معرفی کتاب «موسوعة الامام العسکری علیه‌السلام »
مقدّمه
موسوعه که به معنای دائرة المعارف است، در بردارنده مجموعه مطالبی است که منسوب به امام علیه السلام بوده؛ خواه آن که از شخص امام وارد شده و یا از دیگران پیرامون آن بیان شده باشد.
در راستای رسیدن به این معنا، «مؤسّسه تحقیقاتی حضرت ولیّ عصر علیه السلام» گامهای مثبتی را برداشته و اوّلین موسوعه نگاری را در باره حضرت جواد الائمّه علیه السلام تحت عنوان «موسوعة الجواد علیه السلام »، در دوجلد چاپ و منتشر ساخته است، این کتاب در سال 1378 ش. به عنوان «کتاب نمونه سال» برگزیده شده است.
مجموعه های: «موسوعة الامام الهادی علیه السلام» در چهار جلد، ، «موسوعة الامام الکاظم علیه السلام» و «موسوعة الامام الرّضا علیه السلام» از دیگر تولیدات این موسسه می‌باشد.
موسوعه در یک نگاه
این موسوعه که سومین اثر «موسوعه نویسی» مؤسّسه حضرت ولیّ عصر علیه السلام می‌باشد، در بردارنده آنچه از امام حسن عسکری علیه السلام ـ در گفتار و کردار ـ صادر شده؛ همچنین آنچه از دیگران ـ کتب آسمانی، انبیا و ائمه علیهم السلام و شخصیت های شیعه و سنّی ـ در شأن و منزلت وی وارد شده است، می‌باشد. به عبارت دیگر: معجم، کلیّة مایرتبط بالامام العسکری علیه السلام خواهد بود.
ویژگی های موسوعه
1. شش جلد زرکوب در قطع وزیری، با استفاده از حدود 210 عنوان کتاب از منابع اوّلیه (شیعه و سنّی).
2. ثبت کلیّه مدارک هر حدیث و موضوعی، با آدرس دقیق در پاورقی.
3. مجموعه احادیث و مطالب این موسوعه در 9 باب و 59 فصل و یک خاتمه تنظیم و دسته بندی شده است.
4. تعداد احادیث کتاب، حدود 1180 حدیث می‌باشد.
5. لغات و عبارات مشکل و یا اشتباه در پاورقی، ترجمه و مورد توضیح قرار گرفته است.
6. از ویژگی های دیگر، این که دارای 30 فهرست متنوّع می‌باشد.
آشنایی کوتاه با ابواب و فصول
باب اوّل در شش فصل:
فصل اوّل در 4 موضوع: پیشگویی حضرت رسول صلی الله علیه و آله وسلم و بشارت بر ولادت امام عسکری علیه السلام، تاریخ ولادت و محلّ ولادت.
فصل دوم نیز در 4 موضوع: نام حضرت در کتاب های آسمانی، نسب حضرت، ألقاب و کنیه حضرت.
فصل سوم در 2 موضوع: شمائل و جمال حضرت.
فصل چهارم در 4 موضوع: نام مادر، شأن آن مخدّره، همسران و اسامی و حالات ایشان، زیارتنامه نرجس و فرزندان دختر و پسر، خواهران و برادران حضرت.
فصل پنجم در 3 موضوع: مدّت عمر هنگام خروج از عراق، مدّت امامت و مدّت عمر هنگام شهادت.
فصل ششم در 5 موضوع: تاریخ شهادت، چگونگی شهادت، نماز بر جنازه حضرت و محل و کیفیت دفن.
باب دوم در شش فصل:
فصل اوّل در 15 موضوع: نصوص وارد بر امامت حضرت از کتاب های آسمانی و انبیا و معصومان علیهم السلام.
فصل دوم در 9 موضوع: برخی از احادیث وارده پیرامون فضائل و مناقب حضرت.
فصل سوم در 6 موضوع: علائم و نشانه های امامت در کلام معصومان علیهم السلام.
فصل چهارم در 11 موضوع: معجزات و کرامات حضرت در جریانات مختلف.
فصل پنجم در 2 موضوع: زیارات وارده و دعای متضمّنِ توسّل به حضرت.
فصل ششم: در بیان کلمات بزرگان پیرامون شخصیّت والامقام حضرت.
باب سوم در دو فصل:
فصل اوّل در 6 موضوع: در ابعاد مختلف زندگی اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی، سیاسی و...
