مجريان تحول در حوزه

سامان دهى تحول حوزه به عهده چه عناصرى است؟ چه كسانى حق دارند خود را بدين وادى بيفكنند؟ چه گروهى مسؤول برنامه ريزى پيگيرى و اجرا هستند؟

در پاسخ اين پرسشها بايستى گفت تاكنون در حوزه ها مراحلى پيموده شده است:

مرحله اول: تا دوره قبل از انقلاب اسلامى نهاد مرجعيت متكفل و مسؤول اصلاحات و تحولات شناخته مى شد. حتى مدرسان نام آور و يا پژوهندگان فاضل شأن و مرتبتى در اين زمينه نداشتند. شأن آنان از مجريان برنامه و يا حداكثر مشاوران به هنگام لزوم فراتر نمى رفت.

اين گونه تلقى معلول عوامل متعددى بود. از جمله آن كه نهاد مرجعيت متكفل امور مالى حوزه بود. همچنين اين نهاد رأس هرم تشكيلات حوزه قرار داشت. روابط جامعه با حوزه عمدتاً از اين طريق كاناليزه مى شد

مرحله دوم: همزمان با انقلاب اسلامى وپس از پيروزى در برنامه ريزى و اجراى حركت اصلاح عمدتاً ديدگان به سوى نهاد رهبرى دوخته مى شد سخنان و رهنمودهاى حضرت امام رحمة اللّه عليه جهت بخش و سامان ده حركت اصلاح حوزه شناخته مى شد.

دو مرحله فوق دستاوردهاى مباركى داشته و دارند اكنون با توجه به رهنمودهاى مقام معظم رهبرى و پى گيرى جدى و كارساز ايشان كه در واقع مرحله سوّمى در مسير تحول گشوده شده است و انبوه نيازهاى متراكم ضرورت احساس مسؤوليت تمامى عناصر حاضر در حوزه مشكلات و ابعاد متنوع تحول حوزه و دهها مسأله ديگر اين ضرورت را عينى مى كند كه مشاركت فراگيرتر مى تواند روند تحول را سريع تر و عينى ترسازد. زيرا توسعه حوزه مشاركت بر شأن استوارى و قداست برنامه ها و تصميمات مى افزايد و تبعاً نهادهاى مرتبط با آن را نيز جلال و شكوه مى بخشد.

متأسفانه در مراحل گذشته براى تعداد كثيرى از اساتيد مدرّسان و نيز فضلا و طلاب شأن و حرمت مشخصى در نظر گرفته نشده است. شايد احترامهاى لفظى و يا كتبى برقرار باشد القاب دهان پركن رد و بدل گردد اما رأى و ديدگاه آنان جدّى گرفته نشده است. همگان به خاطر داريم كه حضرت امام در ساليان آخر حيات مرحوم بروجردى محترم بودند اما مقبول الرأى نبودند اساتيد ديگرى نيز در همان زمان بودند كه چنان وضعيتى داشتند. درميان طلاب دانش پژوهان حوزوى متمايل به فدائيان اسلام و يا عضو آن چندان محبوب بيت آن مرحوم نبودند وتبعاً ديدگاههاى آنان نيز در دستگاه مرجعيت بى بها و يا كم بها بود. طرح اين نكات هرگز تخطئه مرحوم آيت اللّه بروجردى نيست. آن بزرگوار با اخلاص و پشتكار به انجام وظايف دينى و حوزوى خويش پرداخت و حوزه و ديانت رهين زحمات و تلاشهاى آن بزرگ بوده و خواهد بود ارائه مطالب يادشده براى آن است كه تك محورى بودن حركت اصلاح و تحول حوزه مى تواند حوزه را از انظار و آراء بزرگانى محروم كند كه منشأ خيرات و بركات بسيارى مى توانند باشند.

با توجه به اشاره موجز فوق تأكيد مى كنيم كه مرحله سوم تحول بايستى با وسعت در مشاركت حاصل شود. مشاركت در برنامه ريزى ،اجرا و نظارت در به انجام رساندن آن برنكات ذيل بايستى تأكيد داشت.

1. دخالت دادن سلايق سياسى و گروهى در حركت اصلاح حوزه مى تواند آن را به مخاطره بيفكند و اين روند را با آفات و خطراتى روبه رو سازد. اساتيد ومدرسان فضلا وطلاب و ديگر گروههاى حوزوى بايستى بتوانند با گرايشهاى مختلف سياسى ـ فكرى در صحنه برنامه ريزى طرح نظارت و اجرا حضور پيدا كنند.

2. نهادهاى حاضر در صحنه اداره حوزه مى بايست توسعه راههاى مشاركت را فراديد خويش قرار دهند و زمينه هاى لازم را براى آن بيافرينند.

دعوت عام براى تفكر و ارائه طرح و برنامه دعوتى ابتر و نافرجام است. تجربه گذشته و حال نشان مى دهد كه با بها دادن به عناصر گوناگون و پيگيريهاى شخصى و فردى مى توان آنان را به صحنه فكر و عمل بازآورد. ايشان را به آينده اميدوار كرد و از ديدگاههاى ايشان سود لازم را برد.

3. توسعه مشاركت نبايستى به كند ساختن حركت تحول و اصلاح تفسير شود و يا با سازمان مديريت حوزه منافى و ناسازگار به حساب آيد. سازمان برنامه ريزى و مديريت حوزه بايستى چنان انعطاف سازمانى را داشته باشد كه بتواند تمامى عناصر حوزه و يا حداقل اكثريت نيروها را تحت پوشش قرار دهد. به گونه اى كه هر مدرّس محقق مبلّغ و طلبه اى خود را جزيى از عناصر سازمان حوزه بداند.

در حوزه با توجه به سيستم و نظام نسبتاً آزاد وجود گروههاى مختلف قدرت و اقتدار و دهها ويژگى ديگر.

يك سازمان ادارى بسته چندان كارايى نخواهد داشت و به سرعت شكست و ناكامى سراغ آن خواهد آمد. بنابراين مديريت موفق و كارآمد و نيز تسريع در حركت تحول اقتضاى مشاركت فراگيرتر دارد به گونه اى كه با سهيم شدن عناصر مختلف حوزه در صحنه برنامه ريزى و اجرا هم نظريات به واقع نزديكتر شود و هم تعهد عملى براى اجرا ممكن تر گردد.

منیع:فصنامه حوزه                                                         تنظیم:نقدی-حوز علمیه تبیان