روان شناسی سوگواری
سازگاری با مرگ عزیزان
مرگ عزیزان مهم ترین رویداد در زندگی است و باعث بحران عاطفی شدید می شود. مرحله «بهبود» آرام و تدریجی است، زیرا پذیرش واقعیت مشکل است و فرد دچار سردرگمی می شود. اگر فرد مرگ را به عنوان واقعیت زندگی بپذیرد، غم و اندوهش کمتر می شود. فرد باید بپذیرد که می تواند با مرگ و شرایط جدید سازگار شود. با پشت سر گذاشتن مرحله رشد روان شناختی، فرد می تواند در مقابل رویدادهای سخت زندگی مقاوم شود.
غم و اندوه پس از مرگ عزیزان شامل مراحل زیر می شود:
1- انکار و ناباوری
در ابتدا پذیرش مرگ عزیز بسیار مشکل است. فرد فکر می کند که این اتفاق تلخ و دردناک برای او روی نداده است و خواب می بیند. اصلاً آن را باور نمی کند. ولی وقتی افکار و احساسات خود را در مورد مرگ و عزیز از دست رفته بیان می کند به تدریج واقعیت را می پذیرد.
2- خشم
در این مرحله فرد از خود می پرسد:«چرا من؟». فرد از تلخی و بی عدالتی در تقدیر مرگ عصبانی است. از این رو رفتار تند و خشنی با دیگران دارد.
حمایت اجتماعی، عاطفی، احترام و توجه دیگران باعث می شود فرد راحت تر این مرحله را پشت سر گذارد.
3- معامله
فرد حاضر است هر چه را که دارد ببخشد تا عزیز از دست رفته باز گردد و زندگی به روال سابق بازگردد.
4- گناه
فرد دچار عذاب وجدان و گناه می شود، احساس می کند در حق عزیز خود کوتاهی کرده است. در این مرحله فرد باید خود را ببخشد و بداند انسان جایزالخطا است.
5- افسردگی
فرد غمگین و گوشه گیر می شود و نوسانات خلقی در رفتارش مشاهده می شود. ولی با گذشت زمان به تدریج فرد به روال عادی بازمی گردد و فعالیت اجتماعی خود را از سر می گیرد. در این مرحله تشویق فرد اصلاً مؤثر نیست.
6- تنهایی
در پی مرگ عزیز و تغییرات زندگی، فرد احساس تنهایی و ترس می کند. هرچه با دیگران ارتباط بیشتر داشته باشد، احساسات منفی او کاهش می یابد.
7- پذیرش
پذیرش مرگ به معنی بازگشت فرد به شادی نیست. بلکه فرد به مرحله سازگاری و رویارویی با واقعیت می رسد. او به تدریج می پذیرد که به زندگی خود بدون حضور عزیز از دست رفته ادامه دهد. ارتباط با دوستان باعث می شود که فرد احساس بهتری داشته باشد.
8- پایان اندوه
زمان کاملاً مشخصی برای پایان اندوه وجود ندارد، این مرحله در افراد متفاوت است. به گفته کارشناسان، معمولاً این مرحله یک سال به طول می انجامد. البته این امر به رابطه فرد با عزیزان از دست رفته، حمایت اطرافیان و عوامل فردی بستگی دارد. هرچه رابطه فرد با متوفی صمیمی تر باشد، مرحله بهبود طولانی تر است.
9- امید و بازگشت به زندگی
فرد به مرحله ای می رسد که با یادآوری خاطرات عزیز خود، کمتر ناراحت می شود. به آینده چشم می دوزد و امیدوار است. ( البته مراحل پس از مرگ عزیزان، بسته به فرهنگ های مختلف تفاوت می کند. مثلاً مراحل 2، 3 و 4 را بسیاری از ما ایرانیان به دلیل اعتقادات مذهبی تجربه نمی کنیم و یا به صورت بسیار خفیف با آن مواجه می شویم.)
