اتفاقا دیندار باید شاد باشد

دینداری

معنی صحیح و درست دینداری، باور به آموزه‌های اعتقادی دین و پایبندی به مقررات، احكام و ارزش‌های دینی است البته منظور ما از دین، نه هرچه كه به عنوان دین شناخته می‌شود، بلكه اسلام ناب و حقیقی است. هر فرد یا جامعه‌ای كه باور عمیق‌تر و جدی‌ تری به مبانی اعتقادی اسلام داشته باشد و در عمل و رفتار هم چارچوب اسلامی را بیشتر و دقیق‌تر عمل كند، دیندارتر شمرده می‌شود. امامان ما فرموده‌اند كه شیعیان ما - یعنی دینداران حقیقی - در شادی و سرور ما، شادمانند. و در حزن و اندوه ما، اندوهگین.

به هر حال به نظر می‌رسد دینداری - به معنی صحیح و جامع آن -‌ منافاتی با زندگی شاد - به معنی درست و عمیق آن- نداشته باشد، ولی نگاه و تعریف ما از "زندگی شاد" هم باید روشن شود تا پاسخ این پرسش كامل گردد.

شادی، همان حال خوش، انبساط خاطر و احساس مثبت و خوبی است كه هر كدام از ما آن را تجربه كرده است. شنیدن خبری مسرت‌بخش، به دست آوردن موفقیتی برجسته،‌ قرار گرفتن در موقعیتی لذت‌بخش، مشاهده صحنه‌ای غرورآفرین،‌ ... همه و همه موجب خوشحالی و شادی خاطر انسان می‌گردد. اما همه شادی‌ها به یك اندازه برای ما مهم و مطلوب نیست. كارگر یا كارمندی كه برای تأمین معاش خود و فراهم كردن زندگی راحت و شاد تلاش فشرده و خسته‌كننده‌ای را انجام می‌دهد، در این راه از بسیاری از لذت‌ها و شادی‌های زودگذر چشم می‌پوشد و حتی سختی‌ها و رنج‌هایی را تحمل می‌كند. پس بدیهی است كه: «برای به دست آوردن لذت‌های بزرگتر و شادی‌های ماندگارتر،‌ باید از لذت‌ها و خوشی‌های كوچك‌تر و پست‌تر صرفنظر كرد».

اقسام شادی‌ها

به نظر می‌رسد،  به ابعاد و اعماق "زندگی شاد" توجه نمی‌گردد و غالباً با معیارهای ناقص و سطحی زندگی شاد تعریف می‌شود. در سطح خرد می‌بینیم كه بسیاری از افراد شادی‌های گذرا و مادی خود را به هر قیمتی بر شادی‌های ماندگار و معنوی خود و نیز بر شادی‌های دیگران ترجیح می‌دهند. در سطح كلان هم شاهد تأمین لذت و شادی برخی طبقات مرفّه جامعه و یا شادی مادی و ظاهری برخی كشورها و ملت‌ها به بهای گزاف رنج و سختی و تباهی برای سایر طبقات یا سایر كشورها هستیم. آیا منظور از منافات بین دینداری و زندگی شاد، این گونه شادی‌هاست؟ اگر این طور است باید تأكید كنیم كه حقیقتاً دینداری با این گونه زندگی شاد قطعاً منافات دارد و اساساً دین حق و اسلام ناب برای پیشگیری از اینگونه شادی‌ها ارائه شده است! دینداری حقیقی موجب می‌شود كه ما از هر راه و وسیله‌ای در صدد كسب شادی‌های فردی و مادی خود نباشید. راحتی دیگران را به راحتی خود ترجیح دهیم و از این طریق به شادی‌های عمیق‌تر، متعالی‌تر و ماندگارتری دست یابیم.

بنابراین باید بر روی تعریف "‌زندگی شاد" تأمل كنیم. حقیقتاً زندگی شاد چیست؟ بله، بخشی از شادی‌های زندگی، شادی‌های شخصی، مادی و گذرا است، نمی‌توان این واقعیت را انكار كرد كه هر انسانی به این‌گونه شادی‌ها نیاز دارد. دین این نیاز طبیعی را نه تنها قبیح و طرد نكرده است. كه برای تأمین صحیح و درست آن، راه كارهای فراوان و آسانی را هم ارائه كرده، ولی مهم این است كه فرد و جامعه دیندار زندگی را در زندگی مادی و حیات دنیوی محدود نمی‌كند. این كافران و منكران حقیقتند كه جز ظواهر زندگی مادی نمی‌بینند و از زندگی اخروی و حیات ابدی غافلند.

