قضاوتی دشوار!

بهترین داستان انقلاب کدام است ؟

بخش اول ، بخش دوم ، بخش سوم:

زندگی بعضی از شخصیتهای تاریخی و مذهبی را كار كرده‌ام.

كامران پارسی‌نژاد

به نظر من قوی‌ترین اثری كه تاكنون خلق شده كه هم از نظر ساختاری، داستان مستحكمی است و هم مفاهیم و مضامینی كه در این داستان به كار برده شده بسیار ارزشمند است و به‌جا هم استفاده شده كتاب «عریان در برابر باد» نوشته احمد شاكری است و البته یك وجوهی از این مضامین البته نه در ارتباط با انقلاب اسلامی ولی در ارتباط با همان مسائل مذهبی و دین‌باوری در رمان «روی ماه خدا را ببوس» اثر مصطفی مستور هم وجود دارد و البته نه در قیاس با عریان در برابر باد. ولی به هر حال این هم یك مقدار مضامین دینی و مذهبی و خداباوری در آن است.

در زمینه ادبیات كاملاً صرف مذهبی هم كه به داستانهایی در زمینه ائمه و یا پیامبران پرداخته شده. اگر در آن خصوص بخواهیم داستانی را ذكر كنیم، من «آنك آن یتیم نظر‌‌كرده» را می‌پسندم كه نوشته آقای محمدرضا سرشار است.

در خصوص كارهایی كه من خودم انجام دادم، تا كنون در زمینه داستان‌نویسی، زندگی بعضی از شخصیتهای تاریخی و مذهبی را كار كردم. از جمله؛ زندگی سید رضی‌ست كه یكی از شخصیتهای دینی ماست كه زندگی خیلی پرتنش و جذ‌ّابی داشته كه این را در قالب داستان روایت كرده‌ام. همچنین درباره شخصیتهایی مثل شیخ بهایی، امام محمد غزالی، مدرس و خواجه نصیرالدین طوسی هم به صورت داستان كار درآورده‌ام.

اما هم اكنون در حال نگارش رمانی هستم كه در زمینه بزرگسال است و مضمون اصلی‌ای كه نظر من است مقوله جبر و اختیار است و مشكلی كه انسانها در این مورد برایشان پیش می‌آید، در قیاس با حوادثی كه برایشان رخ می‌دهد، قضاوتهایی كه در مورد جبر و اختیار دارند. این موارد را بیشتر می‌خواهم در داستان درشت‌نمایی كنم. فضایی كه در داستان است نشأت‌گرفته از فضای جبهه و وضعیت عراق كنونی است. داستان با بازگشت به گذشته‌هایی كه دارد در این سیر و مقطع زمانی حركت می‌كند. در نتیجه، وقتی چنین موضوعی در میان است ایثارها و رشادتهای رزمندگان هم در داستان مد‌ّ نظر است.

قضاوت درباره رمانهای دیگران برای من دشوار است.

محمود حكیمی

من كتاب «وجدان» نوشته خود را كه دفتر نشر فرهنگ اسلامی چاپ كرد و اكنون به چاپ هجدهم رسیده است یك اثر اسلامی موف‍ّق می‌دانم و در آن تلاش كرده‌ام كه به ارزشهای اسلامی توجه شود ولی نمی‌توانم بگویم این كتاب قوی‌ترین رمان انقلاب است. از طرفی چون بعد از انقلاب به تاریخ پرداخته‌ام. قضاوت درباره رمانهای دیگران برای من دشوار است.

همه نویسندگانی كه دست به قلم دارند به‌ دنبال خلق شاهكارهای خودشان هستند.

ابراهیم حسن‌بیگی

موضوعات داستانی در حوزه ادبیات بزرگسال، رمانهایی است كه بیشتر موضوعات آنها به انقلاب اسلامی و ادبیات دفاع مقدس مربوط می‌شود. در حوزه ادبیات كودك و نوجوان، بیشتر‌ِ تلاش‌ِ من، كتابهایی است كه به موضوعات دینی و شخصیتها و حوادث و وقایع دینی مربوط می‌شود.

بعد از انقلاب عموم نویسندگانی كه به نوعی نویسندگان ارزشی و نویسندگان نسل انقلاب هستند، عموماً به دنبال طرح موضوعاتی در آثار خودشان بودند كه بتوانند به حوزه فرهنگی و اجتماعی دینی جمهوری اسلامی كمك كنند. به خصوص در حوزه ادبیات دفاع مقدس. چه در هشت سال دفاع مقدس و چه در سالهای بعد از اتمام جنگ، نویسندگان ارزشی كه دغدغه نوشتن موضوعات ارزشی را به عنوان یك دغدغه درونی داشتند، دست از قلم و نوشتن نكشیدند. به‌‌رغم فروش كم این آثار و كم‌توجهی عمومی جامعه به این نوع آثار، باز شاهد نویسندگانی هستیم كه این دغدغه را دارند و به دنبال نوشتن آثاری هستند كه بتوانند گوشه‌هایی از ارزشهای متعالی آن روز دفاع مقدس را برای نسلی كه شاهد آن دوران نبوده به تصویر كشند.

