افسانه تحریف قرآن

ان عنایْ المسلمین بجمع كتابهم و حفظه و ضبطه فى مجالى القرأْ و الكتابْ، یدفع الانسان الى الیقین ببطلان مزعمْ التحریف و انه امر لا ینبغى ان بركن الیه ذو مسكْ.¹

امام در این فراز، از عنایت مسلمانان به حفظ و گردآورى آیات قرآن سخنى مى گوید و یادآور مى شود كه عنایت مسلمانان صدر اسلام به قرآن، مانع از آن بود كه كلمه‏اى از آن حذف گردد و یا افزایش پیدا كند، و قرآن نشانه موجودیت و كیان اسلام و عظمت مسلمانان بود. چگونه امكان داشت، قرآن با آن همه حافظان و قاریان و نویسندگان، تحریف شود؟

آن گاه امام درباره روایات مختلفى كه در كتب فریقین پیرامون تحریف وارد شده، سخن مى گوید و آنها را به چهار دسته تقسیم مى كند و مى فرماید: و ما وردت فیه من الاخبار:

1. بین ضعیف لا یستدل به

2. الى مجعول تلوح منها آثار الجعل

3. الى غریب یقضى منه العجب

4. الى صحیح یدل على أن مضمونه تفسیر الكتاب و تبیین معنى الآی.

روایات مربوط به تحریف به چهار دسته تقسیم مى شود كه سه گروه از آن مردود و گروه چهارم آن پذیرفته است ولى ارتباطى به تحریف ندارد.

1. گروه نخست، روایاتى هستند كه راویان آنها ضعیف هستند. این روایات غالباً به صورت مرسل نقل شده‏اند.

2. گروه دوم، روایاتى هستند كه متن آنها، گواه بر جعل آنها است.

3. گروه سوم، روایات شاذى هستند كه خرد و وجدان از آنها در شگفت و تعجب است.

4. روایاتى كه از تفسیر قرآن سخنى مى گویند و هرگز مدعى آن نیستند كه الفاظ آنها جز قرآن است.

آن گاه امام یاد آور مى شود كه اگر وقتى براى گردآورى این روایات و جمع بندى آنها پیدا مى كرد؛ روشن مى نمود كه چگونه مسأله «تحریف» افسانه‏اى بیش نیست، او مى فرماید: و لولا خوف الخروج عن طور البحث لا رخینا عنان البیان الى تبیین تاریخ القرآن ما خدم به المسلمون القرآن طیله القرون، لا وضحنا لك ان كتاب الله هو الموجود ما بین الدفتین.²

روزى حضرت امام یادآور شد كه اگر مرحوم میرزاى شیرازى به هنگام نشر كتاب «فصل الخطاب» در قید حیات بود، حتماً این كتاب را از ارزش مى انداخت و اعلام مى كرد كه این كتاب، یك مشت روایات مرسل و یا ضعافى است كه از روز نخست مورد اعراض محققان اسلامى بوده است.

اختلاف قرأات در بینش امام

امام در طول بحث خود، معتقد بود كه قرآن، یك نصر و یك قرائت بیش نداشته، و پیامبر گرامى نیز تنها یك قرائت را به مردم آموخته است و اگر در دوران خلیفه سوم كارى انجام گرفته، مربوط به یكدست سازى تلفظ مفردات قرآن، آن هم مطابق لهجه قریش بوده است، زیرا قرآن به لهجه «ام القرى» نازل شده و طبعاً باید همان لهجه محفوظ بماند.

موضع امام درباره قرأات سبع كاملاً منفى بوده، زیرا مى فرمود: روشن‏ترین گواه بر این كه این قرأات، به جز یكى از آنها، ساخته اندیشه قاریان و اجتهاد آنان است؛ این كه، هر یك از صاحبان قرائت بر حقانیت قرائت خود اقامه حجت و برهان مى كند و مى گوید: به این دلیل، قرأت من، بر قرائت دیگران ترجیح دارد. بخش اعظم تفسیرهاى ما را حجت‏هاى قرأات تشكیل داده است، اگر قرائت این قاریان از طریق راویان به حضرت رسول صلى الله علیه و آله و سلم مى رسید، اقامه حجت و تحلیل‏هاى ادبى لازم نبود، این خود گواهى مى دهد كه انتشار ادب در میان قرأ و اختلاف اجتهاد و سلیقه آنان، اختلاف قرأات را پدید آورده است.

امام(ره)، از بعضى از ناسخان(نسخه نویسان) قرآن كه اختلاف قرأات را در حاشیه مصحف‏ها مى نویسند، سخت متأثر بود و مى فرمود: مگر قرآن مصنوع بشرى است كه نسخه بدل داشته باشد؟

امام خمینى: و دیگر از آداب مهمه آن، تفكر است. و مقصود از تفكر آن است كه از آیات شریفه جستجوى مقصد و مقصود كند.

1- تهذیب الاصول، 2 / 96/

11- همان/