وقتی بابا دزدی کرد!
دزدی عملی است که در آن شخص مال دیگری را بدون اجازه و اطلاع او ضمیمهی مال خود میکند و خود را صاحب آن میداند. معمولاً دزدی در کودکان زمانی خودش را نشان میدهد که مفهوم مالکیت و من و تو در آنها به وجود آمده باشد. این مفهوم تقریباً در 4 یا 5 سالگی پیدا میشود. کودکی که معنی و مفهوم مالکیت را درک نکرده و به حدود آن آگاه نیست و فرق مال خود و مال دیگران را نمیشناسد، اگر دست به مالی زند و آن را از آن خود کند، نباید این عمل او را به حساب دزدی گذاشت. معمولاً منشا دزدی نوعی محرومیت است. کودکی که با محرومیتهایی روبرو میشوند، هر چند محرومیتهای بسیار ابتدایی و ساده و نیز تربیت خانوادگی او طوری بوده که عزت نفس کمی نصیب او شده، برای از بین بردن آن محرومیت، اقدام به دزدی میکند. این محرومیت میتواند متنوع باشد. بعضی از محرومیتها عاطفی و روانی است، بعضی مادی و بعضی دیگر محرومیت اجتماعی و فرهنگی هستند. در محرومیت عاطفی و روانی، ناکامیها و مورد بیمهری و بیتوجهی والدین قرار گرفتن، سبب میشود که کودک به نوعی واکنش در برابر کمبودها دست بزند. در این مورد، گاه سرقت که با لجبازی و دروغگویی همراه است، واکنشی میشود نسبت به ناسازگاری کودک با محیط خانواده و انتقام جویی از والدین. تحقیقات بسیاری که در مورد دزدی کودکان صورت گرفته، نشان میدهد که محرومیت از مهر و محبت والدین و بهخصوص مادر و جداییهای به نسبت طولانی از مادر در سنین خردسالی، تاثیر به سزایی در دزدی در سنین نوجوانی و بزرگسالی دارد.
علتهای روانی دیگری مانند جبران احساس حسادت و نشان دادن خود، انتقام از والدین به هر علتی که باشد، تامین پول برای صرف دیگران، تنها به خاطر جلب محبت و یافتن جای پایی جدید در بین دوستان و یا اینکه در بین آنان سخاوتمند معرفی شود، عدم احساس تامین امنیت برای خشونتی که در بارهی کودک اعمال میشود، آرزوی به دست آوردن اشیای پر زرق و برق که دزدی به نظر او بهترین و تنها راه است، وجود نامادری و یا ناپدری، صدمه زدن به دیگران به منظور تخلیه عقدههای روانی، محدودیت قائل شدن و تلاش او برای خارج شدن از این محدودیت، تقلید از الگوها و نمونههایی که از طریق وسایل ارتباط جمعی دیده، شنیده و یا خوانده است. احساس تنهایی در خانه و رغبت به انجام عمل چشم گیر در این قالب تا خود را از تنهایی برهاند و سختگیریهای والدین از جمله مواردی هستند که کودک را وا میدارند که دزدی کند.
در محرومیت مادی هم زمانی که نیازهای مادی و چیزهای مورد علاقهی او تامین نمیشود، کودک اقدام به دزدی میکند. یعنی به علت عدم ارضاء نیازهای مادی از قبیل تغذیهی ناکافی، لباس نامناسب، نداشتن پول توجیبی و اسباب بازی و مواردی از این قبیل، کودک اقدام به دزدی میکند. در چنین مواردی، انگیزهی تملک که دارای جنبهی غریزی هم میباشد، فرد را وادار به دزدی میکند، تنها به این دلیل که میخواهد مالک چیزی شود. در علل اجتماعی نیز کودک از الگوهای خود دزدی را یاد میگیرد. در یک اجتماع، الگوهایی مانند پدر و مادر و سایر اعضای خانواده، فامیلها، دوستان، همکلاسیها و همبازیها، معلم، همسایگان و مسوولان و اداره کنندگان امور جامعه و کشور هستند.