این دغدغه، دغدغه عمومی این نسل از اهل قلم است و تلاشهایشان به هر حال نتایجی داشته و قطعاً نسبی بوده. هنوز به جرأت می‌شود گفت كه در این آزمون سخت، نوشتن، اثری كه به عنوان یك شاهكار ادبی در این حوزه‌ها مطرح باشد خلق نشده و قطعاً همه نویسندگانی كه دست به قلم دارند به دنبال خلق شاهكارهای خودشان هستند.

آثاری كه در زمینه حوزه‌های ارزشی نوشته شده تقریباً هم‌سطح و به لحاظ پارامترهای ارزش‌گذاری ادبی نزدیك به هم هستند. یعنی یكی چنان فاصله‌ای نگرفته كه ما به آن شاهكار بگوئیم. عموماً شاهكارها خیلی دیر به عرصه ظهور می‌رسند. یك نویسنده ممكن است پنجاه سال بنویسد ولی شاهكاری در هیچ كدام از آثارش نباشد. ولی نویسنده‌ای ممكن است اولین اثرش چنان اوجی به لحاظ ساختار ادبی و محتوایی گرفته باشد كه مورد توجه قرار گیرد و به عنوان یكی از شاهكارهای آن نویسنده محسوب شود. نویسنده‌ای در دوران نوشتنش می‌بینم دو تا سه تا از آثارش از میان چهل تا پنجاه اثرش جزو آثار برجسته و شاهكارهای ادبی او محسوب می‌شود. در حوزه ادبیات داستانی بعد از انقلاب، به اعتقاد من ما شاهد هیچ نوع شاهكار ادبی نیستیم. نه در این حوزه، بلكه در سایر حوزه‌ها. برخی نویسندگان كاری به این مسائل ندارند و دغدغه خودشان را دارند. ادبیات داستانی هم آنچنان پیشرفتی نكرده كه ما بگوییم این اثر یك شاهكار بزرگ ادبی در ادبیات معاصر ایران است.

من هم مثل سایر نویسندگان در موقع نوشتن، سعی می‌كنم آن اثرم نسبت به آثار دیگرم بهتر باشد و حت‍ّی نسبت به آثار دیگران هم بهتر باشد. به هر حال، ارتقاء‌ سطح داشته باشد. اما نتیجه ممكن است مطلوب و دلخواه نباشد. به همین خاطر است كه ما همیشه دغدغه داریم.

خود من اولین رمانم با عنوان «ریشه در اعماق» در سال 71 به چاپ رسید. با اینكه اولین اثرم بود، در جامعه خیلی مورد استقبال قرار گرفت با اینكه به موضوع جانباز و جنگ می‌پرداخت، اما جزو آثاری بود كه حدود پنج جایزه سال را از مراكز مختلف فرهنگی به خودش اختصاص داد. شاید این آثار و مجموعه آثار دیگرم باعث شد كه من هم جزو بیست نویسنده برتر 20 سال ادبیات داستانی پس از انقلاب محسوب شوم.

آثار كوچكی در این زمینه ارائه كرده‌ام.

صابر امامی

به نظر بنده، در طی سالها مطالعه و تألیف، رمانهای زیادی بودند كه از ارزشها و مفاهیم والایی برخوردار بودند. از جمله رمان «من او» نوشته رضا امیرخانی كه كتاب بسیار گیرا و جذابی است.

همینطور رمان «مخلوق» نوشته فیروز زنوزی جلالی كه یك رمان عمیق و دارای مفاهیم واقعاً زیبایی‌ست.

«سمفونی مردگان»، رمان جذ‌ّابی است و دارای ابعاد تكنیكی زیبایی است و مخاطب را به سطر به سطر خواندن آن دعوت می‌كند و جزء آثاری است كه پیدایش آن به انقلاب اسلامی برمی‌گردد.

ولی مسائل ریشه‌ای و عمیقی كه در «مخلوق» زنوزی جلالی مطرح می‌شود قابل مقایسه با آن نیست. آنجا در بعد دیگری است و اینجا به بعد دیگری می‌پردازد.

آثار خانم پیرزاد به نظر من بسیار بیان زیبایی دارند و دارای نگارش سلیس و روانی است و با جزئیات خیلی عالی پیش می‌رود. چیزی كه در «من او» مطرح می‌شود مسائل روزمره یك فرد تهرانی است.

اگر بخواهم درباره بهترین رمان ارزشی كه مربوط به ارزشهای اسلامی باشد، سخن بگویم، آثاری كه حداقل من دیده‌ام و مطالعه كرده‌ام در آنها چنین ارزشهایی وجود دارد.

مثلاً از رمانهای تاریخی هم می‌توانیم نام ببریم. مثلاً كارهای آقای رهگذر در رابطه با پیامبر به شكل رمان نوشته است و تاریخ حركت ایشان را در این رمان آورده‌اند.

به نظر من، جذابیتهایی كه این رمانها دارند می‌توانند خواننده را به سمت خود بكشانند.

یا كار اخیر آقای بایرامی در رابطه با پل معلق ارائه كرده است.