تاثیر تغذیه در افزایش بازدهی هوشی
همیشه یکی از دغدغه های بزرگ والدین، مساله تحصیل و موفقیت درسی فرزند شان است. گاهی در بعضی خانواده ها می بینیم که بعضی از کودکان بدون هیچ علت موجه و معلومی، ناگهان از درس و مدرسه و دانشگاه دل زده می شوند و رغبت چندانی به تحصیل نشان نمی دهند. گاهی برخی معلمان به والدین یک دانش‌آموز می گویند که فرزند شما در کلاس درس، توجه و تمرکزی روی درس ندارد و زیاد دچار افت تحصیلی می شود. شاید برای بسیاری از والدین، قبول این واقعیت، غیر قابل تصور باشد که در بسیاری از این موارد، یکی از علل مهم این مسایل می تواند اختلالات تغذیه ای و کمبود دریافت برخی از مواد مغذی باشد. در این خصوص برلیانت بزرگمهر، مسئول کمیته آموزش همگانی انجمن تغذیه ایران، حرف های جالبی دارد که شنیدنش خالی از لطف نیست.
به گفته خانم بزرگمهر، امروزه تحقیقات و بررسی های گسترده ای در کشورهای مختلف از جمله ایران انجام شده که تاثیر مهم و قابل توجه تغذیه را در افزایش بازدهی هوشی، قدرت یادگیری و تمرکز به اثبات رسانده اند.
یادتان نرود که مهارت های فوق مربوط به چگونگی فعالیت سیستم عصبی هستند زیرا سلول‌های عصبی مواد لازم برای فعالیت روزانه شان را از غذای مصرفی دریافت شده در هر روز تامین می کنند. به علاوه، در میان ضروری ترین ها مواد مغذی وجود دارند که موثرتر بوده و اثرات اختصاصی تری به دنبال دارند.
پس باهوش ها چه می خورند؟
خانم بزرگمهر در این باره می گوید، این بحث می تواند دو سوال را در ذهن شما ایجاد کند، سوال اول این که کدام یک از مواد مغذی در تقویت فعالیت های فکری تاثیر بیشتری دارند؟ و در پاسخ به آن باید گفت اصولا تغذیه کافی، متعادل و متنوع تاثیر مهمی در حفظ عملکرد سیستم عصبی و بازده آن یعنی فعالیت های فکری شامل قدرت یادگیری، تمرکز و حافظه دارد اما در این ارتباط به چند ماده مغذی اختصاصی تر اشاره می کنیم. این مواد مغذی عبارت هستند از کربوهیدرات ها، ویتامین های گروه B، ویتامین C، اسیدهای چرب امگا 3 و املاحی مثل ید، فسفر و آهن.
خشت اول، دوران جنینی
حتما می پرسید که از چه سنی و در چه مواقعی از عمر، تغذیه اثرات مهم تری در افزایش کارایی هوشی، قدرت تمرکز و یادگیری به عهده دارد؟ خانم بزرگمهر در پاسخ به این سوال معتقد است که تغذیه از دوران جنینی تا پایان عمر در حفظ فعالیت سیستم عصبی دخیل بوده و هر نوع اختلالی در دریافت مواد مغذی فوق‌الذکر می تواند به این امر لطمه وارد سازد.
از آنجایی که سیستم عصبی شخص در دوران جنینی تشکیل شده و تکامل پیدا می کند لذا تغذیه مادر در دوران بارداری تاثیر مهمی در تشکیل یک سیستم عصبی سالم به عهده دارد. به عنوان مثال مادرانی که در دوران بارداری و قبل از آن در معرض کمبود شدید یُد قرار می گیرند تشکیل و تکامل سیستم عصبی جنین شان دچار اختلال می شود و چنانچه این کمبود سریعا جبران نشود، نوزاد با عقب‌افتادگی ذهنی به دنیا خواهد آمد که این عارضه را اصطلاحا کرتینیسم می گویند و اختلالاتی است که تا آخر عمر گریبان گیر کودک خواهد بود. همچنین اسیدفولیک و اسیدهای چرب امگا 3 نیز در تشکیل و تکامل سیستم عصبی نقش به سزایی دارند. البته همان گونه که گفته شد، تاثیر تغذیه در دوران بارداری در حفظ سلامت سیستم عصبی جنین و نوزاد بسیار مهم و انکارناپذیر است و هر نوع اختلالی در تغذیه مادر در این دوران می تواند اثرات جدی و گاه جبران ناپذیری به کودک وارد سازد.
