اسباب توفیق و سلب آن

پرسش: چه عوامل و اسبابی موجب پیدایش موفقیت و یا سلب آن در زندگی فردی و اجتماعی انسان می گردد؟

پاسخ:

در عالم هستی هیچ معلولی بدون علت نیست. یعنی هم موفقیت و پیروزی ناشی از علل واسباب است و هم شكست و عدم پیروزی. ابتدا باید علل و اسباب آن را شناخت و از راه اسباب آن وارد شد. بنابراین اگر كسی با تدبیر، معرفت و شناخت كافی وارد این میدان شود و شایسته عمل كند به طور قطع، شاهد موفقیت خواهد شد.

عوامل و اسباب موفقیت

1- واقع گرایی

انسان سالك و رهرو، توان واقعی خود را می سنجد؛ حال و روز خود را می نگرد و بر اساس آن، به تنظیم برنامه خودسازی می پردازد. انسان ها دارای تفاوت های روحی و جسمی و شرایط متفاوتی می باشند و هر كسی باید برای خود برنامه ای برگزیند كه سنگین و طاقت فرسا نباشد، بلكه پیوسته حال و نشاط او در طول برنامه، محفوظ بماند و به عنوان یك دستورالعمل كلی، باید نشاط را پیوسته در خود نگه داشته، از اجبار و اكراه- به ویژه در مراحل ابتدایی- پرهیز كند.

2- جذابیت

در برنامه ریزی، باید به كیفیت، بیش از كمیت اهتمام ورزید، به عنوان مثال، به جای این كه شخص تصمیم بگیرد هر صبحگاهان یك جزء قرآن بخواند، می تواند آن را حتی به یك صفحه تقلیل دهد، اما كوشش كند كه تلاوتش در جای خلوت، با حال و توجه كامل و تدبر و ژرف اندیشی در معانی باشد و نیز بكوشد نمازهایش را با حضور قلب و توجه بخواند.

3- تدریج

از حداقل شروع كند، ولی در اندیشه افزون سازی تدریجی باشد، برای مثال، اگر از اول، خواندن نماز شب سخت است، بنا داشته باشد كه فقط یك ركعت (وتر) بخواند و پس از یك هفته، دو ركعت (شفع) را هم اضافه كند و پس از مدتی، كم كم هشت ركعت نافله شب را هم بخواند.

4- رعایت مراتب حال

در روند خودسازی، باید مرحله به مرحله پیش رفت و از اول نمی توان تمام مدارج كمال را یك مرتبه پیمود. بهتر است انسان ابتدا از عمل به واجبات و رعایت شرایط و جزئیات آنها شروع كند و در كنار آنها، به ترك محرمات بپردازد و همواره بر نیفتادن در دام های شیطان و هوای نفس، جدیت كند و پس از مدتی كه سراسر وجودش تسلیم شد و ایمان در روح و جسم او نفوذ كرد به انجام دادن مستحبات و ترك مكروهات بپردازد از این مرحله به بعد، عنایت خداوند، او را راهنمایی خواهد كرد، «و آنان كه در راه ما به جان و مال، جهد و كوشش كردند، به تحقیق، آنان را به راه خویش هدایت می كنیم و خدا همیشه یار نكوكاران است.» (عنكبوت- آخرین آیه)

5- عزم و استواری

پس از تنظیم برنامه، با اراده ای قاطع، باید بر انجام دادن آنها ایستادگی كرد و نفس خود را از تنبلی و كسالت با جدیت تمام بازداشت.

6- استعانت و توسل

برای موفقیت در جهاد اكبر، باید از خداوند بزرگ، استمداد جست و به ائمه معصوم علیهم السلام، متوسل شد.

7- اسوه گزینی

افزایش معرفت و پیروی از الگوهای راستین (ائمه معصومین و بزرگان اخلاق) همواره باید مورد توجه باشد.

8- مشارطه، مراقبه و محاسبه

سالك باید پیوسته از طریق اركان سلوك، یعنی، مشارطه، مراقبه و محاسبه با خداوند در ارتباط باشد امام خمینی در این باره می نویسد: «و از اموری كه لازم است از برای مجاهد، مشارطه، مراقبه و محاسبه است. «مشارطه» آن است كه در اول روز، مثلا با خود شرط كند كه امروز بر خلاف فرموده خداوند- تبارك و تعالی- رفتار نكند و این مطلب را تصمیم بگیرد معلوم است یك روز خلاف نكردن، امری است خیلی سهل ]كه[ انسان می تواند به آسانی از عهده ]آن[ بر آید تو عازم شو و شرط كن و تجربه نما؛ ببین چقدر سهل است. ممكن است شیطان و جنود آن ملعون، بر تو این امر را بزرگ نمایش دهند؛ ولی این از تلبیسات آن ملعون است. او را از روی واقع و قلب، لعن كن و اوهام باطل را از قلب بیرون كن و یك روز تجربه كن؛ آن وقت تصدیق خواهی كرد.

منبع: کیهان