پدر خاک کیست؟

ابوتراب یعنی چه و چرا به حضرت علی(علیه السلام) لقب ابوتراب داده شده است؟

ابو تراب به معناى پدر خاك، یا دمساز خاك، یا پدر و رئیس خاكیان است .

این لقب از محبوب‌ترین القاب در نزد امام علی(علیه السلام) و یكی از زیباترین القاب آن حضرت به شمار می‌آید.

شیخ علاء الدین سكتوارى در محاضرة الأوائل (ص 113 ) گوید: نخستین كسى كه به كنیه (ابو تراب) نامیده شد على بن ابى طالب رضى الله عنه است، این كنیه را رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) به او داد آن گاه كه دید او بر روى زمین خوابیده و خاك بر پهلوى او نشسته است، از روى لطف و مهربانى به او فرمود: برخیز اى ابو تراب .

و این محبوب ترین القاب او به شمار مى رفت، و از آن پس، به بركت نفس محمدى این كرامتى براى او گردید، زیرا خاك خبرهاى گذشته و آینده تا روز قیامت را براى او باز مى گفت. این را بفهم كه رازى است بى پرده .(1)

عبایة بن ربعى گوید: به عبدالله بن عباس گفتم: رسول خدا( صلى الله علیه و آله و سلم) از چه رو على(علیه السلام) را ابو تراب نامید؟

گفت: از آن رو كه على(علیه السلام) صاحب زمین و حجت خدا بر اهل آن پس از رسول خداست، و بقاى زمین و آرامش آن به او است، و از رسول خدا(صلى الله علیه و آله) شنیدم مى فرمود: چون روز قیامت شود و شخص كافر پاداش و نزدیكى و كرامتى را كه خداى متعال براى شیعیان على آماده نموده ببیند گوید: (اى كاش من ترابى بودم) یعنى كاش از شیعیان على( ابو تراب ) بودم . و این است معناى این آیه كه كافر گوید: كاش من تراب (خاك) بودم .(2)

علامه مجلسى رحمة الله در بیان این جمله گوید:

ممكن است ذكر آیه در اینجا براى بیان علت دیگرى در نامگذارى آن حضرت به ابو تراب باشد، زیرا شیعیان او به جهت تذلل بیش از اندازه و تسلیم بودن در برابر فرمانهاى حضرتش تراب نامیده شده اند؛ چنان كه در آیه كریمه آمده، و چون آن حضرت صاحب و پیشوا و زمامدار آنهاست ابو تراب نام گرفته است.(3)

در این كه پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) در چه زمانی این لقب مبارك را به امیرالمؤمنین(علیه السلام) داده است، روایات متفاوتی نقل شده است. برخی از آنها حاكی از آن است كه این لقب در جمادی الأول یا جمادی الثانی سال دوم هجرت در غزوة العشیره به آن حضرت داده شده است. در برخی دیگر آمده است كه در  یوم التآخی؛ یعنی روزی كه پیامبر اسلام بین همۀ مسلمانان عقد برادری بست و از بین تمام مردم علی را برای خود برگزید، به او داده شده است .

البته این روایات هیچ تعارضی با هم ندارند؛ چرا كه ممكن است پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در موارد متعدد بارها و بارها آن را تكرار كرده باشد .(4)

تنظیم: گروه دین و اندیشه – مهدی سیف جمالی

منبع: گروه پاسخ به شبهات مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عج)

1- الغدیر، الشیخ الأمینی، ج 6، ص 337 – 338 .

2- علل الشرائع، الشیخ الصدوق، ج 1، ص 156 .

3- بحار الأنوار، العلامة المجلسی، ج 35، ص 51 .

4- برای تحقیق بیشتر در این باره می‌توانید به كتاب الغدیر علامۀ امینی رحمة الله علیه، ج 6، ص 334 – 338  مراجعه كنید .