اثر دعا در تعجیل ظهور حضرت قائم(عج)

روایاتى در موضوع تعجیل ظهور امام زمان(عج) وارد شده است که نشانگر اینست که دعا اثر كاملی در امر فرج دارد. و آنچه از روایات دلالت بر این امر دارد؛ پنج قسم است:

در بعضى روایات تصریح شده است كه دعاى مؤمنین و طلب فرج آن حضرت(علیه‌السلام) موجب تعجیل در فرج مى‌شود، و ترك آن موجب تأخیر در فرج مى‌شود .

از آن جمله روایتى كه در «نجم الثاقب» از شیخ جلیل عیّاشى از فضل بن ابى قره نقل شده، كه گفت: از امام صادق(علیه‌السلام) شنیدم كه مى‌فرمود : خداوند به حضرت ابراهیم(علیه‌السلام) وحى فرمود كه بزودى  براى تو از ساره پسرى متولّد مى‌شود .

ساره گفت: كه من پیره‌زن و عجوزه‌ام .

خداوند فرمود: بزودى فرزندى آورد و فرزندان آن پسر تا چهارصد سال در دست دشمن من معذّب مى‌گردند، به سبب آن كه كلام مرا ردّ نمود .

پس چون بنى اسرائیل در دست فرعون مبتلا شدند تا چهل روز در درگاه خداوند ناله و گریه نمودند .

خداوند به حضرت موسى و هارون(علیهماالسلام) وحى فرمود كه: ایشان را از دست فرعون خلاص گرداند، و صد و هفتاد سال از آن چهار صد سال باقى مانده بود كه آن را از ایشان برداشت .

امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: كه اگر شما نیز چنین تضرّع و زارى مى‌كردید، خداوند فرج ما را مقدّر مى‌كرد، و چون چنین نكنید پس بدرستی كه این امر به نهایت خود خواهد رسید.(1)

در كتاب «احتجاج» در توقیع مبارك آن حضرت چنین آمده :

این روایت جامع‌ترین و كامل‌ترین كلام در امر دعا در فرج ایشان مى‌باشد، و در اینجا تذكر چند نكته لازم است :

اول: در آن دعا شدّت تأكید در باب دعا در فرجشان را بیان فرموده‌اند، و آن ظاهر است و تا شاهد و قرینه بر اراده استحباب از آن نشده باشد؛ حمل بر وجوب مى‌شود .

دوم: زیاد دعا كردن را بیان فرموده، بطوری كه لازم است در همه اوقات شب و روز و در همه مجالس و در همه حالات و خصوصاً بعد از نمازها و مواقع استجابت دعا بر آن مواظبت و محافظت شود .

سوم: بیان فرموده آن كه این امر ـ دعا در فرج ایشان ـ بر همه بندگان واجب و لازم است، و بر فرد فرد ایشان ــ مانند امر اقیموا الصلوة ــ تكلیفى است ثابت .

چهارم: اهتمام در طلب فرج را به وجه عموم بیان فرموده، چنانچه مقتضاى اطلاق كلمه «الفرج» همین است، دعا در تعجیل فرج ــ چه فرج كلّى و چه فرج در هر امرى از ایشان ــ و طلب كشف حزن و رفع غم از قلب مباركشان ــ در آنچه تعلق به ایشان دارد یا به هر یك از شیعیان ــ لازم است .

پنجم: فائده دعا براى تعجیل فرج، فرج كلى و عمومى براى جمیع مؤمنین است كه با ظهور آن حضرت حاصل مى‌شود و جمیع حالات دنیوى و اخروى آنها را شامل مى‌شود .

تكمیل بحث دعا در تعجیل فرج حضرت قائم(علیه‌السلام)

روشن شد كه دعاى در فرج آن حضرت(صلوات الله علیه) نصرت و یارى است نسبت به ایشان. هم در ظهور شأن جلیل و مقام رفیع دنیوى و اُخروى ایشان، و هم در نظر دوستان و هم در نظر دشمنان و هم نصرت و یارى است نسبت به شیعیان و اولیاء و همه رعایاى آن حضرت در جهت برطرف کردن غصه‌های آنها و رفع دشمنانشان و اصلاح اُمورشان، و هم یارى است نسبت به وجود مبارك آن حضرت، چه از نظر روحى و چه از نظر جسمى، كه رفع هموم و غمها و ابتلائات وارده بر ایشان در حال غیبتشان مى‌شود .

