تبیان، دستیار زندگی
به نظر شما نهایت طرح هدفمند کردن یارانه ها چه خواهد شد؟
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

یارانه می دهند؟یارانه نمی دهند؟

مقدمه:

یک علامت سوال مهم

وقتی آقای مدد رییس مرکز آمار ایران از طرح خوشه بندی دهک ها و اختصاص یارانه ها با ارقام متفاوت به دو دهک اول و دوم و نه دهک سوم در تلویزیون سخن گفت، موجی از نارضایتی و انتقادها در جامعه پدید آمد. عده ای از این تصمیم دولت به خاطر عدم دقت و صحت خوشه بندی ها انتقاد می کردند. عده ای وعده رییس جمهور را یادآوری می کردند که به تمام ایرانیان یارانه نقدی تعلق خواهد گرفت. از سوی گروه دیگری یعنی ساکنان شهرهای بزرگ نیز نحوه تقسیم خوشه ها نیز مورد اعتراض قرار گرفت. اکثر ساکنان شهرهای بزرگ که در خوشه سه قرار گرفته بودند معتقد بودند هزینه زندگی آنها با افراد روستانشین و یا شهرهای کوچک متفاوت است و این درآمد کفاف زندگی آنان را نمی کند. درباره جزییات طرح خوشه بندی و سر نوشت آن به مطلب شما در کدام خوشه قرار دارید مراجعه کنید.

سرانجام انتقادات موجود باعث تغییر مجدد رویکرد دولت شد. دولت در یک تغییر جدی اعلام کرد این دهک بندیها نهایی نیست. سخنگوی کار گروه دولت در یک چرخش استراژیک اعلام کرد: طرح هدفمند کردن یارانه ها تمام خانوارها ی ایرانی را متناسب با درآمد آنها تحت پوشش قرار می‌دهد. این راهبرد بسیار شبیه تر به برنامه رییس جمهور بود که در سخنرانی اسلامشهر در اردیبهشت به آن اشاره کرده بود.

برای تحقق برنامه رییس جمهور برای یارانه  حدود 60 هزار تومان ماهانه برای ایرانیان به مبلغی بیش از چهل هزارمیلیارد تومان احتیاج است

اما از این لحظه این سوال بوجود می آید منابع مالی اضافه این تصمیم از کجا تامین خواهد شد؟ برای تحقق برنامه رییس جمهور برای یارانه حدود 60 هزار تومان ماهانه برای ایرانیان به مبلغی بیش از چهل هزارمیلیارد تومان احتیاج است. این مبلغ به شرطی قابل تحقق است که دولت یارانه های اساسی بویژه انرژی و سوخت را به یکباره قطع نموده و منابع حاصله به پرداخت مستقیم اختصاص دهد.

20 هزار میلیارد تومان یا 40 هزار میلیارد تومان؟ مساله این است!

دولت از ابتدا مصّر بود که 40 هزار میلیارد تومان از اعتبارات آزاد شده یارانه ها را مستقیما بین مردم تقسیم کند. اما مجلس شورای اسلامی به خاطر نگرانی از آثار تورمی آن، متن قانون را به شرح زیر تصویب کرد:

قیمت های سال پایه اجراء ‌این قانون به گونه ای تعیین گردد که برای مدت یکسال حداقل مبلغ یکصد هزار میلیارد (100.000.000.000.000)ریال و حداکثر مبلغ دویست هزار میلیارد (200.000.000.000.000)ریال درآمد به دست آید

امری که ابتدا با مخالفت شدید دولت روبرو شد و حتی تلویحا از تصمیم دولت برای عدم اجرای این قانون سخن به میان رفت. اصرار دولت که با بالاترین سطح رایزنیها همراه بود موثر واقع نشد و نهایتا مجلسیان به علت آثار تورمی ناشی از تزریق یکباره نقدینگی، قانون را با رقم 20 هزار میلیارد تومان به تصویب رساندند.

درخواست مجدد دولت : با چهل هزار میلیارد موافقت کنید.

در حالیکه تازه مرکب امضای قانون هدفمندی یارانه ها  با رقم مورد نظر مجلسی ها یعنی 20 هزارمیلیارد تومان خشک شده بود، دولت لایحه بودجه سال 1389 را به مجلس فرستاد و در آن رقم 40هزار میلیارد را مجددا قید کرد. امری که با اعتراض برخی نمایندگان مجلس مانند آقایان احمد توکلی و الیاس نادران روبرو شد. آنها از بی تفاوتی دولت به قانون هدفمندی یارانه ها و متن آن نگران بودند.

در این میان این موضوع دارای اهمیت زیادی است که اهم استدلالهای طرفین برای ارقام پیشنهادی خود چیست؟ در ذیل استدلالهای مخالفان طرح و پاسخ دولت به صورت مقایسه ای ذکر می شود:

مصباحی مقدم

الف-قانونی یا غیر قانونی بودن درخواست:

حجت الاسلام مصباحی مقدم نماینده مجلس و رئیس کمیسیون ویژه طرح تحول اقتصادی:

پیشنهاد40 هزار میلیارد تومانی دولت خلاف قانون مصوب مجلس است و دولت باید این مبلغ را به 20 هزار میلیارد تومان کاهش دهد.

