خودنمایی زنانه

در كاربردهای قرآن واژه تبرج به معنای خودنمایی به كار رفته است. تبرج از ماده برج گرفته شده و به معنای این است كه زنی زیبایی های خود را برای مردان آشكار سازد. برج در زبان عربی به معنای ساختمانی است كه می توان آن را به آسانی و از راه دور دید و برج بلندی قابل توجه است كه به آسانی دیده می شود. از این رو كسی كه خودنمایی می كند می بایست به گونه ای رفتار كند كه به چشم آید و دیده شود.

زنانی كه به هر وسیله ای می كوشند تا خود را در جامعه نشان دهند متبرج نامیده می شوند. به ابزار و آلات تزیینی كه شخص به خود می آویزد و با سر و صدا توجه دیگران را برمی انگیزد، متبرجات گفته می شود. البته متبرجات تنها زینت آلاتی نیستند كه با سر و صدا و جرنگ و جرینگ توجه دیگران را به شخص جلب كند، بلكه شامل هر گونه وسیله ای است كه توجه دیگران را برمی انگیزد، از این رو ابزاری كه به نوعی با نور و رنگ خیره كننده نظر دیگران را به شخص جلب می كند نیز به عنوان متبرجات مطرح است.

بر این اساس در كاربرد قرآنی، متبرجات هر چیزی است كه به شكلی شخص را در چشم دیگران قرار می دهد و جلب توجه می نمایاند. زنانی كه با هر نوع رفتار حتی هنجاری و پوشش و تزیین، خود را در چشم مردان می آورند، متبرج و خودنما نامیده می شوند.

افراط و تفریط در آراستگی

خودنمایی گرایش افراطی در حوزه آراستن است. به این معنا كه هر چیزی كه در اعتدال و تناسب ذوقی و زیبایی قرار می گیرند اگر به شكل افراط عمل شود به عنوان خودنمایی مطرح می شود چنان كه شلختگی، تفریط در حوزه خروج از اعتدال و تناسب است. شیفتگی و شلختگی در یك اندازه مذموم و ناپسند است. كسی كه از حوزه اعتدال بیرون می رود و رفتار و كنش خویش را به گونه ای سامان می دهد كه شلختگی در آن نمودار می شود در حقیقت رفتار نابهنجاری را از خود بروز می دهد.

در آموزه های قرآنی انسان كامل، در حوزه شناختی و اخلاقی و هنجاری انسان معتدل است كه رفتاری میانه در همه حوزه ها از خود بروز می دهد. در تعبیر و تفسیر قرآن، امت نمونه و شاهد نیز امتی معتدل است. از این رو هرگونه افراط و تفریط در حوزه های اخلاقی و هنجاری می تواند به معنای خروج از دایره انسان كامل و یا امت شاهد و نمونه باشد. قرآن مومنان را به اعتدال و میانه روی دعوت می كند.

مردان و زنان مومن انسان هایی هستند كه به كمال و زیبایی گرایش دارند و به طور فطری و غریزی خود را می آرایند. از این رو آراستگی به عنوان یك فضیلت مورد توجه و تاكید آموزه های قرآنی است. اما با این همه قرآن روشن می سازد كه هر فضیلتی ممكن است به علت سوء برداشت و یا سوءرفتار و عملكرد به رذیلتی تبدیل گردد.

آراستگی زن و مرد موجب جلب و جذب رضایت آنان و تمایل قلبی به یك دیگر می شود. این مسئله در زنان شدید تر است، زیرا زنان می بایست با جلوه گری و تزیین، خود را در چشم مرد بیارایند تا مورد توجه و گرایش قرار گیرند. با این همه، همین تمایل به آراستگی، گاه به شكل افراطی خودنمایی بروز و ظهور می كند و به جای آن كه عاملی برای تقویت روابط خانوادگی و همگرایی زن و شوهر باشد به عنوان عاملی برای ایجاد شكاف و اختلاف خانوادگی درآید.

بسیاری از مردان از زنان خویش گلایه دارند كه خود را در جامعه بیش از ضرورت می آرایند و یا جلوه گری بیش تری در پیش مردان دیگر دارند اما در خانه از خودنمایی و آرایش و آراستگی آنان خبری نیست.

خودنمایی برای رفع كمبودها

از علل و عواملی كه برای تمایل به آراستگی در میان مردان و زنان می توان بیان كرد، تمایل انسان به حذف كمبودها و به عبارتی رهایی از برخی از عدم تناسب هاست.

انسان وقتی به خود می نگرد برخی از عدم تناسب ها را كه برخاسته از شرایط محیطی، وراثتی و یا تاثیرات شیمیایی و یا تغذیه است در خود می یابد و لذا تلاش می كند تا این نقص ها و عدم تناسب ها را به گونه ای بپوشاند.

آرایش و آراستن به این معنا در حقیقت جست و جوی كمالی است كه به عللی در وی از دست رفته است. این گرایش به آراستگی را می بایست در شخصیت كامل و روحیه متعادل انسان جست. انسانی كه از نظر شخصیتی از تعادل روانی و روحی خوبی برخوردار است و از سلامت نفس و شخصیت بهره مند می باشد می كوشد با آراستن خویش، تناسبات را رعایت نماید. از این رو كسانی را كه به آراستگی گرایش دارند نباید انسان های غیر متعادل دانست، زیرا كمال گرایی و زیباجویی آنان است كه ایشان را وامی دارد به آرایش خویش اقدام كرده و تناسب های به نظر غیر موجود را ایجاد كرده و پدید آورند. از این رو انسان های كامل و با شخصیت سالم، گرایش به خودآرایی دارند.