چرا كه در بعضى از احادیث وارد است كه از جمله شباهت‌هاى ایشان به انبیاء(علیهم‌السلام) و سنّت‌هاى جاری آنها محبوس بودن آن حضرت است، كه در این باب شباهت به حضرت یوسف دارند، و بنابراین حال ایشان از جهت قلبى و جسمى در وقت غیبتشان مانند حال كسی كه زندانى شده و در ابتلاء و حزن است، مى‌باشد .

و نیز در بعضى احادیث است كه از القاب و اوصاف آن حضرت «طرید، شرید، وحید، فرید، مضطرّ و خائف» مى‌باشد، و واضح است كه اینها اوصاف حال غیبت ایشان است .

و نیز دعا موجب نصرت و یارى آن حضرت است در جهت حقّ عظیم الهى ایشان كه در حال غیبت مغضوب در دست دشمنان و در تصرّف آنها است .

و بر حسب بعضى از احادیث كه: هرگاه بنده‌اى اقدام به انجام عملى از اعمال حسنه نماید، پس او نزد خدا در زمره اهل آن عمل محسوب است، و به او اجر و فضل كامل آن عمل عطا مى‌شود، هر چند آن عمل را او انجام ندهد، و خصوصاً آن عمل در معرض ترتّب اثر و نتیجه باشد، و با توجه به آنچه كه گفتیم؛ واضح شد كه توبه و دعاى مؤمنین در تعجیل فرمودن خداوند در ظهور و فرج آن حضرت(علیه‌السلام) تأثیر زیادی دارد.

بنابراین هر كس كه بر حسب مقدورات خود سعى در این وسیله الهی ــ یعنى توبه و دعا ــ نماید، در حالى كه با نیّت صادق و خلوص عقیده در مودّت و معرفت آن حضرت(علیه‌السلام) باشد؛ و به حصول آن امیدوار باشد؛ به مقتضاى روایات، چنین شخصى، آن حضرت را در همه آن جهات مزبور یارى نموده، گرچه در عالم خارج دعاى او فوراً مستجاب نشود، بواسطه آن كه همه این جهات بطور كامل در ظهور و فرج ایشان حاصل مى‌شود، و بر حسب آن روایات هم امید زیادى به حصول ظهور بوسیله دعا مؤمنین هست .

از اقسام پنجگانه اخبار در باب تأثیر دعا در امر تعجیل فرج واضح گردید كه: دعا در فرج ایشان و ترتّب این فضل؛ منحصر بر دعا در امر فرج كلى ایشان؛ ــ آن هم دعا به عنوان خاص طلب تعجیل در ظهور ــ نیست، بلكه به هر یك از این چند عنوان كه دعا شود هم مصداق دعاى در فرج و هم مصداق نصرت حاصل مى‌شود.

انواع دعا براى ظهور كه سبب یارى حضرت مى‌شود

1- در دعاى معصومین(علیهم‌السلام) كه براى تعجیل فرج نموده‌اند؛ آمین بگوید، به این نحو كه از خداوند تعجیل در استجابت آن دعاها را طلب كند؛ كه خداوند متعال در ظاهر كردن اثر آن دعاها؛ تعجیل فرماید، و معناى آمین هم همین مضمون است .

و در حدیثی آمده است كه: «آمین گوینده با دعا كننده شریك است»(3) و واضح است كه شركت با چنان دعاهاى جلیله اولیاء الله اگر براى كسى میسّر شود و توفیقش را پیدا نماید؛ مشمول" فَذلِكَ فَضْلُ الله یُؤتیهِ مَنْ یَشاء"(4) خواهد بود .

