نگاهی خریدارانه
یک سوال مهم از منظر مذهبی، روان‌شناسی
چرا من؟ چرا بچه من؟ آیا تا به حال با خودتان این جمله‌ها را گفته‌اید وقتی به فرزند بیمار خود نگاه کرده‌اید یا وقتی درد کشیده‌اید یا شاهد دردی بوده‌اید؟! خیلی‌ها برای این سوال هیچ جوابی ندارند و بعضی‌ها هم با نگرش خاص خود توانسته‌اند برای این سوال جوابی بیابند؛ برای مثال، بعضی‌ها درد و بیماری را نشان گناهی دانسته‌اند یا برخی دیگر، درد و بیماری را راهی برای پخته شدن دانسته‌اند و برخی دیگر، راهی برای نزدیک‌تر شدن به خداوند. در نقطه مقابل، عده‌ای هم هستند که بیماری را ظلمی بر آدمی می‌دانند و بعضی دیگر، آن را صرفا عاقبت سهل‌انگاری‌های آدمی قلمداد کرده‌اند. بعضی نیز بیماری را جزیی از زندگی دانسته‌اند و ...
بیماری از منظر روایات
از دیدگاه دینی، یکی از مهم‌ترین و با ارزش‌ترین نعمت‌هایی که خداوند به انسان داده است، سلامت است. اما در کنار این امر، بارها به صبر و تحمل در برابر بیماری هم اشاره شده؛ تا جایی که این صبر و تحمل را وسیله‌ای برای بخشش گناهان و نزدیکی به خدا دانسته‌اند. حتی در آیه‌ای از قرآن کریم آمده: «ما شما را به وسیله شرور (مصایب و بیماری‌ها) و خیرات و نعمت‌ها امتحان می‌کنیم.» در سوره بقره نیز پس از آنکه سختی‌ها و مصایب و مشکلات را به‌عنوان ابزارهای امتحان ذکر می‌کند، می‌فرماید: «و بشر الصابرین: بشارت بده به کسانی که در مقابل سختی‌ها و مشکلات شکیبایی و خویشتن‌داری نشان می‌دهند.» این نوع نگاه باعث می‌شود نگرش‌مان نسبت به بیماری عوض شود و آن را حتی در حد یک نعمت بدانیم.
بلا گاهی کیفر است گاهی باعث ارتقای مومن
به‌طور کلی گناه یک‌سری آثار وضعی و یک‌سری آثار تکلیفی دارد. آن جنبه تکلیفی که مخالفت با امر خدا است، با توبه از بین می‌رود و انسان در آن دنیا درگیر عذاب الهی نمی‌شود. اما درباره آن اثر وضعی باید گفت که نمی‌توان نتیجه عمل را از عمل جدا کرد. برخی گناهان از استجابت دعا جلوگیری می‌کنند و برخی موجب گرفتاری در زندگی می‌شوند. هر گناه آثار وضعی خودش را دارد. خداوند به انسان‌های خوب بلا می‌دهد تا در اثر خویشتن‌داری، صبر و یاد خدا در آنها بالا رود و مقام‌شان بالاتر رود. بر همین اساس است که انبیا از همه مردم گرفتاری بیشتری داشته‌اند. و اما در رابطه با برخی دیگر از بلاهایی که مومن درگیر آن می‌شود، باید گفت: «چون خدا مومن را دوست دارد و نمی‌خواهد در آن دنیا او عذاب جهنم را بچشد، کیفر وی را در این دنیا می‌دهد.
معنای مجازات درونی
اساسا این تفکر که هر عملی که انسان انجام می‌دهد بازتابی دارد که به خودش برمی‌گردد، نه تنها در ادیان، بلکه در تمام جوامع سنتی و عرفی و حتی غیردینی هم به شکل‌های مختلفی مورد توجه قرار گرفته. وجدان فردی، کانونی است برای ارزش‌گذاری در مورد مفاهیم خوب و بد، بر اساس معیار‌های جامعه‌ای که فرد در آن زندگی می‌کند. بنابراین هنگامی که فرد یک رفتار منفی را مرتکب می‌شود، چون این انحراف در درون وی هم تجلی پیدا می‌کند و با معیار‌های خوب و بدی که در وجدان او نهادینه شده برخورد می‌کند، فرد در عمل دچار تعارض با ارزش‌های محیط می‌شود. خلاف‌های این فرد حتی اگر در خفا هم انجام شده باشد به طور ناخودآگاه با سنت‌ها، احساسات، عواطف و رفتار عمومی و طبیعی جامعه تضاد پیدا می‌کند و در محیط اجتماعی اگر رفتار منفی فرد برملا شود از سوی قانون گذاران مورد محاکمه قرار می‌گیرد.