کربوهیدرات ها، اول
اما در ارتباط با نقش و وظایف اختصاصی مواد مغذی در بازدهی هوش و حافظه خانم بزرگمهر این چنین توضیح می دهد، کربوهیدرات ها (مواد قندی - نشاسته ای) سوخت اختصاصی سلول های عصبی هستند. این سلول ها انرژی مورد نیاز خود را به طور معمول از کربوهیدرات ها دریافت می کنند لذا لازم است این دسته از مواد مغذی، به میزان لازم و کافی در اختیار فرد قرار گیرند. نکته قابل توجه دیگر آن است که کربوهیدرات ها قادر به ذخیره طولانی در بدن نیستند بنابراین چنان چه انسان به مدت طولانی از مصرف شان محروم باشد دچار عوارض عصبی از جمله کاهش قدرت یادگیری، تمرکز و ضعف حافظه می شود.
در اینجا لازم است تاکید شود که دو دسته از افراد معمولا در معرض خطر کمبود این دسته از مواد مغذی (کربوهیدرات ها) و اختلالات ناشی از آن قرار می گیرند: اول افرادی که صبحانه میل نمی کنند و دوم افرادی که رژیم های لاغری غلط می گیرند.
مصرف نکردن صبحانه!
همان گونه که اشاره شد، کربوهیدرات ها فقط به مدت کوتاه در بدن قابل ذخیره هستند و افرادی که صبحانه میل نمی کنند دچار افت قندخون یا هیپوگلیسمی می شوند که از عوارض مهم آن کاهش قدرت یادگیری، ضعف حافظه و کاهش قدرت تمرکز است، البته عوارض عصبی دیگری مانند خستگی، سستی و بی حالی و بی میلی به کار و تحصیل نیز گریبان گیر فرد می شود. این عارضه برای همه افراد به خصوص کودکانی که در مرحله یادگیری هستند و فعالیت فکری شدید دارند می تواند بسیار زیان آور باشد. همچنین برای افرادی که کار فکری دارند مانند دانشجویان، اساتید دانشگاه و معلمان و دبیران، حسابداران و سایر افرادی که کار فکری می کنند و نیاز به تمرکز زیاد دارند. به گفته خانم بزرگمهر، افرادی که از رژیم های لاغری غلط نیز پیروی می کنند، احتمال دارد با کم‌هوشی روبه رو شوند. زیرا برخی از افراد که تمایل به کاهش وزن دارند به طور خودسرانه از رژیم های لاغری غلط پیروی می کنند که یکی از انواع آن حذف کامل و یا محدود کردن شدید کربوهیدرات ها در برنامه غذایی روزانه است. به طوری که حذف آن از برنامه غذایی و یا محدود کردن شدید آن، لطمات زیادی را به شخص وارد می سازد که یکی از اختلالات شایع آن، عوارض عصبی شدید، از جمله کاهش قدرت یادگیری، ضعف حافظه و عدم تمرکز است.
در اینجا ذکر دو نکته ضروری به نظر می رسد:
اول این که از بین کربوهیدرات ها کدام یک از انواع آن بهتر است برای مصرف انتخاب شوند؟
پاسخ آن است که برای تامین انرژی از کربوهیدرات، بهتر است بیشتر از مواد غذایی نشاسته‌ای مانند نان، برنج، ماکارونی، گندم، جو و ذرت استفاده شود زیرا این مواد علاوه بر تامین انرژی نیاز به بسیاری از ریزمغذی های ضروری را نیز برطرف می کنند.
دوم اینکه مقدار مصرف کربوهیدرات ها اهمیت زیادی دارد.
چنانچه در مصرف شان افراط شود موجب افزایش وزن و چاقی شده و به شکل دیگری زیان بار خواهند بود. از این رو، انرژی حاصل از کربوهیدرات ها باید 45 تا 60 درصد کل کالری روزانه را به خود اختصاص دهد نه بیشتر.
مژگان کریمی
هفته نامه سلامت
اگر می خواهید با کارشناسان تغذیه ی سایت درباره رژیم های غذایی مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.
اگر می خواهید با پزشکان سایت درباره این بیماری مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.
برای شرکت در بحث های انجمن سایت مرتبط با بهداشت و سلامت، اینجا را کلیک کنید.
*مطالب مرتبط:
نكاتی سودمند درباره تغذیه و بهداشت روانی در ایام امتحانات و آزمون ها
تغذیه دانش آموزان در دوران امتحان
تغذیه در دوران کنکور (1) و (2)
میوه های افزایش دهنده ی هوش و حافظه(1) و (2)
غذاهای تقویت كننده حافظه(1) (2)
نقش لسیتین در مبارزه با فراموشی و تقویت حافظه
چه چیزهایی باعث تقویت یا تضعیف...
بخش تغذیه و سلامت تبیان