2- از مؤمنین استدعا كند كه این دعا را بنمایند، و به هر وجه كه بتواند آنها را تشویق و ترغیب نماید، و هر كس بوسیله این تشویق دعا كند مثل آن است كه خود او دعا كرده است، بواسطه آن كه در بعضى از روایات است كه:

«هر گاه كسى سنّتى و عمل خیرى را انجام دهد تا آن كه در ما بین بندگان جارى گردد پس مادامى كه این سنّت و عمل خیر باقى است هر كس به آن عمل نماید مثل ثواب عمل كننده براى آن شخص جارى كننده نوشته مى‌شود، خواه زنده باشد یا مرده، بدون آن كه از ثواب آن عمل كننده چیزى كم شود.»(5) و واضح است كه این دعا از بهترین اقسام صدقات جاری است .

علاوه بر این خصوصیت؛ بعد از آن كه ثابت شد دعا براى فرج و ظهور نصرت و یارى آن حضرت (علیه‌السلام) مى‌باشد، پس اعانت و سعى و تلاش در وقوع این نصرت هم؛ نصرت و یارى خواهد بود .

3- از خداوند مسئلت نماید كه به همه مؤمنین توفیق این دعا و این توبه را مرحمت فرماید، كه از دعاگویى آن حضرت غفلت ننمایند، و این هم به چند جهت نصرت و یارى آن حضرت است .

- بواسطه آنچه روایت شده كه: «هر كس در حق غیر دعا و طلب خیر نماید دو برابر آن خیر، یا دویست برابر آن، یا هزار هزار برابر آن خیر؛ به آن دعا كننده عطا مى‌شود.»(6)

- بواسطه آن كه در بعضى از روایات وارد شده كه: از جمله دعاهاى مستجاب؛ دعاى مؤمن در حق برادران ایمانى است كه در غیاب آنها براى آنان دعا نماید. این دعا در حقّ آنها حتماً مستجاب است گرچه در دعا كننده موانع اجابت دعا باشد، به دلیل آن كه مؤمن دعا كننده زبانش را به منزله زبان دیگران خود قرار مى‌دهد، كه در حق آنها از گناه پاك است .

پس در واقع چنین مى‌شود كه آن مؤمنین به این زبانى كه آنها به آن گناه نكرده‌اند در حقّ خود دعا كرده باشند، چنانچه حكمت این در حدیث قدسى از خداوند به حضرت موسى(علیه‌السلام) بیان شده است.

بنابراین؛ هر مؤمنى كه به جهت دعاى او؛ موفّق به دعا براى فرج شود، چنان است كه خود او آن دعا را كرده باشد، چنانچه در عنوان تشویق و ترغیب بیان كردیم .

- در جارى گردانیدن سنّت و عمل خیرى سعى و كوشش نماید، چه آن كه این دعا هم یك نوع سعى در جارى شدن این نصرت از مؤمنین است.

- دعا كند كه خداوند آنهایى را كه سعى در دعاگویى آن حضرت(علیه‌السلام) مى‌كنند یارى فرموده و موفق به آن شوند، چرا كه هر نوع یارى كه به صالحان شود، آن یارى به حضرت خواهد بود، و هر عملى از اعمال خوب و حسنات انجام دهند به این وسیله؛ شریك در عمل آنها و از اهل آن عمل محسوب خواهند شد.

- دیگر آن كه دعا كند كه خداوند جمیع گناهانى كه سبب تأخیر فرج آل محمّد(علیهم‌السلام) شده است از جمیع مؤمنین و مؤمنات از اموات و احیاء آنها بیامرزد .

- دیگر دعا كند كه خداوند شرّ جمیع اشرار و منافقین را كه موجب تأخیر این فرج شده‌اند یا مى‌شوند رفع نماید .

- دعا كند كه خداوند هر سببى كه موجب تعجیل این فرج است به عافیت میسّر نماید .

- دعا كند كه خداوند متعال آنچه مانع در تعجیل این فرج است به عافیت دفع نماید، و در احادیث وارد شده كه: چند چیز است كه موجب غیبت آن حضرت(علیه‌السلام) شده و مانع از تعجیل در ظهور آن حضرت است، ولكن دعا در دفع همه آنها تأثیر دارد كه در هر یك به كیفیت خاص اثر مى‌گذارد.

