مس آیات و کلمات قرآن کریم

اِنَّهُ لَقُرآنٌ کَریمٌ * فی کِتابٍ مَکنُونٍ *لا یَمَسُّهُ اِلّا المُطَهَّرُون * که  آن، قرآن ارجمندی است  * که  در کتاب محفوظی جای دارد *  و جز پاکان نمی توانند به آن دست زنند (و دست یابند) (سوره واقعه آیات 77 الی 79)

مقدمه :

قرآن کلامی است پاک که در «صحیفه هایی پاک¹» توسط «روحی پاک و مقدس²» از جانب «خداوند قدّوس» ، بر قلب پیامبر(ص) نازل شده است. بدون شک برای درک معانی والای این کتاب باید آداب و دستوراتی را رعایت نمود. از آن جمله، این كه هنگام مسّ آیات این کتاب نورانی باید باطهارت و پاک بود چرا که بفرموده قرآن «جز پاکان آن را مس نمی نمایند³» از این رو در این درس با پاره ای از احکامِ مسِّ قرآن آشنا می شویم.

احکام :

1) رساندن جایی از بدن به خطّ قرآن برای کسی که وضو ندارد، حرام است. ولی اگر قرآن را به زبانِ فارسی یا زبان دیگری ترجمه کنند، مسّ آن اشکال ندارد.⁴

توضیح: البته در صوتی که در ترجمه آیات اسم خداوند متعال یا اسم های متبرک دیگری که برای مس نمودن آنها احتیاج به طهارت است نباشد. (رجوع شود به درسِ دوّم)

2) در حرمتِ مسِّ آیاتِ قرآنی برای کسی که وضو ندارد، فرقی بین اعضای ظاهری مانند انگشتان دست و اعضایی مانند زبان و دندان نیست، امّا در موردِ "مو"، بین مراجع اختلافِ نظر وجود دارد.⁵

4) جلوگیری بچه و یا دیوانه از مس قرآن واجب نیست ولی اگر مسّ نمودن آیات توسّط بچه و دیوانه باعث بی‌احترامی به قرآن می‌شود، باید از آن جلوگیری نمود.⁶

توضیح: با توجه به این که کودکان نابالغ مکلّف به رعایت احکام نیستند ، هنگام تماس آنها با آیات قرآن به ویژه هنگام آموزش قرآن وضوگرفتن بر آنها واجب نیست⁷ ولی در عین حال شایسته است آنها را به گرفتن وضو و رعایت ادب قرآن سفارش نمود.

5) چنانچه برای آب کشیدن قرآنی که نجس شده و یا در محلی که باقی ماندن قرآن در آن اهانت به قرآن است نیاز به مس قرآن آیات باشد باید وضو گرفت، امّا چنانچه معطّل شدن برایِ وضو بی‌احترامی به قرآن باشد باید بدون وضو آب کشید.⁸

6) اگر کلمه‌هایِ قرآنی به ‌گونه‌ای نوشته شود که در زیر صفحه کاغذی یا فلزی ایجاد برجستگی مستقیم یا معکوس نماید چنانچه برجستگی‌ها خوانا باشند، مسّ آنها بدون طهارت حرام است.⁹

7) یکی از پنج چیزی که بر جُنب حرام است، رساندن جایی از بدن به خط قرآن یا به اسم خداوند است و همچنین اسامی معصومین(علیهم السَّلام) هم بنابر احتیاط واجب (به نظر برخی از مراجع دیگربنابر احتیاط مستحب) حکم اسم خداوند را دارند.¹⁰ (که در درس بعد به آن خواهیم پرداخت)

8) در صورتی که بین خطوط قرآن لایه نازکی از شیشه، نایل و یا امثال آن فاصله شود تماس با آن جایز است.¹¹

10) کسی که اسماء جلاله یا آیاتی از قرآن را بر روی بدن خالکوبی نموده، با این شرط که خالکوبی زیر پوست باشد، مسّ آن بدونِ وضو مانعی ندارد.¹²

11) برای افرادی که وضو ندارند تماس با جلد و حاشیه و فاصله بین خطوطِ قرآن، همچنین همراه داشتن آن مکروه است.¹³

12) گرفتن وضو برای تلاوت و همچنین، كتابت و نگارش آیات قرآن و نیز مس حواشی و فاصله بین خطوط و همراه داشتن قرآن مستحب است.¹⁴

اشاره :

با توجه به این كه در برخی از متون فقهی كه از عالمان بزرگ شیعه در دهه ها و قرون گذشته به یادگار مانده مواردی از احكام ذكر شده كه در رساله های توضیح المسائل فعلی به چشم نمی خورد به برخی از آنها اشاره می شود¹⁵

1. در حرمتِ مسِّ آیات قرآنی برای کسی که وضو ندارد فرقی بین مسِّ آیه و کلمه، بلکه یک حرف از آن نمی‌باشد، اگرچه خوانده هم نشود مانند(الف) در (قالوا).¹⁶

2. در حرمت تماس با آیات برای فردی كه وضو ندارد فرقی میان انواع خط ، حتی خطوطی كه دیگر مورد استفاده نیست مانند خط كوفی نیست.