حجت الاسلام محمدرضا میرتاج الدینی معاون پارلمانی رییس جمهور:

غمض نظر از تفسیر حقوقی متفاوت نسبت به سال پایه، عرض می شود دولت رقم 40 هزار میلیارد تومان را پیش آن مرجع محترم و قانونی آورده است که 20 هزار میلیارد تومان را تصویب کرده است بنابراین با تصویب آن در مجلس دیگر مشکل قانونی در این خصوص باقی نخواهد ماند و این نوع اصلاح خصوصا در رقم بودجه هم در دولت و هم در مجلس یک امر مرسوم و عادی است .

احمد توکلی

ب- تورم ناشی از سرعت اجرای طرح:

دکتر احمد توکلی نماینده و رییس مرکز پژوهشهای مجلس :

وقتی دولت می‌خواهد 40 هزار میلیارد تومان درآمد كسب كند، یعنی قصد دارد قیمت حاملهای انرژی را به پایه فوب خلیج فارس برساند، در حالی كه در نصر صریح قانون نمایندگان مجلس در 5 مورد به پیشنهادهای من رای دادند و از جمله تاكید كردند این كار باید در طول 5 سال اجرایی شود. ایستادگی مجلس بر سر اجرای 5 ساله هدفمند كردن یارانه‌ها و شیب تدریجی اجرا برای این است كه تورم به مردم تحمیل نشود.

حجت الاسلام محمدرضا میرتاج الدینی معاون پارلمانی رییس جمهور:

آیا در اقدام 5 گام تورم نخواهد بود؟ آیا 5 تورم انتظاری در کنار تورم واقعی، فشار تورم بر مردم را افزایش نخواهد داد؟

آیا در تورم انتظاری گزینه 20 هزار میلیارد با گزینه 40 هزار میلیارد با هم تفاوت چندانی خواهد داشت در حالی که در گزینه دوم قدرت خرید مردم در حد بالایی حفظ می شود و مردم امکان تطبیق معیشت خود با شرایط جدید را پیدا می کنند ولی در گزینه اول چنین اتفاقی نمی افتد.

نادران

ج-نقدینگی بسیار عامل تورم:

دکتر الیاس نادران نماینده مجلس:

براساس برآورد بانک مرکزی نرخ رشد تولید ناخالص داخلی در سال جاری 2/5 تا 2/7 درصد بوده است و سال دیگر حداقل 51 درصد از آن کاهش می یابد به عبارت دیگر سال دیگر رکود حاکم بر بخش صنعت و اقتصاد ملی تشدید خواهد شد و با این بودجه هم سرعت این رکود تشدید می شود هم به دلیل انبساطی بودن آثار تورمی خواهد داشت.

حجت الاسلام محمدرضا میرتاج الدینی معاون پارلمانی رییس جمهور:

بعضی می گویند توزیع این مبلغ در جامعه موجب افزایش حجم نقدینگی و در نتیجه افزایش تورم خواهد بود. در پاسخ باید

میر تاج الدینی

گفت اولا دراین مسئله پولی خارج از چرخه نقدینگی به جامعه منتقل نمی شود بلکه از درآمدهای حاصل از اصلاح قیمت های باز توزیع در جامعه صورت می گیرد این در واقع گردش ثروت و پول در درون جامعه است تنها مسئله ای که به کاهش آن منجر خواهد شد.

نظر رهبر معظم انقلاب:

رییس مجلس شورای اسلامی با رهبر معظم انقلاب درباره نظر ایشان درباره این اختلاف دیدار کرد. به گزارش خبرآنلاین بنا بر گفنه های برخی نمایندگان مانند آقای تابش از نمایندگان فراکسیون اقلیت، مقام معظم رهبری طی این دیدار اعلام کرده‌اند که استدلالهای طرفین دولت و مجلس، محکم و قابل توجه است ولی باید فرصتی فراهم شود تا رئیس‌جمهور هم بتواند استدلالات و حرف‌هایش را پیرامون هدفمند کردن یارانه‌ها مطرح کند.

وی به نقل از لاریجانی ادامه داد که مقام معظم رهبری اعلام کردند قصد دخالت در محتوای مسائل را ندارند اما از مجلس خواسته‌اند تا فرصتی برای رئیس‌جمهور و بیان مطالبشان فراهم شود.

لاریجانی به نقل از مقام معظم رهبری:استدلالهای طرفین دولت و مجلس، محکم و قابل توجه است ولی باید فرصتی فراهم شود تا رئیس‌جمهور هم بتواند استدلالات و حرف‌هایش را پیرامون هدفمند کردن یارانه‌ها مطرح کند.