مرگ اعضای درجه اول خانواده
مرگ عزیز به ویژه اگر اتفاقی و ناگهانی باشد بسیار سخت و دردناک است. واکنش فرد متأر از شرایط مرگ و رابطه او با فرد از دست رفته است.
مرگ فرزند: والدین احساس می کنند به آنان ظلم شده است، آنان گاه دچار عذاب وجدان می شوند، خود را مسئول مرگ فرزند می دانند و احساس می کنند بخشی از هویت خود را از دست داده اند.
مرگ همسر:مرگ همسر بسیار تلخ و دردناک است و شوک عاطفی شدید را به همراه دارد. در پی مرگ همسر، فرد باید با شرایط جدید نظیر سرپرستی فرزندان به تنهایی و زندگی مجردی و ... سازگاری پیدا کند.
مرگ همسر سالمند: سالمندان نسبت به مرگ همسر خود آسیب پذیرند، زیرا شریک یک عمر زندگی مشترک خود را از دست می دهند. در پی مرگ همسر، سالمند تنها و ناامید می شود.
روش های سازگاری با مرگ
فرد باید احساس تنهایی، خشم و غم را به راحتی با دیگران در میان گذارد و امیدوار باشد. نماز بخواند. دعا کند. در خصوص احساسات و اعتقادات مذهبی با روحانیون صحبت کند. از خود مراقبت و استراحت نماید. با وجود بی اشتهایی، غذای مقوی بخورد.
روش های کمک به فرد داغدار
از فرد داغدار حمایت کنید. اگر افسرده است. او را به شاد بودن تشویق نکنید، زیرا آمادگی ندارد. تا زمانی که فرد تمایل دارد، در مورد موقعیت موجود و مرگ عزیز با او صحبت کنید. تـُن صدایتان آرام و با محبت باشد. به فرد نشان دهید که برایتان مهم است و به او توجه می کنید. با توجه و علاقه، به صحبت های فرد گوش کنید. از تجارب مشابهی که در زندگی داشته اید، احساسات غم و اندوه خود برایش تعریف کنید. هرگز نگویید احساساتت را درک می کنم».
اگر نشانه های افسردگی شدید در فرد مشاهده می شود و وضعیت اش هر روز از روز قبل بدتر می شود، او را تشویق کنید به روان شناس مراجعه کند.
احساس اندوه یا افسردگی؟
اندوهگین بودن بخشی از تجارب انسان است. زیرا ناشی از تغییرات طبیعی چرخه بیولوژیک و پاسخ عاطفی به تجارب سخت و طاقت فرسای زندگی نظیر ناامیدی و مرگ عزیز است. بهترین راه سازگاری طبیعی، تأیید و مطرح کردن احساسات است.
اندوه و سازگاری با مرگ
صحبت با مشاور در خصوص مرگ عزیز، به فرد کمک می کند که احساس تنهایی نکند. گاهی گذر از شرایط دشوار مرگ عزیز، به افسردگی منجر می شود.
علائم افسردگی بالینی
- عدم تمرکز
- بی خوابی، زود از خواب بیدار شدن، دیر خوابیدن، خواب طولانی و بیدار شدن با خستگی
- تغییر عادات غذاخوردن
- بی اشتهایی، عدم احساس مزه غذا
- پرخوری و افزایش اشتها
- احساس گناه، ناامیدی و تنهایی
- افزایش انتقاد از خود
- افکار خودکشی
- انزوای شدید
- افزایش مصرف دارو و آرام بخش
اگر اکثر نشانه های فوق بیش از دو هفته مشاهده شود، احتمال افسردگی بالینی وجود دارد.
افسردگی بالینی با مشاوره و مدیتیشن قابل درمان است.
درمان افسردگی بالینی حاد ، 9 تا 12 ماه یا بیشتر طول می کشد، ولی با درمان پس از 4 تا 6 هفته فرد بهبود می یابد. در صورت مشاهده موارد فوق، باید به روان شناس یا مشاور مراجعه شود، در غیر این صورت وضعیت فرد بدتر می شود.