فصل دوم در 10 موضوع: پیرامون حالات و برخوردهای حضرت با خلفای هم عصر خود.
باب چهارم در چهار فصل:
فصل اوّل در 6 موضوع: در رابطه با توحید و صفات خدا.
فصل دوم در 14 موضوع: پیرامون ملائکه و انبیا علیهم السلام.
فصل سوم در 3 موضوع: در بیان احادیث وارده پیرامون مقام ولایت و امامت در 65 عنوان؛ و سپس 13 عنوان در خصوص پنج تن آل عبا علیهم السلام و در پایان 12 عنوان در فضائل و مناقب هریک از امامان علیهم السلام.
فصل چهارم در 2 موضوع: مربوط به عالم برزخ و قیامت.
باب پنجم در 24 فصل:
باب ششم در چهار فصل:
فصل اوّل در 3 موضوع: پیرامون فضائل قرآن، قرائت آن، تفسیر و تأویل آیات شریفه.
فصل دوم در 9 موضوع: در رابطه با احادیث وارده پیرامون دعاها، تسبیحات و اذکار و...
باب هفتم در چهار فصل:
فصل اوّل در 6 موضوع: حکمتها و نصایح متنوّع، در 16 عنوان.
فصل دوم: اشعار حضرت.
فصل سوم: فضائل شیعه.
فصل چهارم: در طبّ و درمان امراض به شیوه های مختلف.
باب هشتم در دو فصل:
فصل اوّل: در احتجاجات و مناظرات حضرت.
فصل دوم: در نامه نگاری های حضرت با اشخاص مختلف، در 71 عنوان.
باب نهم در پنج فصل:
فصل اوّل: متضمّنِ احادیث شریفه قدسیه.
فصل دوم: کلمات ملائکه و فرشتگان الهی.
فصل سوم در 2 موضوع: سخنان پیغمبران سلف و کلمات حضرت رسول علیهم السلام.
فصل چهارم در 13 موضوع: متضمّنِ سخنان حضرت فاطمه زهرا و امامان علیهم السلام.
فصل پنجم در 11 موضع: حاوی سخنان افراد و شخصیت ها.
و اما خاتمه موسوعه، مشتمل بر چهار فصل است:
فصل اوّل: آن دسته از روایات و احادیثی که به قرینه راویان حدیث و نظرات دانشوران علم رجال و درایه، از دیگر معصومان علیهم السلام بوده؛ ولی اشتباهاً به نام امام عسکری علیه السلام ثبت گردیده است.
فصل دوم: اشخاص و افرادی که مورد مدح و یا مذمّت حضرت قرار گرفته‌اند.
فصل سوم در 4 موضوع: موثّقین، معتمدین، نمایندگان و خادمان حضرت و نیز شعرای هم عصر امام که در عظمت وی اشعار سروده‌اند.
فصل چهارم: راویان و اصحاب امام عسکری علیه السلام می‌باشد که مشتمل بر 2 موضوع است:
الف) راویان و اصحابی که دانشوران علم رجال در کتاب های خود به نام آنان تصریح نموده‌اند.
ب) راویانی که در این موسوعه مستقیماً از حضرت نقل سخن یا سیره کرده‌اند.
فهارس موسوعه
یکی دیگر از امتیازات و ویژگی های این موسوعه، فهرست های مختلف و متنوّعی است که در 30 عنوان به شرح زیر خواهد بود:
فهرست آیات شریفه قرآن، دعاها و زیارات، احادیث شریفه، کلمات غیر معصوم، اسامی 14 معصوم علیهم السلام، پیامبران سلف و جانشینان ایشان، نام فرشتگان و جنّیان، مردان، زنان، مکانها و شهرها، صنایع و حرفه ها، فرقهها و مذاهب، پادشاهان و خلفا، عناوین فقهی، وزنها و کیلها و...، اشعار، اوّلیّات، ضرب المثل ها، امراض و آفات، زبانهای گوناگون، مقامات الهی، حیوانات، خوراکیها و آشامیدنی‌ها، پوشیدنی‌ها، رنگ ها، زینت آلات، کتابهای آسمانی، وقایع و ایّام، ستارگان، مصادر و منابع موسوعه.
با آرزوی توفیق برای موسسه ولی عصر امید است که این مجموعه زیبا را تهیه کرده و از آن بهره مند گردید.
منبع: ماهنامه کوثر ، ش 60
تنظیم: گروه دین و اندیشه
