باز هم قصه کهنه خجالت

چگونه بر احساس خجالت غلبه کنیم؟

با تغییر و تحولات جسمی و روانی که در دوران نوجوانی در افراد ایجاد می گردد، برخی از نوجوانان در مواجهه با موقعیتهای اجتماعی و یا حضور در جمع با مشکل مواجه شده و در اصطلاح رایج از احساس خجالت رنج می برند. این احساس در برخی آن قدر شدت می یابد که ناخواسته فعالیتهای اجتماعی شان به شدت کاهش یافته و در نتیجه تبعات گاه نامطلوبی را برای آنها بر جای خواهد گذاشت. لذا اگر آن قدر دچار احساس خجالت هستید که بر اثر آن دایما دچار استرس می شوید، نمی توانید در موقعیتهای اجتماعی شرکت کنید ویا از رو به رو شدن با افراد و مجامع عمومی هراس دارید و حتی باعث شده که در خانه تنها بمانید و ارتباطاتتان را با دوستان و اقوام به حداقل برسانید، باید بدانید که ممکن است خجالت شما ناشی از سه علت عمده باشد:

- هراس اجتماعی

- اختلال اضطراب اجتماعی

- و یا اختلال شخصیت اجتنابی

البته ما در این مقاله سعی نداریم به نشانه شناسی و یا تشخیص بیماری بپردازیم بلکه تنها می خواهیم به شما یادآوری کنیم که اگر خجالت باعث ایجاد اختلال بر روند طبیعی زندگی تان شده است نباید نا امید باشید. شما می توانید با این احساسات کنار آمده و حتی زندگی شادی را برای خود برنامه ریزی کنید.

قبل از هر چیز به توصیف کوتاهی از هر یک از مشکلات و اختلالات عنوان شده می پردازیم تا به طور کلی با علل خجالت در افراد مختلف آشنا شوید:

هراس اجتماعی

ترس شدید از مواجه شدن با موقعیتهای اجتماعی که باعث ایجاد اختلال و تاثیرات منفی بر روابط شخصی و میان فردی افراد می گردد.

اختلال اضطراب اجتماعی

این اختلال از زیر مجموعه اختلالات اضطرابی به شما می رود که عمدتا علت ترس و اضطراب افراد از یک موضوع خاص مانند ترس از صحبت کردن در جمع، غذا خوردن، و حتی راه رفتن و .. در حضور افراد دیگر است. مطالعات نشان داده که افراد مبتلا به این مشکل عمدتا از قرار گرفتن در موقعیتهای اجتماعی هراس دارند و احساس نگرانی می کنند.

اختلال شخصیت اجتنابی

البته این اختلال از زیر مجموعه اختلالات شخصیت به شمار می رود که با احساس خجالت شدید افراد، احساس ناکارآمدی و ناخودبسندگی و احساس طرد شدید همراه است.

لازم به ذکر است که ما سعی نداریم افراد خجالتی را در یکی از این دسته اختلالات قرار دهیم بلکه تنها قصد داریم علت خجالت بیش از حد برخی از افراد را شرح دهیم والا اکثریت افرادی که از خجالت رنج می برند عمدتان دچار هیچ یک از این مشکلات نبوده و تنها عدم کارآمدی لازم برای برقراری روابط اجتماعی باعث بروز این مشکل در آنها شده است.

به طور کلی باید عنوان کرد که خجالت، افزون بر این كه انسان را از فعالیت‏های فردی باز می‏دارد و زندگی شخصی را فلج می‏كند، زمینه فعالیت‏های اجتماعی را نیز نابود می‏سازد و اندک اندک، سلامت جسم و بهداشت روان را در معرض تهدید قرار می‏دهد؛ البته خجالت و كم‌رویی، هرگز با ناتوانی برابر نیست و خجالتی بودن، به معنای ناتوان شمردن خویش است و نه ناتوان بودن.

در ادامه برای شما توضیح خواهیم داد که چگونه می توان بر احساس خجالت غلبه پیدا کرد:

گام اول: برای دریافت کمک اقدام کنید

به جای اینکه از مردم فرار کنید سعی کنید که برای حل مشکل خود ازآنها استفاده کنید. یک مشاور مجرب و یا یک روان شناس به شما خواهد آموخت که از چه روشهایی می توانید بهره گیرید و حتی برخی از این متخصصان برای ارایه کمک به شما ، همراهی تان خواهند کرد و یا شما را با گروههای درمانی که برای همین منظور تشکیل شده است، آشنا می کند. گروه درمانی به خصوص برای افرادی توصیه می شود که عمدتا از جمع گریزانند و دایما در پیله تنهایی خود فرو می روند.

