به این کاوشگر کمک کنید

کاوشگر فروسرخ دید گسترده یا وایز، تازه‌ترین تلسکوپ فضایی ناسا است که آذرماه گذشته برای نقشه‌برداری از کل آسمان در طیف فروسرخ به فضا فرستاده شده است. این تلسکوپ کار رصدی خود را از اواخر دی ماه 1388 رسما آغاز کرد. اما در همین مدت کوتاه موفق شد حدود 16 سیارک ناشناخته را در نزدیکی مدار زمین شناسایی کند. این اجرام تازه شناخته شده  کمتر از یک دهم نوری را که از خورشید دریافت می‌کنند، بازتاب می‌دهند.

همین موضوع مشاهده آن‌ها را از زمین ناممکن ساخته بود. یکی از این اجرام به تیرگی آسفالت تازه است و این یعنی تقریباً بازتابشی در کار نیست. اما همین امر باعث شده است که اجرام مورد نظر ما تقریباً تمام انرژی دریافتی را جذب نمایند. بنابراین از نگاه تلسکوپ فضایی فروسرخ وایز بسان ستاره‌ای درخشان، نورانی به نظر می‌رسند.

بسیاری از این سیارک‌های تاریک در مدار‌هایی به دور خورشید گردش می‌کنند که در مقایسه با صفحه دایره‌البروج که زمین، دیگر سیارات و اغلب سیارک‌ها درون آن حرکت می‌کنند، بسیار کج است. به همین دلیل است که تلسکوپ‌های جستجوگر سیارک‌ها که معمولا در صفحه زمین به جستجو می‌پردازند، غالبا این اجسام را نمی‌بینند. خوشبختانه این اجسام جدید در تابش‌های فروسرخ روشن دیده می‌شوند، زیرا در این محدوده نور بیشتری را جذب کرده و گرم می‌شوند. این مسئله مشاهده آن‌ها را برای وایز بسیار آسان می‌کند.

اما داستان کشف خرده‌سیارکها توسط تلسکوپ تازه چشم گشوده ما به همین جا ختم نمی‌شود. یافتن اجرام جدید از روی تصاویر دریافتی وایز، کار ساده‌ای نیست. به همین دلیل است که تیم دانشمندان وایز دست نیاز به سوی همه رصدگران آماتور دنیا دراز کرده‌اند. اگر شما هم علاقه‌مند هستید که در این پروژه بین‌المللی مشارکت داشته باشید، مانعی جز همت خودتان وجود ندارد. فقط کافی است ادامه این مقاله را با دقت بخوانید.

حتی با وجود اینکه شما همراه با تلسکوپ فضایی وایز در مداری به دور زمین نمی‌چرخید، باز هم می‌توانید به دانشمندان پروژه وایز کمک کنید تا اجرام نزدیک زمین و خرده‌سیارکهایی که بالقوه برای زمین خطرناک تشخیص داده می‌شوند را پیدا کنند. برای این کار خیر فقط نیاز دارید یک تلسکوپ معمولی همراه با یک دوربین تصویربرداری بخرید، بروید بیرون از شهر، جاییکه آسمان در شب هنگام تاریک‌تر باشد و رصدتان را آغاز کنید. البته فراموش نکنید که برای جاودانه ساختن نامتان در تاریخ ستاره‌شناسی، حتماً از قبل فکری برای یک کامپیوتر شخصی متصل به اینترنت کرده باشید. چون به محض یافتن خرده سیارکتان باید آن را به مرکز کنترل وایز گزارش کنید.

خیلی‌ها تصور می‌کنند که تلسکوپ فضایی وایز قرار بوده به تنهایی همه این اشیاء سرگردان در اطراف زمین را کشف کند. ما این سوال را با دانشمندان وایز در میان گذاشتیم. پاسخ این بود که:

" البته درست است. وایز در واقع قرار است هزاران هزار تصویر فروسرخ از آسمان تهیه کند که حتماً در میان آنها می‌توان صدها شئ نزدیک به زمین و د‌ه‌ها هزار صخره سرگردان در کمربند اصلی سیارکها پیدا کرد. اما از آنجاییکه وایز روی مداری به دور زمین می‌چرخد و همیشه به بالا نگاه می‌کند، می‌تواند جرم سماوی مشخصی را که مورد مطالعه است، فقط حدود 10 بار در هر 30 ساعت مشاهده و تصویربرداری نماید. اگر نتوانیم در محدوده 10 تا 14 روز پس از دیدن یک جسم جدید نزدیک به زمین، رصدهای کافی انجام دهیم، جرم سماوی تازه پیدا شده را گم خواهیم کرد بدون آنکه قادر شده باشیم مدار آن را به دقت مشخص نماییم."

حالا اگر یک خرده سیارک به قول شما گم شود، کجا می رود؟

در واقع هیچ جا نمی‌رود. خرده‌سیارکها درست مانند سیاره‌های منظومه شمسی و یا دنباله‌دارها، به دور خورشید می‌چرخند. این موضوع باعث می‌شود که در تصویربرداری مداوم از آسمان، شاهد باشیم که خرده‌سیارکها نسبت به ستارگان پس‌زمینه، حرکت می‌کنند. با چندین رصد در روزها، هفته‌ها و شاید ماه‌ها و سالها بعد (بستگی به دوری یا نزدیکی موقعیت جسم سماوی مورد نظر به خورشید دارد) می‌توان مشخصات مداری آن را با دقت و صحت کامل محاسبه کرد. تنها در این صورت است که قادر خواهیم بود موقعیت این جرم سماوی را در آینده پیش‌بینی کرده و از برخورد احتمالی آن با زمین مطلع شویم.

اما اگر ما خودمان را محدود به رصدهای کوتاه مدت تلسکوپ فضایی وایز نماییم، مدار محاسبه شده از صحت لازم برخوردار نخواهد بود و اگر ما برای رصد آنها توسط وایز صبر کنیم و صبر کنیم، روزی متوجه خواهیم شد که خرده سیارک جدید خود را در فضای لایتناهی گم کرده‌ایم. در آن صورت  خرده‌سیارک قطعاً هنوز در مدار خود به دور خورشید قرار دارد اما ما نمی‌دانیم کجا و چگونه باید آن را دوباره رصد کنیم. به همین دلیل نیاز داریم تا رصدگران زمینی به کمک ما بیایند و شئ سماوی کشف شده توسط وایز را دائماً رصد کرده و گزارش دهند تا بتوانیم مشخصات مداری قابل قبولی برای آن استخراج نماییم.

برای این که متوجه شوید رصدگران آماتور چگونه می‌توانند به دانشمندان تلسکوپ فضایی وایز کمک کنند در روزهای آینده با ما همراه باشید.

ادامه دارد ...

شهرام یزدان‌پناه، پژوهشگر علوم و فناوری فضایی

برگرفته از: spacescience.ir

تنظیم برای تبیان: م.ح.اربابی فر