بعضی از کودکان ممکن است یکی از اینها را الگوی خود قرار دهند و از آنان تقلید نموده و به دزدی اقدام کنند. کودکان کاملاً حسّاس هستند و به شدت رفتار اطرافیان و الگوهای خود را زیر ذرّه بین قرار میدهند و از رفتار آنها الگو میگیرند. بنابراین لازم است که مسوولان کشور، والدین و مربیان سعی کنند محیطی را ایجاد کنند که در آن کودکان به نحو سالمی رشد کنند. البته وقتی که از دزدی حرفی به میان میآید، خیلیها فکر میکنند که دزدی یعنی با اسلحه به کسی و یا جایی حمله کردن و مال او را گرفتن و یا برداشتن و یا اینکه با موتور سیکلت کیف را از دست مردم قاپیدن است. در حالی که کودکان تنها از این روشها الگو نمیگیرند بلکه بیشتر از دزدیهای غیرمستقیم الگوبرداری میکنند. مثلاً کودکی که میبیند پدرش کالاها را انبار کرده و پس از مدتی به چند برابر قیمت میفروشد، به صورت عملی دزدی را یاد میگیرد هر چند پدرش در زبان و گفتار دزدی را زشت میداند.
بنابراین برای اینکه کودکان دزد بارنیایند، باید موارد ذیل را مدّنظر قرار داد:
1) خودمان در گفتار و عمل به طور جدّی مخالف دزدی باشیم تا کودکانمان هم با این روحیه بزرگ شوند.
2) با توجه و محبت خود، نیاز کودکان را به توجه و محبت ارضا کنیم تا آنان مجبور نباشند برای جلب توجه و محبت دست به دزدی بزنند.
3) با مشاهدهی اولین دزدی کودک، با برگرداندن آن به صاحبش، به او بفهمانیم که متوجه شود اعمال و رفتارش تحت کنترل دقیق است و نباید چیزی که متعلق به دیگران است برداشته شود. و قبح رفتار به او نشان داده شود.
4) روی کودکانمان کنترل داشته باشیم تا با افراد نایاب همنشین نشوند.
5) سعی کنیم تا نیازهای کودکان خود را برآورده کنیم و اگر امکانات مادّی ما اجازهی برآوردن نیاز کودک را نمیدهد، با توضیحات کافی ذهن او را روشن و قانع کنیم. البته آموزش ما باید او را واقع نگر تربیت کند نه آنکه مدام او را با محرومیت آشنا کنیم و ان وقت انتظار داشته باشیم نیاز هایش را از این طریق برطرف نکند .
6) با دادن آگاهی و استدلال، زشت و کریه بودن دزدی را به کودک بفهمانیم.
7) به کودک خود اعتماد کنیم و هیچ وقت حتی اگر چیزی نیز برداشته باشد، او را متهم به دزدی نکنیم.
8) وسایلی که ممکن است کودک را به وسوسهی دزدی بیفکند از دید و نظرش دور بگذاریم.
9) سعی کنیم به غیر از تامین لباس و غذای او، مقداری پول توجیبی حتما به کودک بدهیم.
10) سعی کنیم کودک را مذهبی بار بیاوریم تا کودک در مقابل وسوسهی دزدی و سایر وسوسهها و گناهان، مقاومت کند و عزّت نفس نشان دهد.
11) سعی کنیم امکانات سرگرمی و پر کردن اوقات فراغت کودکان را فراهم آوریم و طوری برایشان برنامهریزی کنیم که انرژی خود را در راههای سازنده به کار گیرند و دیگر وقت و انرژی نماند که به دزدی اقدام کنند.
12) کودکان را از خواندن، شنیدن و دیدن داستانها، فیلمها و برنامههایی که محتوای آنها دزدی و جنایت است و از وسایل ارتباط جمعی پخش میشوند، منع کنیم. مگر آنکه نتیجه امر به نکوهش و مجازات دزد بیانجامد.
13) با افشای عمل کودکی که برای اولین بار دست به دزدی میزند او را تحقیر نکنیم زیرا او نزد دیگران آبرو و شخصیت دارد، بنابراین بایستی در چنین مواردی عمل نامناسب آنان را در خفا به آنها گوشزد کرده و از آنها قول بگیریم چنانچه این کار را تکرار کنند، عمل آنها افشا خواهد شد.
14) اگر خدای ناکرده به دزدی کردن کودک خود حتم داریم، دیگر او را سوال پیچ نکنیم، بدون مقدمه وارد شویم و قاطعانه عمل کنیم تا مجبور به دروغ گفتن و دروغگو بار آمدن نیز نشود وشیء دزدیده را از او بگیریم.
15) سعی کنید اعتماد به نفس کودک را در خوب بودن و داشتن رفتار های درست با خطاب های مناسب به او بالا ببریم تا کرامت به وجود آمده او اجازه حتی افکار منفی را به او ندهد.
اگر در زمینه تربیت فرزندتان با سئوالی روبرو هستید می توانید با مشاوران کودک در سایت مرتبط باشید.
کتاب کلید های رفتار با کودک یک ساله در فروشگاه تبیان برای استفاده شما عزیزان موجود است.
فرزند صالح
تنظیم برای تبیان : کهتری
مقالات مرتبط