ولی اگر در حوزه وجدان فردی عمل خلافی انجام دهد؛ حتی اگر جلوه عمومی نداشته باشد، مشکلات عدیده‌ای در روح و روان فرد ایجاد می‌کند و به عبارت دیگر، انحرافات فرد از قواعد خوب و بد جامعه در آینه‌ای به نام روان او تجلی پیدا می‌کند و به صورت چشم‌گیری با تغییر دادن رفتار او در محیط اجتماعی برای وی مشکلاتی را پدید می‌آورد. بر همین اساس است که می‌گویند: «جامعه بهترین مکان برای آزمودن روان آدم‌ها است» و بر اساس همین گفته می‌شود: «هر عملی که فرد انجام می‌دهد، به خود او برمی‌گردد.» در حقیقت آدم‌هایی که دچار انحرافات جنایی، اخلاقی می‌شوند این انحرافات به دو شکل در وجودشان متجلی می‌شود؛ یا در تجلی بیرون و در محیط اجتماعی در جامعه دچار تعارض می‌شوند و به صورتی کاملا طبیعی از سوی جامعه مورد مجازات قرار می‌گیرند یا اینکه در حالت دوم در درون‌شان مشکلاتی پدید می‌آید، از افسردگی‌ها و ناراحتی‌های روانی جزیی گرفته تا حادترین بیماری‌های روانی که ممکن است به خودکشی منتهی شود درگیر می‌شوند.
پذیرش بیماری بخشی از درمان بیماری
گاهی افراد به دنبال رفتار اشتباه خود درگیر رفتارهای غلط متعدد و پیاپی می‌شوند. در برخی موارد، مشکلات آنها تاوان رفتار نادرست نیست؛ بلکه ذهن از نظر شناختی درگیر اشتباه بزرگی شده و بدون فکر و بی‌استفاده از مهارت‌های حل مساله (از جمله، مدیریت اضطراب و تصمیم‌گیری) به رفتارهایی دست می‌زنند که فرد یا اطرافیان او، آن را به پدیده‌های ماورای روان‌شناختی ربط می‌دهند.
در چنین مواردی، خانواده و جامعه در کمک به حل مشکلاتی که فرد با آن درگیر است، کمک زیادی می‌توانند بکنند. بعضی از این راهکارها عبارت‌اند از: • همراهی با فردی که درگیر مشکل شده • استفاده از اصل جلوگیری از بروز رفتار غلط مجدد
• استفاده از عوامل ارتقادهنده سلامت روان؛ مانند ورزش و مسافرت • کمک و همکاری اعضای خانواده در مثبت‌اندیشی
• توجه دادن فرد مشکل‌دار به توانمندی‌های مثبت‌اش • جلوگیری از تحقیر و سرزنش خانواده و نزدیکان • کمک و همراهی برای ایجاد رفتارهای مثبت
اما نقش خود فرد هم بسیار مهم و اساسی است. در حالی که فردی که درگیر مشکلات می‌شود معمولا چشمش را به روی دیگر قسمت‌های مثبت زندگی می‌بندد، بدون اینکه متوجه باشد که ممکن است با عوض کردن فکر یا توجه به دیگر بعدهای زندگی تا حدودی مشکلات فعلی وی مرتفع شود.
این افراد می‌توانند با به کار بردن این راهکارها به خود کمک کنند:
• قبل از هر چیز باید به خدایی که به همه ما بینش و اندیشه داده توکل کنند. •تلاش کنند تا بر خودشان کنترل بیشتری پیدا کنند. •از روش خود‌آگاهی استفاده کنند. •مهارت‌های حل مساله را یاد بگیرند. •به گذشته بر نگردند و در حال زندگی کنند و به این نکته بپردازند که: «حالا که برای من مشکلی پیش آمده، باید چه قدم‌هایی بردارم تا این مشکل حل شود؟»
•مشکل را بپذیرند و خودشان را درمانده تلقی نکنند. •حتما از مشورت با دیگران بهره بگیرند. •بدون سرزنش خود به سمت رفتارهایی در جهت تقویت سلامت روانی خود قدم بردارند.
شما میتوانید با مطالعه کتاب تعامل جسم و روان و حکمت آزمون های الهی در قرآن در کتابخانه تبیان به اطلاعات خود در این زمینه بیافزایید.
سلامت
تنظیم : کهتری
مقالات مرتبط
