر فاسقی برای شما خبری آورد درباره‌ی آن تحقیق كنید، مبادا به سبب نادانی آسیبی برسانید و از عمل خود پشیمان شوید.» (حجرات، 6)

با توجه به اهمیتی که قران به علم و آگاهی داده در یافتیم که خداوند جهل و ناآگاهی را مورد نکوهش قرار می‌دهد.

ما را از عالمان امت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) قرار بده .

1- آثار الصادقین، ج13، ص 480 .

2- غرر الحكم و درر الكلم، انصاری، ج1، ص574 .

3- اصول كافی، كلینی، ج1، ص54 .