جذام را جور دیگری ببینید
هر سال آخرین یکشنبه ی ماه ژانویه را " روز جهانی کمک به جذامیان" می نامند که امسال مصادف است با 31 ژانویه 2010 و 11 بهمن 1388.
آمار جذام در ایران و جهان
دکتر محمد شیزرپور متخصص پوست و پژوهش گر مرکز آموزش و پژوهش بیماری های پوست و جذام در خصوص آمار جذام در ایران می گوید: میزان شیوع جذام در سال 1387 برابر 0.01 در 10000 و تعداد موارد تحت درمان در همان سال 55 نفر بوده است. میزان کشف موارد این بیماری در سال 1387 نیز برابر 0.04 در 100000 اعلام شده است. به عبارتی تعداد موارد جدید در سال 1387 چیزی در حدود 32 نفر بوده است.
ایشان در خصوص بیماران ایرانی مبتلا به این بیماری فقط در 9 درصد موارد سابقه ی تماس با بیماری جذامی را ذکر می کنند که این، احتمالاً به دلیل پنهان کردن بیماری توسط فرد مبتلا از دیگران است.
39 درصد بیماران هنگام تشخیص دچار معلولیت پیشرفته بودند و فقط 16 درصد هنگام تشخیص، معلولیت نداشتند و 45 درصد نیز معلولیت متوسط داشته اند.
این آمارها نشان دهنده ی تأخیر در تشخیص مبتلایان است. ضایعات پوستی جذام در خیلی از موارد شبیه بیماری های پوستی دیگر و معمول است؛ از این رو تشخیص این بیماری از عهده ی پزشک متخصص پوست بر می آید.
آمار جهانی در سال 2008 دویست و چهل و نه هزار و هفت نفر بوده است. این آمار در سال 2002 ششصد و بیست هزار و ششصد و سی و هشت نفر بوده است. در واقع این اعداد و ارقام، کاهش قابل توجه آمار را نشان می دهد.
بر مبنای معیار سازمان بهداشت جهانی اگر شیوع جذام در کشوری به زیر یک در ده هزار نفر برسد، درآن کشور جذام حذف شده تلقی می شود(توجه کنید ریشه کن شده قلمداد نمی شود).
سه کشور برزیل، نپال و ماداگاسکار همچنان از شیوع بالای جذام برخوردار هستند.
جذام چیست؟
دکتر محمد حسین طباطبایی متخصص پوست، جذام را این گونه تعریف می کنند: جذام نوعی بیماری عفونی است که عامل آن میکروبی به نام مایکوباکتریوم لپرا است که نسبت نزدیکی با میکروب سل دارد(مایکو باکتریوم توبرکلوزیس) اما دو نوع متفاوت هستند. این میکروب به طور عمده، پوست و اعصاب محیطی را گرفتار می کند یعنی با اعصاب مرکزی مغز کار ندارد. ایشان در ادامه می گویند:
کسی که به جذام مبتلا می شود، دو فاکتور را حتما دارد؛
* اول استعداد ژنتیکی و سرشتی است. حدود 95 درصد مردم دنیا به طور ژنتیکی مقاومت کامل در برابر آن دارند؛ یعنی اگر جزو این 95 درصد باشند، شبانه روز هم در تماس با میکروب قرار داده شوند، مبتلا نخواهند شد و فقط 5 درصد افراد به شرطی که فاکتور دوم را داشته باشند، احتمال دارد، بگیرند.
* دوم، تماس‌های مکرر منظم و نزدیک و صمیمی برای ماه ها و یا سال ها با یک فرد جذامی از نوع واگیردار و عفونی که حتما درمان نشده باشد.
اگر غیر از این بود، انتظار داشتیم 5 درصد مردم دنیا که مستعد هستند، جذام بگیرند چون هنوز هم مبتلایان زیادی وجود دارند که خودشان بی خبر هستند. همین مطلب بیانگر این است که جذام گرفتن به این راحتی ها نیست و ترس از آن، ناشی از ناآگاهی است.
به عنوان مثال، اگر شما خانمی هستید که آقایی به خواستگاری تان آمده و می گوید قبلا جذام داشته و حالا درمان شده، هیچ خطری برای ازدواج ندارد. تازه اگر شما هم در خانواده و ژنتیک خود مستعد بوده باشید (در فامیل جذامی داشتید و جزو 5 درصد هستید) هرگز نخواهید گرفت، چه رسد به این که زمینه تان منفی باشد.
ایشان در ادامه می گویند: از روزی که میکروب وارد بدن می شود تا ظهور علایم بالینی، سه تا پنج سال طول می کشد. پس بیماری دوره نهفته دارد.
انواع جذام
دکتر طباطبایی درباره ی انواع جذام می گوید: در اصطلاح عامیانه ما دو جور جذام داریم؛ تر و خشک.
