هشدار قرآنی!

جهان همچون كوهى ستبر و باعظمت است و كارهاى ما همچون نداهایى كه در برابر آن سرمى دهیم و بازتاب آن همچون صداى برخاسته از كوه، به سوى ما برمى گردد. نباید از قانون عمل و عكس‏العمل و از صداهایى كه برگردانِ نداى خودمان است غافل بمانیم. جهان هستى، شوخى بردار نیست.

نه با كسى خویشاوندى ویژه دارد و نه با كسى كینه و عداوت مخصوص. تو گویى این جهان، تمام وجودش، چشم بینا و سراسر گوش شنواست. نه تنها كارهاى كوچك و بزرگ ما را مى‏بیند و صداهاى ما را مى‏شنود؛ بلكه دستگاه ضبط و كنترل آن، از اندیشه‏ها و نیّات ما هم باخبر است و بنابراین، نیات و اندیشه‏هاى ما هم بازتاب دارد. آرى:

این جهان كوه است و فــعـــل ما ندا                              سوى مـا آید نداها را صدا

این جهان كوه است و گــفـتـگـوى تو                              از صدا هم بازآید سوى تو

این جهان كوه است و خصلت‏هاى تو                              بازگردانـد چـو نیت هاى تو

از دیدگاه قرآن، عكس‏العمل و محاسبه، چندان فراگیر است كه نه تنها گفتار و كردار ما را فرامى گیرد؛ بلكه نیّات و خاطرات و چشمك‏زدن ها و خیانت‏هاى چشم و اعضاى دیگر هم محكوم به همان حكم است.

در مورد چشمك‏زدن‏هاى خیانت‏آمیز و امور قلبى و اندیشه‏هاى باطنى مى‏فرماید:

«یَعْلمُ خائِنَةَ الأَعْیُنِ و ما تُخفى الصُّدُورُ.»¹ خداوند خیانت  چشمها و آنچه را دل ها پنهان مى‏كنند، مى‏داند.

و نیز مى‏فرماید: «...اِنْ تُبْدوا ما فى أنفُسِكُم أوْ تُخْفوهُ یُحاسِبْكُم بِهِ الله...»²؛ «اگر آنچه در دل دارید، آشكار یا پنهان كنید خداوند، شما را بدان محاسبه مى‏كند.»

آفریدگار بى‏همتاى انسان، از ظاهر و باطن انسان، آگاه است. مگر ممكن است آفریننده‏اى كه در كارش این‏همه ظرافت و دقت، اِعمال كرده و در تمام سلول‏هاى چند تریلیونى انسان، علم و حكمت اعجاب‏انگیز او آشكار است از درون او غافل و بى‏خبر باشد.

او خود مى‏فرماید: «و لَقَدْ خَلَقْنَا الانسان وَ نَعْلَمُ ما تُوَسْوِسُ بِهِ نفسُهُ و نَحْنُ أقْرَبُ الَیْهِ مِنْ حَبْلِ الوَرید.»³؛

«ما انسان را خلق كردیم و به وسوسه‏هاى نفسانى او علم داریم و ما از رگ گردن به او نزدیكتریم.»

سیستم مراقبتى نظام آفرینش و دستگاه‏هاى گیرنده و ضبط كننده آن چندان قوى است كه قرآن مى‏گوید:

«ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ الّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتیدٌ.»⁴؛«هیچ سخنى بر زبان نمى‏آورد جز اینكه دو فرشته رقیب ، نزد او حاضرند و آن را ثبت مى‏كنند.»

مگر ممكن است كسى كه از راست و چپ، مراقبت مى‏شود اعمال و گفتارش، محو و فراموش شود؟

در وحى الهى و آسمانى، انسان ها همگى مورد خطاب قرار گرفته‏اند و به آن ها گفته شده است:

«أِنَّ عَلَیكُم لَحافِظینَ* كِراماً كاتِبینَ* یَعْلَمون ما تَفْعَلونَ.»⁵؛ «بر شماست نگهبانانى گرامى و نویسنده كه آنچه انجام مى‏دهید مى‏دانند.»

ما نه تنها به لحاظ كردار و گفتار و پندار، تحت مراقبت شدید مى‏باشیم بلكه وجود خودمان نیز محافظت مى‏شود و اگر این محافظت دائم و قاهریت خداوند نباشد، معلوم نیست كه بتوانیم حتى یك آنْ هم از خطرات، مصون و محفوظ بمانیم.