از پیامبر (ص) روایت شده است كه اخلاق نیكو را در چهره های نیكو جست و جو كنید.

كسانی كه از نظر زیبایی از درجه ای از تناسب و اعتدال برخوردار هستند نیز می كوشند تا با آراستگی، باطن خویش را آشكار سازند. آراستگی ظاهر خود بیانگر باطن و سیرت زیباست. امیر مومنان همانند پیامبر (ص) خود را می آراست و از عطر و گلاب بهره می جست. پاكیزگی و طهارت به معنای آن است كه انسان به كمال و زیبایی ها گرایش دارد. از این رو مومن خود را می آراید و از اعتدال در همه حوزه ها بهره مند می شود و از افراط و تفریط دوری می ورزد.

راهكارهای قرآن برای مصونیت یابی زنان

قرآن برای آن كه جلوی تعرض و تجاوز مردان به زنان را بگیرد در شكل چند آموزه دستوری به مردان فرمان می دهد كه چشم خویش را از نامحرمان و زنان فرو بندند. فرو بستن چشم و غض بصر به معنای آن است كه مردان تحت تاثیر زنان قرار نگیرند، زیرا مردان به دیدن وسوسه می شوند و قلب های بیمار دلان تحت تاثیر این تحریك عواطف و احساسات به سوی زنان گرایش می یابد و متعرض آنان می شود.

دستور دیگری كه قرآن برای حفظ و حمایت زنان بیان می كند، مرتبط به خود آنان است.

بطوری كه از آنها می خواهد برای حفظ و مصونیت خود از تعرض دیگران خود را بپوشانند و حجاب و پوشش را به گونه ای مراعات كنند كه شناخته نشوند.

سومین دستوری كه در این باره می دهد مربوط به مساله تبرج و خودنمایی است. از زنان می خواهد كه از نوعی پوشش و یا ابزار زینتی و آرایشی استفاده نكنند كه آنان را همانند برج در چشم آورد و از هر سوی قابل توجه باشند.

زنی كه خود را می آراید به گونه ای كه از همه جا قابل رویت است، مورد تعرض و ایذا و آزار دیگران قرار می گیرد و مردان به صدای تبرج زینت ها و یا آرایش و پوشش های جلوه گر آنان به سوی آنها كشیده می شوند. این گونه است كه مورد اذیت و آزار قرار می گیرند و آرامش و امنیت آنان با خطر مواجه می شود.

قرآن بیان می دارد كه نوعی از آرایش و تبرج در جاهلیت وجود داشته است كه زنان با چنین نمایشگری و خودنمایی، وارد كوی و برزن می شدند و همواره مورد تعرض مردان قرار می گرفتند. برای رهایی و مصونیت یابی، بر زنان است كه از این گونه تبرج و خودنمایی پرهیز كنند. (احزاب آیه 32 و آیه 33)

زنان گاه زینت هایی را در زیر پیراهن و جامه های خویش می پوشیدند ولی این زینت آلات به شكلی بود كه هرگاه جامه های آنان كنار می رفت از زیر جامه جلوه گری خاصی داشت. بنابراین بر زنان است كه این قبیل زینت آلات را به گونه ای بپوشند كه به چشم نیاید تا جلوه گیری كند و چشم مردان را خیره سازد. (نور آیه 60)

این مساله خودنمایی و در چشم آمدن زنان آن چنان مهم و اساسی است كه خداوند شرط بر گرفتن حجاب كامل از سوی زنان سالخورده كه نومید از زناشویی هستند و دیگر قابلیت زناشویی را ندارند این قرار داده كه در هنگام بیرون آمدن از خانه ها خود را به زینت تبرج، آرایش نكنند (نور60.)

عوارض جلوه گری زنان

تبرج و جلوه گیری زنان در جامعه موجب پدید آمدن نابهنجاری های رفتاری و فروپاشی خانواده ها می شود از این روست كه قرآن بر زنان واجب كرده كه هنگام رو به رو شدن با مردان بیگانه و نامحرم از خودنمایی و تبرج و به چشم آمدن، خودداری ورزند. (نور آیه 60 و احزاب آیه 33)

زنانی كه خود را می آرایند و به آرایش تبرجی و خودنمایی درمی آیند امنیت اخلاقی جامعه را با دشواری و مشكل مواجه می سازند. زنان با این گونه رفتار و در چشم آمدن موجب می شوند كه مردان به سوی ایشان كشیده شوند و خانواده ها با بحران و اختلافات درونی مواجه گردند.

این دسته از زنان با خودنمایی خود مردان بیمار دل را به تحریك و انعطاف می كشانند و موجب می شوند مردان در پی تعرض و اذیت و آزار آنان برآیند.

برای حفظ امنیت اخلاقی جامعه و مصونیت یابی زنان از تعرض و تجاوز و آزار بهترین راه آن است كه به آموزه های قرآنی عمل كرده و اعتدال و میانه روی در جامعه رفتار نمایند

با تلخیص از کیهان