اگر لذت ترك لذت بدانی                  دگر لذت نفس لذت ندانی

به هر حال شادی‌های طبیعی و مادی هم لازم و ضروری است به شرط اینكه اولاً تأمین این شادی‌ها به شادی‌های دیگر لطمه وارد نكند و ثانیاً این شادی‌ها، موجب رنج‌ها و دشواری‌های بعدی برای ما نباشد و ثالثاً این شادی‌ها، مانع دستیابی و چشیدن شادی‌های متعالی، معنوی و ماندگار نگردد.

اگر زندگی شاد را برای خود و دیگران با این سه اصل تطبیق دهیم و در‌صدد تأمین آن باشیم، دینداری نه تنها مانع آن نیست كه فراهم كننده و تسهیل‌كننده آن هم هست. بار دیگر این سه اصل را مورد توجه و تأمل قرار دهیم.

1. شادی‌های مادی و طبیعی، گاه موجب سلب شادی‌های دیگران می‌شود. اسلام با قرار دادن مقررات و احكام دقیق و گسترده، از این امر پیشگیری كرده است. قوانینی كه مانع كسب درآمدهای حرام می‌شود،‌ بخشی از مقررات اسلام در روابط زن و مرد، احكامی كه حفظ حقوق دیگران را واجب می‌سازد و نیز وظایفی كه اسلام برعهده همگان قرار می‌دهد تا شرایط مناسبی از نظر اخلاقی و فرهنگی در جامعه ایجاد گردد، همه برای آن است كه تأمین شادی‌های مادی و طبیعی برای عمده‌ای از مردم،‌ موجب سلب شادی دیگران نگردد.

2. بعضی از شادی‌های طبیعی و مادی مستلزم هزینه‌های گزافی است. گاهی یك لحظه هوسرانی -كه شادی محدود و گذرایی را برای شخص به دنبال دارد- موجب یك عمر پشیمانی می‌شود! طبعاً انسان عاقل هرگز حاضر نیست برای این‌گونه شادی‌ها هزینه‌های زیادی را متحمل شود.

3. مهمتر از همه، شادی‌های متعالی، ماندگار و اصیل است كه غالباً قربانی شادی‌های سطحی، مادی و گذرا می‌گردد. دین حق - یعنی همان اسلام ناب و اصیل - با محدود كردن برخی شادی‌های مادی، زمینه را برای رسیدن به شادی‌های معنوی و متعالی فراهم می‌سازد.

اندرون از طعام خالی دار          تا در آن نور معرفت بینی

دستورات و احكام اسلام در باب عبادات و كسب معرفت الهی و نیز برخی دستورات و مقررات اجتماعی و اقتصادی اسلام، كه به ظاهر محدودكننده لذت‌ها و خوشی‌های ما است دقیقاً به همین منظور قرار داده شده است. شادی معنوی كسی كه با چشم‌پوشی از لذت‌های طبیعی و سیر و سلوك معنوی، لذت رابطه با خداوند را چشیده است، هرگز برای دیگران قابل فهم نیست،‌ شادی عمیقی كه فراتر از رنج‌ها و سختی‌های ظاهری برای یك انسان مجاهد و سخت‌كوش برای اطاعت امر خدا حاصل می‌شود، با شادی‌های سطحی و گذرا قابل مقایسه نمی‌باشد.

بنابراین اگر بگوییم كه هدف اصلی دین و دینداری، دستیابی به زندگی شاد به معنی واقعی و كامل آن می‌باشد، سخنی به گزاف نگفته‌ایم.

در این صورت در می‌یابیم كه بدون دینداری،‌ نمی‌توان به زندگی شاد دست یافت.

از همین‌رو قرآن كریم دینداران واقعی و هر انسانی راستین را به شادی‌ها و لذت‌های حقیقی بشارت می‌دهد و فاسقان و كافران را از غصه‌های ماندگار و وضعیت اندوهباری كه برای خود رقم زده‌اند بیم می‌دهد.