چگونه با فردی که به کمک نیاز دارد باید رفتار کرد؟
باید رفتارهای فرد را به او یادآور شد. برای مثال، «همه اش توی خودت هستی، اصلاً حوصله نداری و نمی خندی» نگرانی تان را به او نشان دهید.
به او پیشنهاد کنید که به دکتر روان درمانگر یا روان شناس مراجعه کند، به او اطمینان دهید که حاضرید او را همراهی کنید. اگر به نظرتان فرد به فکر خودکشی است، مستقیماً از او سؤال کنید. برای مثال «آنقدر ناراحتی که حاضری به خودت آسیب برسانی؟»، پرسش از فرد، احتمال بروز خودکشی را افزایش نمی دهد. بلکه او را تشویق می کند تا افکارش را بر زبان آورد. اگر فرد افکار خودکشی در سر دارد، سریع او را نزد روان شناس ببرید. برای کمک به فرد، می توانید با روان درمانگر و روان شناس مشورت کنید.
کمک به کودک داغدار
مرگ والدین برای کودک بسیار مشکل است و کودک نسبت به شرایط اطراف خود و مرگ عزیز دچار سردرگمی می شود.
به دلیل شناخت و درک محدود ، و ناتوانی در بیان احساسات، روند بهبود در کودکان کم سال طولانی تر و مشکل تر است. کودک دچار شب ادراری می شود. خشم ، انتقاد و اضطراب در کودک افزایش می یابد. سازگاری کودک با مرگ عزیزان فشار زیادی بر اطرافیان وارد می کند.
با سادگی و آرامش با کودک در مورد مرگ صحبت کنید . به او کمک کنید احساسات خود را شناسایی و ابراز کند.
کودک به حمایت و توجه بزرگسالان نیاز دارد و باید وقت زیادی را به او اختصاص داد.
آنچه که باید فرد داغدار انجام دهد
فرد احساسات خود را به دیگران بگوید تا بتواند غم و اندوه را پشت سر گذارد.
به سلامت خود توجه کند. با بی اشتهایی مبارزه کند.
صبور باشد. ماهها یا یک سال طول می کشد که فرد تغییر زندگی و مرگ را بپذیرد.
آنچه که فرد داغدار نباید انجام دهد:
- منزوی و گوشه گیر نشود و خود را از دیگران پنهان نکند.
- با سیگار داروهای آرام بخش بدون تجویز خود را آرام نکند.
- احساسات خود را انکار نکند.
- در مورد مسائل مهم زندگی نظیر ازدواج سریع تصمیم نگیرد.
چگونه می توانید به فرد داغدار کمک کنید؟
- در غم و اندوه فرد شریک شوید. او را تشویق کنید تا احساساتش نسبت به مرگ و خاطرات فرد از دست رفته را مطرح کند.
- غم و اندوه را تأیید کنید.اما آن را به ابدیت و خداوند ارتباط دهید. هرگز نگویید « با گذشت زمان حالت بهتر می شود، خیریت بود»، زیرا به او هیچ کمکی نمی کند. با دقت و توجه به صحبت های فرد گوش و با او همدردی کند.
- به او کمک کنید. برایش غذا تهیه کنید و به او بدهید.
- صبور باشید. روند بهبود فرد طولانی است؛ پس با بردباری به فرد عزادار در پشت سر گذاشتن غم و اندوه کمک کنید.
- غم و اندوه فرد را کم اهمیت نشان ندهید.نگویید «تو باید قوی باشی»، تو باید بدون او به زندگی ادامه دهی، چون مقاومی زیرا در مراحل اولیه این صحبت ها برای فرد تأثیر ندارد و او باید به طور طبیعی مراحل غم و اندوه را پشت سر بگذارد.
ترجمه : الهام مؤدب
لینک ها
کودکان را برای روبه رو شدن با بلایای طبیعی آماده کنیم
آیا شما هم در خوابیدن مشکل دارید ( قسمت اول ) ، ( قسمت دوم )