گر نگه‏دار من آن است كه من مى‏دانم‏                شیشه را در بغل سنگ، نگه مى‏دارد

قرآن مجید در این‏باره مى‏گوید:

«و هُو القاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ و یُرْسِلُ عَلَیْكُم حَفَظَةً حتّى‏ اِذا جاءَ أحَدَكُمُ المَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنا و هم لا یُفَرِّطون.»⁶؛

«اوست خدایى كه قهر و اقتدارش مافوق بندگان است و براى حفظ شما فرشتگانى مى‏فرستد تا آنگاه كه مرگ یكى از شما فرارسد، فرستادگان ما او را مى‏میرانند و هیچ تقصیرى نمى‏كنند.»

این حافظان و نگهبانانى كه تا لحظه مرگ همراه انسان و مراقب و محافظ اویند و در دم مرگ او را در اختیار فرشتگان قبض روح مى‏گذارند تا روح را از پیكر او جدا كنند و او را از این عالم خاكى به عالم برزخ و از آنجا به عالم آخرت ببرند، انسان را از چه چیزى محافظت مى‏كنند؟ پاسخ این سؤال را قرآن مجید این‏گونه داده است:

«لَهُ مُعَقِّباتٌ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ و مِنْ خَلْفِهِ یَحْفَظونَهُ مِنْ أمْرِ الله»⁷؛ «براى اوست پاسداران تعقیب‏كننده‏اى كه از پیش رو و پشت سر گماشته شده‏اند تا او را از فرمان خدا حفظ كنند.»

واضح است كه تمام حوادث ریز و درشت و آشكار و نهان، به فرمان خداست و بنابراین، فرشتگان محافظ، انسان ها را از امر خدا حفظ مى‏كنند و نمى‏گذارند كه این وجود ضعیف، در كشاكش حوادث و مخاطرات، درهم كوبیده و نابود شود. درست است كه انسان در میان دو سنگ له‏كننده آسیاب حوادث قرار گرفته است؛ ولى مگر ممكن است كه بدون امر خداوند، انسان ناتوان در آسیاب حوادث، آرد و خمیر گردد؟!

اگر تیغ عالم بجنبد ز جاى                      نبُرّد رگى تا نخواهد خداى

بنابراین باید بگوییم كه فرشتگان محافظ كه انسان را در امر خدا حفظ مى‏كنند، به فرمان خدا عمل مى‏كنند و او را تا لحظه مقدر به امر خداوند از امر خداوند حفظ مى‏كنند.

هیچ حادثه و خطرى از امر خداوند، خارج و از دید او غایب نیست. انسان ها نیز چنین‏اند.

«سَواءٌ مِنْكُم مَنْ أسَرَّ القَوْلَ و مَنْ جَهَرَ بِهِ و مَنْ هُو مُسْتَخْفٍ باللیلِ و سارِبٌ بالنهار.»⁸؛ «در پیشگاه خدا یكسانند كسانى كه سخن را به عنوان رازى در دل پنهان كنند یا آن را بر زبان آورند و كسانى كه در شب پنهان یا در روز، آشكار باشند.»

قرآن مجید به انسان ها هشدار مى‏دهد كه مواظب اعمال و رفتار خود باشند و بدانند كه هیچ عملى - چه نیك چه بد - بدون پاسخ نمى‏ماند. ممكن است پاسخ آن در همین دنیا داده شود و ممكن است در سراى دیگر به پاسخ آن برسیم. در آیه‏اى مى‏گوید: «ظَهَرَ الفَسادُ فِى البرِّ و البَحرِ بِما كَسَبَتْ اَیْدِى النّاس لِیُذیقَهم بعضَ الّذى عملوا لَعَلَّهم یَرجِعون.»⁹

«به كرده خود مردم در خشكى و دریا فساد و پریشانى ظاهر و آشكار شد تا خداوند كیفر برخى از كارهایى را كه مرتكب شده‏اند به آن ها بچشاند. شاید كه باز گردند.»

آنچه به عنوان فساد و پریشانى در خشكى و دریا اتفاق مى‏افتد، تنها بازتاب گوشه‏اى از اعمال انسانهاست و هدف این است كه آن‏ها از خواب غفلت، بیدار شوند و اگر بنا باشد كه بازتاب همه اعمال خود را در این دنیا ببینند، چه خواهد شد؟! به همین جهت است كه در آیه دیگرى مى‏فرماید:

«و ما أصابَكم مِنْ مُصیبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ ایْدیكم و یَعْفو عَنْ كثیر.»¹⁰

؛«آنچه از رنج و مصیبت به شما مى‏رسد، همه از اعمال زشتى است كه دستهاى شما آنها را انجام مى‏دهند و خداوند از بسیارى از آنها درمى‏گذرد»