3. درباره مس كلماتی كه مشترك بین قرآن و غیر آن هست مثلاً كلمه بنی اسرائیل و ... چنانچه قصد نویسنده از نوشتن این كلمات نگارش قرآن باشد، بدون وضو نمی توان به این كلمات دست زد ولی اگر آن را به نیت كلمات قرآنی ننویسد می توان بدون وضو آن را مس نمود.

4. خوردن غذایی كه در آن آیات قرآن و یا اسماء متبركه نوشته شده برای فرد بی وضو جایز نیست.

سؤال: نابینایان براى خواندن از خط برجسته اى به نام «بریل» كه با لمس انگشتان خوانده مى شود، استمداد مى گیرند. مى دانیم كه این خط از نقاط ششگانه تشكیل شده است. با توجّه به مطلب فوق، آیا بر نابینایان لازم است در موقع فراگیرى قرائت قرآن، و در وقت لمس اسامى مقدّسه كه با خط برجسته نوشته شده، وضو داشته باشند؟

آیت الله العظمی مكارم شیرازی (دام ظله العالی)

آرى باید وضو داشته باشند، یا از دستكش هاى پلاستیكى نازك استفاده كنند.

[1] . اشاره دارد به آیات 13 و 14 سوره عبس

[2] . اشاره دارد به آیه 102 سوره نحل

[3]  . سوره مباركه واقعه آیه 79

[4] . بنی‌هاشمی خمینی سیدمحمدحسن ،توضیح المسائل مراجع،ج1ص178،مسأله 317 مطابق با فتوای مراجع عظام تقلید آیات امام خمینی(ره)، فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی، تبریزی، بهجت، صافی، سیستانی، شبیری زنجانی

[5] . مطابق نظر آیات عظام صافی گلپایگانی: احتیاط مستحب در نرساندن مو به خطّ قرآن است... و حضرت امام بنابر احتیاط واجب در نرساندن مو به خط قرآن است.نظر آیت اللَّه بهجت: بنابر اظهر مانعی ندارد حتی اگر کوتاه باشد... در این باره فتوای سایر مراجع در دسترس نیست.بنی هاشمی همان، حاشیه مسأله 317 و عروة الوثقی ج1ص138مسأله3(حاشیه حضرت امام)

[6] . بنی‌هاشمی همان مسأله318ص180 مطابق با فتوای حصرت امام(ره)، فاضل لنکرانی، تبریزی، مکارم شیرازی، بهجت، صافی، سیستانی، شبیری زنجانی.

[7] . یزدی سید محمد كاظم،عروة الوثقی جلد1 ص 140 مطابق با فتوای مرحوم حضرت امام و آیت الله العظمی گلپایگانی.

[8] . همان،،مسأله 316 مطابق با فتوای مراجع عظام تقلید آیات امام خمینی(ره)، فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی، تبریزی، بهجت، صافی، سیستانی، شبیری زنجانی

حضرت آیت الله شبیری زنجانی:در صورت عدم فرصت کافی برای وضو باید تیمم کرد ولی اگر انجام تیمّم نیز معطلی دارد که موجب بی احترامی به قرآن است، بدون وضو آنرا بردارد.

[9] . یزدی محمد کاظم، عروة الوثقی جلد1 ص140 مطابق با فتوای آیات عظام امام خمینی، گلپایگانی، اراکی و خویی

[10] . بنی هاشم خمینی، سید محمد حسن، توضیح المسائل مراجع، ج1 ، ص 212

*خواهران گرامی در این باره به احکام ویژ? بانوان مراجعه و توجه نمایند.

[11] یزدی محمد کاظم، عروة الوثقی جلد1 ص140 مطابق با فتوای آیات عظام امام خمینی، گلپایگانی، اراکی و خویی

[12] . نیشابوری غلامرضا ، استفتائات قرآنی ،ص124(مطابق با نظرآیاتِ عظام مکارم، فاضل، تبریزی)

[13] . یزدی محمد کاظم، عروة الوثقی جلد1 ص141 مسأله 19مطابق با فتوای آیات عظام امام خمینی، گلپایگانی، اراکی و خویی

[14] . یزدی محمد كاظم ص142 مطلب نهم

[15] . نقل از عروة الوثقی ج1 ص 138 تا 141

[16] . یزدی سید محمد كاظم ، عروة الوثقی ، ج1 ص