دبیرکل فراکسیون خط امام(ره) ادامه داد: تصور من از سخنان رهبری آن است که ایشان تصمیم‌گیری نهایی در مورد هدفمند کردن یارانه‌ها را پس از استماع سخنان رئیس‌ مجلس، به نمایندگان و رأی مجلس واگذار کرده‌اند.

دعای رییس جمهور برای تصویب رقم 40 هزار میلیارد تومانی:

در این چارچوب رییس جمهور به مجلس آمد و سخنان و نقطه نظرات خود را مطرح کرد. در این جلسه غیر علنی غیر رسمی رییس جمهور مواضع دولت را بیان کرد .

احمدی نژاد

بنا به گفته برخی نمایندگان حاضر، آقای احمدی‌نژاد گفت که به تورم اعتقادی ندارند و چون یکی از اهداف اجرای هدفمند کردن یارانه‌ها، کنترل تورم مستمر است نمی‌توان گفت که اجرای آن به تورم‌زایی کمک می‌کند. در ادامه احمد توکلی، غلامرضا مصباحی‌مقدم و الیاس نادران درمخالفت با نظر رییس دولت در خصوص هدفمند کردن یارانه‌ها نطق کردند و محمدكریم عابدی و علی اصغر زارعی به عنوان موافق نظر دولت سخن گفتند.

نهایتا لحظه موعود فرا رسید و رای گیری آغاز شد. در هنگام رای‌گیری مونیتورهای بزرگی كه در صحن علنی مجلس قرار دارند، دو بار متوالی محمود احمدی‌نژاد را در حالت دست بر پیشانی به گونه‌ای كه دعا كردن او را در اذهان تداعی می‌كرد، به تصویر کشیدند. اما نتیجه خلاف خواست رییس جمهور بود:

در جلسه رسمی نوبت سوم پیشنهاد برگشت به لایحه دولت به منظور اختصاص 40 هزار میلیارد تومان برای اجرای هدفمند سازی یارانه‌ها با 105 رای موافق، 111 رای مخالف و 15 رای ممتنع به تصویب نمایندگان نرسید.

نتیجه گیری:

در هفته گذشته حجت الاسلام محمدرضا میرتاج الدینی معاون پارلمانی رییس جمهور و نماینده سابق مجلس با اتخاذ موضعی غیر قابل انعطاف از سوی دولت گفت: اگر مجلس درآمد 20هزار میلیارد تومانی را تصویب کند دولت در اجرای این لایحه با مشکل مواجه می شودو درباره اجرا یا حتی عدم اجرای آن تصمیم گیری می کند.

همچنین ندیمی مشاور معاون پارلمانی دولت هم تاکید کرد که دولت اصرار بر اجرای لایحه ای ندارد که هزینه های زیادی بر دوشش بگذارد، اما در این بین هیچ حمایتی نشود.

دکتر احمدی نژاد هم در مجلس در سخنرانی خود قبل از رای گیری نهایی اعلام کرده بود: اجرای این اهداف با درآمد مدنظر مجلس مبنی بر 20هزار میلیارد تومان قابل تحقق نیست و در نهایت دولت نمی‌تواند کاری انجام دهد که قابل ارزیابی از سوی مجلس باشد.

دکتر احمدی نژاد:اجرای این اهداف با درآمد مدنظر مجلس مبنی بر 20هزار میلیارد تومان قابل تحقق نیست و در نهایت دولت نمی‌تواند کاری انجام دهد که قابل ارزیابی از سوی مجلس باشد.

این اظهارات نشانه این است که عدم اجرای قانون هدفمند سازی یارانه ها به شکل فعلی می تواند به عنوان یک آلترناتیو در دستور کار دولت قرار گیرد. اما اینکه آیا این آلترناتیو عملی می شود یا خیر وابسته به بسیاری از عوامل موثر خواهد بود.

اما عدم اجرای این قانون نیز مشکلات جدیدی را برای اقتصاد کشور فراهم خواهد کرد. صرف نظر از ابعاد قانونی و حقوقی خطرناک عدم اجرای قانون مصوب مجلس، طراحی مدل بودجه ای بدون حذف یارانه ها در مدت بسیار محدود فعلی دشوار می باشد.

یکی از مباحث مهم در سیاستگذاری های کلان اقتصادی لزوم وجود وفاق درباره راه حل ها وتصمیمات اساسی میان نخبگان تصمیم ساز است، که متاسفانه این اتفاق نظر در این برهه وجود ندارد. در این روزهای انتهایی سال این سوالها برای مردم بارها تکرار می شود : سال آینده نرخ بنزین چقدر خواهد بود؟ برق یارانه دار خواهد بود یا نه؟ چشم انداز کسب و کار چگونه است؟ و نهایتا دولت یارانه نقدی پرداخت می کند؟ نمی کند؟ ....

سید حسین زرهانی

گروه جامعه وسیاست