رفقای جان سخت

چگونه جان سخت متولد شد؟

جان سخت را تقریبا کل عالم دیده اند؛ همان چند نفری هم که نمی دانستند قضیه از چه قرار است پریشب از طریق رسانه ملی فهمیدند.

بروس ویلیس با جان سخت به سینما آمد و یکی از گران ترین بازیگران اکشن دنیا شد، او وقتی در سریال( blin date (1987 درخشید مستقیم به سینما آمد و همان جا ماند و به تلویزیون باز نگشت. در دهه هشتاد میلادی وقتی قرار شد اولین قسمت جان سخت تولید بشود ( آن موقع هنوز کسی نمی دانست که قرار است قسمت های بعدی را بسازند) بروس ویلیس انتخاب شد تا بزند و بخورد و  قسر از معرکه در برود. درست مثل همنام شرقی اش بروس لی با این تفاوت که ویلیس یک آمریکایی به معنای اتم کلمه و داستان جان سخت هم یک داستان فول - آمریکایی است. دلیل فول-آمریکایی بودنش این است که از دل مشکلات اجتماعی آمریکا متولد شده.

بعد از جنگ ویتنام محققان خبر دادند که آمار ازدواج یکسره در حال پایین آمدن است و جوان ها خیال تشکیل زندگی ندارند؛ بلکه حتی روابط معمول بین افراد ناهمجنس هم به شدت کم شده است و... جان سخت در این موقعیت به وجود آمد؛ در شرایطی که مردان جنگ زده آمریکا همه رفیق باز شده بودند و زندگیشان به صورت مجردی برگزار می شد و خانواده های آمریکایی در حال فروپاشی بود.

برای اثبات این ادعا بد نیست فرمول تولید جان سخت را که در تمام قسمت ها تکرار می شود بررسی کنیم  :

از دهه هفتاد به بعد گونه ای از فیلم ها در غرب پدید آمد که به فیلم های دو رفیق مشهور بودند. در فیلم های دو رفیق ، دو مرد قدرتمند با خصوصیات متناقض (چاق و لاغر، سیاه و سفید، ماخوذ به حیا  وبی حیا، متمدن و اوباش و...) یک زوج مبارز را در فیلم تشکیل می دادند. این دو کاراکتر هر کدام انگار با هم پدر و پسر، سر و همسر و همه کس یکدیگر بودند و تمام زندگی یکدیگر را پر می کردند – همان چیزی که ما به آن می گوییم الواتی و رفیق بازی- در کنار این دو رفیق دو زن هم حضور داشت که در حاشیه بودند و همیشه عشق و علاقه کامل بین مردان در جریان بود.

در تمام قسمت های جان سخت خانواده بروس ویلیس در آستانه ی از هم پاشیدن است و همسر و یا فرزندانش او را نمی پذیرند اما دردسرهایی که افراد شرور برای جان درست می کنند دامن خانواده او را هم می گیرد و در نهایت، مبارزه دو رفیق بر علیه شرارت، وضعیت خانوادگی جان را هم سامان می دهند – مثل همین جان سخت 4 که بعد از پیروزی بروس ویلیس بر هکر شرور، دخترش  با دوست پدر ازدواج می کند و به این ترتیب پیوند میان بروس ویلیس با دستیار جوانش محکم تر می شود.

بنابراین فیلم های دو رفیق نه تنها به طور مستقیم به بیننده دستور اخلاقی نمی دهند بلکه در طول فیلم بر این زندگی نیمه مجردی مهر تایید می زنند اما فیلم در پایان تمام این روابط مردانه را وسیله ای می داند برای تحکیم خانواده و حانواده را به عنوان تنها موضوع اصیل داستان معرفی می کند.

در پایان جان سخت 4 - دیده می شود که آن دلخوشی عمیق و رضایت کاملی که بروس ویلیس به آن می رسد، بهبود رابطه فرزندش با اوست.

قاعده حکم می کرد که ابتدا خلاصه داستان را تعریف کنیم اما در این مطلب قصد ما بررسی پدیده ای به نام جان سخت است و پاسخ به این سوال که جان سخت برای برآورده کردن کدام نیاز تولید شد و آمریکای بدون جان سخت چگونه کشوری می شد؟

این فیلم پیش از آن که بازارش را به دست بیاورد و گیشه ها را منفجر کند در پاسخ به یک معضل اجتماعی طراحی و تولید شد. نویسندگان و بالاتر از آن برنامه ریزان سینمای آمریکا اهمیت خانواده را به عنوان محور توسعه پایدار دریافتند تا جان سخت متولد شود.

همان قدر که سینما  در آمریکا با فرهنگش رابطه ی نزدیک دارد، در کشور ما از فرهنگ خودی فاصله گرفته: نه فرهنگ ایرانی بر سینما تاثیری گذاشته و نه سینما وظیفه اصلاحی اش را در مقابل فرهنگ انجام می دهد. این در حالی است که حتی فیلم های عامه پسند کشورهای دیگر در جهت اصلاح رفتاری و ایجاد الگوی فرهنگی مناسب تلاش می کنند.

در انتها به این فکر کنیم که در کشور ما چه معضلاتی وجود دارد و برنامه ریزان اجتماعی و سیاسی ما باید چگونه برای مقابله با این معضلات از ابزار رسانه استفاده کنند؟

پاسخ شما به این پرسش راه گفتگو  را برای آینده هموار می کند.

نویسنده: لقمان یدالهی - تبیان