علل روانی چاقی (2)
در قسمت اول این مطلب دکتر حسین ابراهیمی مقدم، روان شناس و مدرس دانشگاه در رابطه با عوامل روان شناختی موثر در بروز چاقی توضیحاتی دادند، حالا ادامه ی مطلب را مطالعه نمایید.
پس استفاده از اطلاعات روان شناسی هم می تواند در برطرف کردن چاقی سهم مهمی داشته باشد؟
بله؛ پژوهش ها نشان می دهد که با آموختن روش های روان شناسی، از قبیل روش های وانهادگی و تن آرامی و عادت به جایگزینی این روش ها جهت کنترل احساسات منفی در 70 درصد موارد کاهش چشم گیری در وزن و اصلاح الگوهای تغذیه ای و در باقی موارد حداقل رضایت از خود به وجود می آید.
آیا انتظارات هم در چاقی نقش دارند؟
به نظر می رسد نقش انتظارات هم در چاقی مهم است. در آزمایش، کودکان چاق و معمولی حق داشتند روزی یک بستنی بخورند. این روند به مدت دو هفته ادامه داشت. پس از آن اعلام شد که بنا به دلایل منفی دستگاه بستنی ساز خراب است. اول آن که کودکان چاق بیشتر از کودکان طبیعی نسبت به این امر واکنش منفی مثل غرولند کردن و شکایت کردن نشان دادند. ثانیا وقتی اعلام شد که عیب دستگاه ها برطرف شده، کودکان معمولی تقاضای بستنی روزانه خود را کردند، در حالی که کودکان چاق مدعی دریافت بستنی های این ایام اخیر هم بودند و بعضا قهر هم می کردند!
چرا برخی افراد به رغم آن که دست به رژیم لاغری می زنند، گاهی با پُرخوری دوباره چاق می شوند؟
برخی افراد به این خاطر چاق می مانند که همراه برنامه غذایی به پُرخوری دوره ای دست می زنند. مثلا مرد چاقی برنامه لاغری دو روزه خود را قطع می کند و آن قدر پُرخوری می کند که میزان کالری مصرفی وی فراتر از زمان قبل از لاغری می رسد چون برنامه لاغری نوعی محدودیت آگاهانه بوده، کنار گذاشتن این محدودیت سبب افزایش مصرف کالری شده است. پژوهشگران برای فهم دقیق تر نقش محدودیت های آگاهانه، پرسش نامه هایی تنظیم کرده اند حاوی سوالاتی در مورد برنامه غذایی، تغییرات وزن بدن از گذشته تا حال و اشتغال ذهنی با مساله خوردن (نمونه سوال ها: هر چند وقت یک بار برنامه لاغری دارید؟ آیا پیش دیگران به اندازه می خورید ولی وقتی تنها هستید پُرخوری می کنید؟).
نتایج نشان داده که تقریبا همه افراد را - چه لاغر، چه متناسب، یا چاق – می توان در دو طبقه جای داد:
* کسانی که آگاهانه مقدار غذای خود را محدود می کنند
* و کسانی که محدود نمی کنند.
به علاوه، صرف نظر از وزن بدن، از لحاظ رفتار غذایی، افراد خویشتن دار بیشتر از افراد ناخویشتن دار، شبیه افراد چاق هستند.
در یک بررسی آزمایشگاهی نشان داده اند که کنار گذاشتن خویشتن داری در غذا خوردن، چه پیامدهایی دارد. در این بررسی از افراد خویشتن دار و ناخویشتن دار خواسته شد یا یک شیرینی خامه ای بخورند یا 2 شیرینی خامه ای یا هیچ. بعد، از آن ها دعوت شد نمونه هایی از انواع بستنی را بچشند و هر قدر مایل هستند بستنی بخورند. ناخویشتن داران هر چه بیشتر نان خامه ای خورده بودند، به همان نسبت بستنی کمتری خوردند اما افراد خویشتن دار در غذا پس از صرف دو نان خامه ای بیشتر بستنی خوردند تا افرادی که یک نان خامه ای خورده یا اصلا نان خامه ای نخورده بودند. بنابراین خویشتن داران که سعی دارند میل طبیعی خود را به خوردن غذا ندیده بگیرند، در عین حال ممکن است احساس سیری را نیز که پیام دهنده خودداری از غذا خوردن است، نادیده بگیرند!