گام دوم: از خانه خارج شوید و فعالیتهای اجتماعی خود را افزایش دهید

شما از خجالت رهایی نمی یابید مگر اینکه سعی لازم را در این زمینه انجام دهید. خودتان را تحت فشار و اجبار قرار دهید تا با موقعیتها و شرایطی که از آن هراس دارید و یا احساس خجالت شدید می کنید مواجه شوید. این روش درمانی رویکرد رایج رفتارگرایان است که البته در حال حاضر بیشتر روانشناسان در حال حاضر علاوه بر اینکه از روشهای رفتاری بهره می گیرند شیوه های شناختی را نیز مورد استفاده قرر میدهند . این روشهای درمانی رویکرد شناختی – رفتاری است که در درمان خجالت تاثیر بسیار مثبتی را بر جای گذاشته است. برای اینکه بیشتر متوجه این رویکرد درمانی شوید به این مطلب توجه کنید:

در بخش شناختی این روش درمانی سعی می شود به فرد آموزش داده شود که روشها و الگوهای فکری خود را تغییر دهد.

در بخش رفتاری این روش درمانی، به فرد آموزش داده می شود که شیوه رفتاری خود را تغییر دهد برای مثال اگر تا به حال از برخی موقعیتها اجتناب می کرده باید بیاموزد که تغییر رفتار داده و با آن شرایط مجددا مواجه گردد.

البته به کار بردن هر دو این روشها(شناختی و رفتاری) به صور تلفیقی تاثیرات بسیار بهتری بر عملکرد رفتاری این دسته از افراد خواهد گذاشت.

گام سوم: از خودگویی های مثبت استفاده کنید

اگر بدبین هستید و افکاری منفی در مورد خودتان و نحوه برقراری روابط اجتماعی تان دارید و دایما در مورد خودتان، نحوه صحبت کردن و .. از خودتان انتقاد می کنید، توقع نداشته باشید که در عرض یک شب، به یک فرد مثبت‌نگر و خوش‌بین تبدیل شوید. اما با تمرین کردن، گفت‌وگوی ذهنی شما کم‌کم مثبت می‌شود و از حالت خودانتقادی بیرون می‌آید و خودپذیری جای آن را می‌گیرد و همین‌طور نسبت به جهان اطرافتان کمتر دیدگاهی بدبینانه خواهید داشت و زیباتر به نظر خواهد آمد. تمرین تفکر مثبت، دید بهتری به شما می‌بخشد. وقتی حالت ذهنی مثبت باشد قادرید از پس هر موقعیت پر استرس و خجالت برانگیز نیز به نحو مؤثری برآیید. این توانایی (مثبت‌نگری) به سلامت جسم و روح شما کمک می‌کند و درهای جدیدی را به رویتان می‌گشاید. تمرین روزانه را به یاد داشته باشید.

گام چهارم: مهارتهای اجتماعی را بیاموزید

برای بسیاری از افراد مهارتهای اجتماعی جز آن دسته توانایی هایی است که به مرور و با انجام فرآیند رشد وتحول در آنها ایجاد می شود اما به نظر می رسد که در افراد خجالتی این فرآیند رشد اجتماعی با اندکی وقفه صورت گرفته و در نتیجه آنان نیاز به دریافت آموزش در این زمینه هستند. برای مثال برخی از افراد خجالتی و یا کسانی که مبتلا به هراس اجتماعی هستند در زمان برقراری رابطه با افراد از تماس چشمی خودداری می کنند . مسلما برقراری تماس چشمی در حد مطلوب، بخشی از مهارت ارتباطی است و برای آموزش این مهارت لازم است که به این دسته از افراد کمک شود تا از گفتگوهای کوتاه شروع کرده و سعی کنند در همین تماس های اندک ارتباط چشمی لازم را با طرف مقابل برقرار کنند. همچنین این دسته از افراد باید در روابط خود به رفتارها و گفتار اطرافیان توجه داشته باشند و ببینند که آنها چه می گویند و یا چه رفتاری دارند مسلما الگو برداری مناسب از رفتار و گفتار اطرافیان یکی از شیوه های موثر برای یادگیری رفتارهای مثبت است.

گام پنجم: خودتان را بپذیرید

درست است که همه ما نقاط ضعفی داریم و این امر اجتناب ناپذیر است اما در بررسی این نقاط ضعف زیاده روی نکنید لذا درباره عادات و خصلت های خود فکر کنید. اگر دریافتید که برخی از آنها شما را ناراحت می کند، برای تغییر آن اقدام کنید، اما اگر چیزی است که نمی توان آن را تغییر داد (مانند قد) سعی کنید از آنچه که هستید لذت ببرید و سازگاری کنید و در یک کلام خودتان را آنگونه که هستید بپذیرید. اگر به زندگی افراد دارای اعتماد به نفس و اجتماعی نظری بیفکنید خواهید دید که آنها امتیازات خاصی نسبت به سایرین ندارند بلکه آنها آموخته اند که خودشان را همان گونه که هستند پذیرفته و دایما بر نداشته ها و نقاط ضعف خود تکیه نکنند.

 مریم عطاریان- بخش خانواده و زندگی

مقالات مرتبط

جویندگان عزت نفس بخوانید

دردسر های خجالتی بودن

خجالتی ها! حتما بخوانید

برای اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید با بخش مشاوره سایت تبیان تماس برقرار کنید.