از سناباد تا مشهد الرضا(ع)

در اواخر قرن دوم ه.ق در محل مشهد کنونی دهکده ای به نام سناباد وجود داشت که توابع نوغان بزرگترین شهر ولایت توس به شمار می آمد. این آبادی نیز مانند دیگر قراء دارای قنات، قلعه یا محلی برای سکونت اهالی در مظهر قنات به نام سناباد بوده است. سر آب یعنی محل ظهور قنات سناباد مکانی بود که مردم مشهد از آنجا آب بر می داشته اند.در نزدیکی آن باغ وسیع و کاخ با شکوهی مشتمل بر تالارهای وسیع و گنبدی متعلق به حمید بن قحطبه واقع بوده که قنات از آن عبور می نمود تا ابن که پس از شهادت حضرت رضا (ع)، پیکر مطهر آن امام همام را در آب قنات سناباد غسل دادند و آن آب متبرک گردید.

بدین ترتیب سناباد که تا آن زمان دهکده ای بیش نبود به دلیل وجود مضجع شریف حضرت رضا(ع) مورد توجه قرار گرفت و رو به آبادانی گذاشت و گسترش یافت. در حدود نیمه قرن سوم هجری علاقه مندان آل علی و مجاوران حرم مطهر به تدریج خانه هایی در اطراف حرم ساختند. بنا به نوشته مقدسی در قرن چهارم هجری پیرامون بقعه رضویه خانهای مسکونی وجود داشت که دژ مستحکمی نیز از آن محافظت می نمود. سپس (عضدالدین فرامرزعلی) دیوار محافظی به سال 515 ق برای ساکنان شهر بنیان کرد.

به سال 618 ق تولی خان به شهر حمله برد و اساس و قنادیل روضه منوره را غارت کرد. در عهد حکومت سربداران مشهد معمور گردید و بسیاری از عمارت تابعه حرم تجدید بنا و به آن افزوده شد. پس از حمله میرانشاه به طوس باقی مانده مردم به مشهد الرضا پناه آورده و در آنجا متوطن گردیدندکه این امر به رونق و آبادانی شهر افزود. بعدها به امر شاهرخ دومین حصار بر پیرامون شهر کشیده شد و نزدیکی هرات به عنوان پایتخت به مشهد سبب عمران آبادانی آن گردید که در زمره این اقدامات باید به احداث بازار این شهر و بنیان مسجد جامع گوهر شاد اشاره نمود. شهر مشهد بین سال های 997 تا1006 ق در تصرف ازبکان بود. در دوران زمامداری شاه عباس اول رونق شهر مشهد رو به فزونی نهاد. در اواخر دوره صفویه مشهد مورد تاخت و تاز افغان ها قرار گرفت. اما نادر شاه افشار آنها را سرکوب کرد. مشهد در فاصله قتل نادر و ظهور قاجاریه (اوایل قرن سیزدهم هجری) دچار انحطاط بود واز جمعیت ان کاسته شد. با این همه تاخت و تاز تر کمانان به این ناحیه ادامه داشت.

منبع:سیمای گردشگری