پژوهشی درباره چاقی
در آدمیان رفتار غذا خوردن گاهی از تعادل حیاتی فاصله می گیرد. برخلاف دیدگاه متعادل حیاتی، وزن بعضی مردم آن قدرها هم ثابت نیست. رایج ترین انحراف از تعادل حیاتی در غذا خوردن چاقی است که در جامعه ی ما هم رواج دارد. به نظر جدا از شیوع و توزیع میزان واقعی چاقی در دو جنس، احساس اضافه وزن داشتن در میان زنان رایج تر است! آزمایش زیر تاییدی بر این مدعا است:
به صدها پسر و دختر دانشجوی دوره لیسانس نقاشی هایی از هم جنسان شان ارایه شد. تصاویر هر جنس روی مقیاسی از بسیار لاغر تا بسیار چاق قرار داشت. از آزمودنی ها خواسته شد مشخص کنند: 1) کدام تصویر بیشترین شباهت را به خودشان دارد 2) کدام تصویر آرمانی است، یعنی تصویری است که خیلی میل دارند شبیه به آن باشند و 3) کدام تصویر بیشترین جذابیت را برای جنس مخالف دارد. نتایج آزمایش تفاوت چشم گیری را بین زنان و مردان نشان داد. مردان تصاویر بسیار مشابهی را به عنوان تصویر فعلی، تصویر آرمانی و تصویر جالب از نظر زنان انتخاب کردند. به عبارت دیگر مردان فکر می کردند که وزن شان بسیار نزدیک به وزن آرمانی و نیز وزن جذاب برای زنان است. در مقابل زنان تصاویر بسیار متفاوتی را به عنوان تصویر واقعی خود، تصویر آرمانی و نیز تصویر جذاب برای مردان انتخاب کردند (دو تصویر آخر نسبتا به هم نزدیک بود). آشکار است که زنان از وزن شان راضی نبودند و خود را چاق تر از آن می پنداشتند که برای مردان جذاب باشند اما معلوم شد این تصویری تحریفی است زیرا وقتی از آزمودنی های مرد خواسته شد که جذاب ترین تصویر زن را برگزینند، تصویر انتخابی آن ها به طور متوسط چاق تر از تصویری بود که زنان به عنوان تصویر آرمانی یا جذاب ترین تصویر برگزیده بودند بنابراین دانشجویان دختر به خطا فکر می کردند که دانشجویان پسر به دختران بسیار لاغر علاقه دارند. این تصویر ذهنی غلط می تواند تبعات زیادی از قبیل افسردگی یا دست زدن به رژیم های غذایی دوره ای ناموفق و احساس حقارت در پی داشته باشد.
البته چاقی تهدیدی جدی برای سلامت است و در شیوع بیماری قند و فشارخون و بیماری های قلبی نقش دارد. علاوه بر این ها گاهی چاقی نوعی نقطه ضعف اجتماعی به شمار می آید و آدم های چاق غالبا شکمباره و فاقد اراده شناخته می شوند که البته اصلا داوری درستی نیست.
اگر می خواهید با کارشناسان تغذیه ی سایت درباره رژیم های غذایی مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.
اگر می خواهید با پزشکان سایت مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.
برای شرکت در بحث های انجمن سایت مرتبط با بهداشت و سلامت، اینجا را کلیک کنید.
*مطالب مرتبط:
بی اشتهایی و پرخوری عصبی، ریشه روحی دارد
چگونه در میانسالی وزن خود را کنترل کنیم؟(1) و (2)
غذاهای مفید در حالات روحی مختلف
مقابله با غذا خوردن ناشی از احساسات
اشتباهات مهم در رژیم لاغری (1) و (2)
چرا بعد از مدتی رژیم گرفتن، دیگر وزن...
چگونه بدون رژیم، لاغر شویم؟ (1) و (2)
مذمّت پُرخوری در احادیث و روایات(1) و (2)
بخش تغذیه و سلامت تبیان