جذام خشک
خشک که غیرعفونی و بدون سرایت بوده و علامت آن به صورت بروز یک یا دو لک، کمی روشن تر از رنگ طبیعی پوست است که حس آن لک از بین رفته است. درضمن، در محل گرفتاری عصب، علامت نوریت یا التهاب عصب داریم مانند مورمور و خواب رفتن و حس مورچه زیر پوست راه رفتن. این علایم ابتدایی است که اگر مریض دقت نکند و یا دکترش خوب معاینه و تشخیص ندهد، قضیه می گذرد و مریض علامت قبلی اش خوب می شود. چرا که بافت عصب مرده و کارش را درست انجام نمی دهد و اگر مسوول حرکت یا انتقال حسی بوده، مختل می شود.
از آن طرف، پوست ناحیه هم تغییر می کند و تیره و سوخته مانند می شود.
این شکل جذام را به دلیل کم بودن میکروبش غیر مُسری می دانند.
جذام تر
اما جذام نوع تر یا مولتی باسیلری یا عفونی آن قدر پُر باسیل است و در شرایطی که گفتم، می تواند به بدن فردی که دو فاکتور بالا را دارا باشد وارد شده و پس از طی دوره نهفته با علایمی نمایان شود.
با این که در این نوع، گرفتاری اعصاب محیطی داریم اما علامت ها پوستی هستند. چون آن قدر قدرت دفاع خراب است که قادر به جنگ با میکروب ها نیست و عصب گرفتار شده سر و صدایی ندارد.
اینجا لکه های پوستی متعدد، منتشر و بسیار فراوان در همه جا هستند.
هیچ خارش و درد ندارد؛ به صورت دانه های قرمز و برجسته یا مسطح و سر سیاه و یا متورم و گاهی پلاک مانند، اینجا فاز زودتر است و هنوز به فاز تاخیری نرسیده ایم.
درمان جذام
دکتر طباطبایی درباره ی درمان در بیماری جذام می گوید: درمان در این بیماری صد در صد و قطعی است که تنها با سه داروی خوراکی که مدت مصرف آن ها یک سال می باشد، امکان پذیر است.
در نوع خشک جذام یا کم باسیل، دو دارو به مدت شش ماه تجویز می شود؛ وقتی داروهای فرد تمام شد، او کاملا سالم است. در واقع هیچ درمان نگه دارنده ای ندارد.
تغذیه در بیماری جذام
مقالات زیادی درباره ی ارتباط بین رژیم غذایی و بیمای جذام در دنیا در بین سال های 1900 تا 1960 وجود دارد که در حول و حوش سال 1940 به اوج خود می رسد.
فاکتورهای رژیمی که در ایجاد و پیشرفت بیماری جذام موثر به نظر می رسند عبارتند از:
ویتامین A، ویتامین های گروه B، ویتامین C، ویتامین D ، ویتامین E ، کلسیم و روی.
ما شاهد کمبود داده های رژیمی جزیی در اغلب این مقالات هستیم، این مورد مخصوصاً هنگامی که محور مطالعات تغذیه نبوده است بیشتر صادق است. این مقالات قویاً بر تاثیرات مفید رژیم غذایی کافی و مناسب بر بیماری جذام و اثرات مضر و زیان آور تغذیه ی ناقص و دارای کمبود بر آن تأکید می کند.
در تقابل با کمبود اطلاعات گزارش شده در مطالعات گذشته که متوجه رابطه یا اثر تغذیه و رژیم غذایی بر جذام باشد، حجم در حال افزایشی از مقالات و مطالعات تجربی وجود دارد که اثر عمیق تغذیه و رژیم غذایی را بر سیستم ایمنی انسان ها و حیوانات آزمایشگاهی نشان می دهد.
از آنجایی که رژیم غذایی اثری جامع و همه جانبه بر بدن دارد اگر به طور ناکافی درک شود، اثرش روی سیستم ایمنی به طور فراینده ای مشاهده می شود.
سوال سختی که باقی می ماند این است که چه طور از این اطلاعات در کنترل و پیشگیری از بیماری ها استفاده کنیم؟
بنابراین ما باور داریم که باید تأکید بیشتری بر رژیم غذایی در مطالعات مربوط به این بیماری به منظور روشن شدن افکار عمومی درباره بیوشیمی و ایمونولوژی آن وجود داشته باشد.
مریم مرادیان نیری – کارشناس تغذیه تبیان
اگر می خواهید با پزشک سایت مشورت کنید، اینجا کلیک کنید.
برای شرکت در بحث های انجمن سایت مرتبط با بهداشت و سلامت، اینجا کلیک کنید.
*مطالب مرتبط:
بخش تغذیه و سلامت تبیان