- دعا كند كه خداوند جمیع انصار و یاوران آل محمّد(علیهم‌السلام) را ــ خصوصاً انصار و یاوران حضرت صاحب الأمر(علیه‌السلام) كه در قید حیاتند یا در اصلاب و ارحام مى‌باشند و بعدها به این عالم خواهند آمد ــ یارى نماید .

وجه این كه آنها در زمره دعاگویان و انصار آن حضرت(علیه‌السلام) مى‌شوند؛ آن است كه هر كس در انجام عملى ــ چه در خود عمل یا در مقدّمات آن یا در رفع موانع آن ــ سعى نماید، پس در واقع از اهل آن عمل خواهد بود.

- دعا كند بر وجه كلّى كه خداوند در فرج آل محمّد(علیهم‌السّلام) تعجیل فرماید، خصوصاً با ضمیمه صلوات به این نحو: «اَللّهمَ صَلِّ عَلى محمّد وَ آلِ محمّد وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ».

و این نوع دعا؛ فضیلت مخصوص دارد، امام صادق(علیه‌السلام) فرمود:

«هر كس بعد از نماز صبح و ظهر این صلوات را بخواند؛ نمیرد تا قائم آل محمّد(علیهم‌السلام) را ملازمت كند.»(7)

- دیگر آن كه بر دشمنان آن حضرت(علیه‌السلام) لعن نماید، و مقهور شدن آنها را از خداوند متعال بخواهد، چنانچه در «بحارالانوار» و «تفسیر امام حسن عسكرى(علیه‌السلام)» روایت فرموده از حضرت رسول اکرم (صلى الله علیه و آله) به این مضمون كه:

هر كس دشمنان ما را لعن نماید، ملائكه لعن او را مى‌شنوند و به لعن او؛ آنها نیز همه دشمنان ما را لعن مى‌نمایند، و به درگاه الهى شهادت مى‌دهند كه این بنده آنچه مى‌توانست نصرت و یارى اولیا تو را نمود، پس دعا در حق او مى‌نمایند، پس از خداوند به آنها خطاب مى‌رسد كه: دعای شما را در حق او شنیدم «و صلیت على روحه فی الأرواح و جعلته من المصطفین الأخیار.»(8)

- دیگر آن كه براى وجود مقدس آن حضرت دعا كند، و از خداوند متعال سلامت و عافیت حضرتش را از جمیع آفات روحى و جسمى، و از همه هموم و غمها؛ درخواست نماید.

پس هر كس به هر یك از این عناوین به زبان خود دعا نماید یعنى هر یک از ادعیه مخصوص که وارد شده را تلاوت كند، بدین وسیله در زمره یاران آن حضرت(علیه‌السلام) محسوب خواهد بود، و به فیض كامل نصرت و یارى ایشان فائز خواهد شد.

پی‌نوشت‌ها:

1- تفسیر عیاشى، ج2، ص154، ح 49.

2- بحارالانوار، ج52، ص92، ح7 .

3- مستدرك الوسائل، ج5، ص240، ح 5775 .

4- ترجمه: این فضل خداست كه بر هر كس بخواهد عطا مى‌كند. (سوره مائده، آیه 54) .

5- بحارالانوار، ج7، ص94 .

6- كافى، ج2، ص507 و 508 .

7- بحارالانوار، ج51، ص32 .

8- ترجمه قسمت عربى: «و به روح او در بین ارواح درود مى‌فرستم، و او را از برگزیدگان قرار دادم.» (تفسیر امام حسن عسكرى(علیه‌السلام)، ص47، بحارالانوار، ج27، ص222، ح11).

برگرفته شیوه‌هاى یارى قائم آل محمد(علیهم‌السلام)، مرحوم آیت الله میرزا محمدباقر فقیه ایمانى.

تنظیم گروه دین و اندیشه تبیان، ویرایش هدهدی