شناسنامه واقعی خریداریم!

ما در دنیا در شرایط اقلیمى و اجتماعى خاص زندگى مى‏كنیم و ناچاریم شناسنامه‏اى به همراه داشته باشیم. مشخصات قبیله، نژاد، قوم و... شناسنامه‏اى طبیعى است كه در هر نقطه‏اى حتى در جایى كه اداره آمار نباشد، چنین شناسنامه طبیعى وجود دارد. خداى سبحان در سوره «حجرات‏» مى‏فرماید: ما این شناسنامه طبیعى را همراه با آفرینش انسانها خلق كرده‏ایم تا یكدیگر را شناسایى كنید:

«یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَ أُنثَى وَ جَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَ قَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا »¹

ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیره‌ها و قبیله‌ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید؛ (اینها ملاک امتیاز نیست،) گرامی‌ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست؛ خداوند دانا و آگاه است!

شناسنامه، خواه آمارى باشد یا طبیعى، كه از اقلیم و نژاد و قوم و خویش نشئت گرفته، بیرون از قلمرو جان ماست. اما اخلاق، شناسنامه حقیقى ماست كه هم در دنیا و هم در قبر، برزخ و قیامت كبرا ما را همراهى مى‏كند. ما اگر به شناسنامه آمارى اكتفا كنیم، یك «شهروند» و اگر به شناسنامه نژادى و قبیله‏اى بسنده كنیم، یك «بیابان نشین‏» یا «بیابانگرد» مى‏شویم ولى اگر به شناسنامه اخلاقى روى آوریم «انسان‏» مى‏شویم. انسان هر چه بیشتر متخلق به اخلاق حسنه گردد قیمتی تر و به نصاب انسانیت نزدیکتر می شود، به همین جهت، امیرالمؤمنین (علیه السلام) مى‏فرماید: «اكرم الحسب حسن الخلق‏»²

یعنى، حسب انسان را اخلاق او تعیین مى‏كند و گرامیترین نژاد، نسب، حسب و شناسنامه، حسن خلق انسان است كه همواره او را همراهى مى‏كند. این شناسنامه، مانند شناسنامه‏هاى آمارى نیست كه گاهى به همراه انسان هست و گاهى نیست و گاه مهر بطلان مى‏خورد. و نیز مانند شناسنامه‏هاى اقلیمى نیست كه با كوچ كردن از سرزمینى به سرزمین دیگر، دگرگون شود؛ بلكه همیشه به همراه انسان هست؛ چنانكه امیرالمؤمنین(علیه السلام) مى‏فرماید: «لا قرین كحسن الخلق‏»³

هیچ قرین و همدمى به اندازه حسن خلق، انسان را همراهى نمى‏كند و به حال او سودمند نیست. چون حسن خلق در درون جان انسان است و هرگز او را تنها نمى‏گذارد.