کتابخوانی بعد از انفجار نور
با گذری کوتاه بر تاریخ اسلام و زندگی مسلمانان طی قرن ها می بینیم که مسلمانان اهتمام ویژه ای بر نوشتن و تولید کتاب داشته اند. در سرزمین های اسلامی همیشه گروه هایی بوده اند که کارشان نسخه نویسی بود، زمانی که دستگاه های چاپ و انتشارات کتاب نبودند و تولید و انتشار کتاب بسیار سخت بود. اما در همان دوره مسلمانان کتاب دوست و کتاب خوان بوده اند و برای آن هزینه های بسیاری هم می کرده اند:
شاید در کم تر انقلابی رهبران انقلاب به اندازه ی رهبران انقلاب ایران اهل کتاب خواندن و کتاب نوشتن باشند. انقلابی با چنین رهبرانی، می بایست تمام نیروهایش را جمع می کرد و برای تبلیغ فرهنگ کتاب، کتاب خوانی و نوشتن کتاب تلاش می کرد. راهی که در این سی سال رفتیم و هنوز در اول آن هستیم.
نگاهی به ریشه های فرهنگ کتاب و کتاب خوانی در اسلام
اسلام کارش را با علم و علم آموزی آغاز کرده و معجزه ی پیامبرش «کتاب» است. پیامبر تاکید فراوانی بر خواندن کتاب قرآن و آموختن و آموزاندنش به دیگران داشت.
پیامبر بر مکتوب کردن نوشته ها برای حفظ و انتقالش به دیگران هم تاکید داشت. فرموده بود: «هرگاه مومنی از دنیا برود و یک ورق از خود بر جای گذارد که در آن دانشی مکتوب است، همان برگه در روز قیامت میان او و آتش پوشش و مانع خواهد بود.» ایشان کتا بخانه ها را بوستان دانشمندان می نامید و فرزندشان امام صادق علیه السلام به شاگردانش می فرمود: «دانشت را بنویس و آن را میان برادرانت منتشر کن.»
پیامبر (س) فرموده اند: «هرگاه مومنی از دنیا برود و یک ورق از خود بر جای گذارد که در آن دانشی مکتوب است، همان برگه در روز قیامت میان او و آتش پوشش و مانع خواهد بود.»
با گذری کوتاه بر تاریخ اسلام و زندگی مسلمانان طی قرن ها می بینیم که مسلمانان اهتمام ویژه ای بر نوشتن و تولید کتاب داشته اند. در سرزمین های اسلامی همیشه گروه هایی بوده اند که کارشان نسخه نویسی بود، زمانی که دستگاه های چاپ و انتشارات کتاب نبودند و تولید و انتشار کتاب بسیار سخت بود. اما در همان دوره مسلمانان کتاب دوست و کتاب خوان بوده اند و برای آن هزینه های بسیاری هم می کرده اند؛ چه افراد به صورت شخصی و چه حاکمان و شاهان. شاید بتوان آمار کتاب خانه های یک کشور را یکی از شاخص های مهم آن کشور در میزان اهتمامش به کتاب و کتاب خوانی دانست. کتا بخانه ی حسن ابن موسی نوبخت در ری، کتابخانه ی ابن عمید، کتا بخانه ی ابونصر فارابی، کتا بخانه ی سلطان مسعود ابراهیم غزنوی، کتا بخانه ی صابونی نیشابوری در سیستان، کتا بخانه ی نظامیه ی نیشابور، کتا بخانه ی نظامیه ی بغداد و کتا بخانه ی ابوطاهر خاتونی در ساوه از جمله کتا بخانه هایی بودند که سال ها در ایران اسلامی دایر بوده اند و به مردم خدمات داده اند. البته تعداد کتابخانه های این کتابخانه ها هم چندان کم نبوده است. هر چند آمار رسمی ای از تعداد کتاب های این کتا بخانه ها در دسترس نداریم، اما برای نمونه درباره ی کتا بخانه ی صاحب این عباد در ری می توان گفت صاحب درباره ی عظمت کتاب الاغانی می گوید: «من در کتابخانه ام یک صد و هفده هزار جلد کتاب نفیس دارم، لیکن آن گاه که کتاب الاغانی را به دست آوردم، از خواندن کتاب های دیگر بازماندم. همزمان در شهرهایی چون مرو، بلخ، خیوه، فرغانه، ری، ساوه، اصفهان، همدان و قزوین چندین کتا بخانه ی دیگر هم برپا بوده است.»
تنظیم برای تبیان : نرگس امیرسرداری
