رسالت حوزویان در مواجهه با اعتیاد 1

  قسمت دوم را اینجا ببینید

یکی از بحران های بزرگ عصر مدرن، ظهور مواد مخدر و گسترش کمّی بی سابقه آن است؛ که می تواند تمام ارزش های انسانی را متزلزل می کند و با سِتاندن عقل و اراده، بشریت را به مرز مرتبه حیوانیت و پست تر از آن تنزّل دهد. به طوری که فرد معتاد در انجام امور اولیه خود ناتوان و در مدیریت زندگی فرو مایه می شود.

معضل اعتياد و روند رو به رشد آن به خصوص در بين جوانان زنگ خطر را براي خانواده ها و جامعه به صدا در آورده است. این پدیده مهم خانمان سوز، به علت اثر مواد افيوني روي ساختار روح و جسم و تخريبي كه ايجاد مي‌كند، ذهن هر انسان دغدغه مند و بیداری را آشفته و دل وی را دردمند می سازد و او را به ارائه راه و طرحی برای درمان این بیماری بزرگ عصر وا می دارد. از این رو یکی از مقوله های پیش روی حوزویان و مبلغان ارزش های الهی - انسانی به عنوان مربیان جامعه و طبیبان روحی و معنوی انسان، چگونه مواجه شدن با این پدیده مدرن و گرفتاران به آن است. برای شناخت رسالت حوزویان در مواجه با اعتیاد ابتدا باید به زمینه ها و دلایل ظهور و بروز اعتیاد در فرد و جامعه پرداخت تا مشخص شود که چرا انسان معاصر به دامن مواد مخدر پناه برده است.

در جامعه قرآني، فرد فقط در انديشه منافع و مصالح شخصيِ خود نيست و ساير افراد را ابزار تأمين و تحصيل خواسته‌ها و نيازهاي خود نمي انگارد، بلكه ديگران را برادر ايماني، و خود را در برابر آنان مسؤول مي‌داند. بنابراين همه افراد با كمك و هدايت و توصيه يكديگر به «تزكيه»، «تعليم»، «تواصي به حق» و «تواصي به صبر»(1) مناسبات و ارتباط خويش را در مسير سعادت و پيشرفت قرار مي‌دهند.(2) این رسالت بزرگ بیش از همه اقشار اجتماعی بر دوش طلاب و روحانیون بیداری است که هدف اصلیشان هدایت و اصلاح جامعه است. رسالت تبلیغ دینی و ارشاد مردمی نسبت به همه افراد جامعه باید صورت گیرد. خصوص نسبت به بیماران و بزه کاران اجتماعی باید قوی تر و تخصصی تر باشد. زمانی که در یک خانواده، فرد بیمار یا فرزند مریضی باشد مادر و دیگر اعضای خانواده به او بیشتر توجه می کنند. از این رو روحانیون در انجام این رسالت بزرگ، بیش از همه باید به بیماران اجتماعی توجه کنند که هم بیشاز همه به تربیت و مراقبت نیاز دارند و هم بیماری آنان به جامعه سرایت نکند.

مقام معظم رهبری می فرماید:

«يك بخش ديگر، امنيت فرهنگى و امنيت اخلاقى است. مردم به جوانان و به فرزندان خود علاقه‌مندند و از اين‌كه آنها دچار اعتياد بشوند، دچار فساد اخلاق بشوند، دچار وسوسه‌هايى بشوند كه آنها را از مسير درست زندگى دور بيندازد، نگرانند؛ اين نگرانى و دغدغه را چه كسى برطرف مى‌كند؟ چه چيزى برطرف مى‌كند؟ امنيت فرهنگى. امنيت فرهنگى را هم در بخش عظيمى، نيروهاى بسيج، نيروهاى مؤمن، جان بر كف، تأمين مى‌كنند.»(3)

در تاریخ قدیمِ ملل، همواره چیزهایی بوده است که انسان را برای خروج از حالت طبیعی و معمول استفاده می شده و به سطح تخیلات و توهمات مشغول می داشته است. مشروبات سکرآور و موسیقی های لهو و لهب از جمله این امور بوده اند. اما در دنیای مدرن هم به لحاظ تنوع و هم به جهت وسعت و هم به دلیل آثار مخرّب جانی و اخلاقی آنها، تفاوت های چشم گیری با گذشته پیش از مدرن دارد. اما در این بین این پرسش پیش می آید که آیا انسان معاصر به همان دلایل به سراغ مسکرات و مواد مخدر می رود که در گذشته می رفتند؟

پاسخ به این پرسش نیازمند تتبعات تاریخی در منابع علمی و فرهنگی دوران پیشامدرن است که ببینم انسان گذشته به چه دلیلی به مسکرات روی می آوردند. این موضوع خارج از موضوع بحث ماست که مجال موسعی می طلبد.

اما با یک استقرائ هر چند ناقص برخی از زمینه ها و دلایل رواج مواد مخدر را در عصر حاضر چنین می توان- به طور اختصار- برشمرد:(4)

به لحاظ اندیشه و اعتقادات عصر(5)

در دنیای معاصر به چند علت مواد مخدر تنوع و وسعت بسیاری یافته است:

1- عقلانیت ابزاری و معنویت زدایی عصر مدرن از حیات انسان؛

2- ظهور نویسندگان بدبینی چون شوپنهار و نیچه، کافکا، کامو، صادق هدایت؛

3- تسلط مکتب سود انگاری شخصی بر تمام مناسبات فردی و اجتماعی؛

به لحاظ محیط و اجتماع:

1- بحران تزلزل خانواده، رفع صمیمیت خانوادگی و عدم حضور پدران و مادران در خانواده؛ نبودنفضای آرام و شاد خانوادگی،  وجود رابطه های بیمارگونه بین پدر و مادر و فرزندان، اعتیاد پدر و یا مادر، كمبودهای عاطفی  فرزندان

2- الویت دادن به مسائل مادی و دینوی بر نیازهای روحی و روانی در سیاست گذاری های کلان؛

3- نبودن تفریحات سالم؛

4- تغییر دادن مزاج انسان معاصر بواسطه ظهور امپراتوری رسانه(ماهواره و اینترنت)؛

5- دوستی های ناسالم و میهمانی هانی کنترل نشده خصوصاً در محیط مدارس و دانشگاه ها؛

6- سوء استفاده سران فرقه های انحرافی و سیاستمداران منفعت طلب برای مشغول کردن جامعه به خود؛

عوامل سیاسی در گذشته، و به احتمال زیاد در حال حاضر نیز ، یكی از جنبه های سیاست های استعماری و استثماری بر این پایه قرار داشت تا بتواند با شیوع اعتیاد و با پیامدهای بازدارنده ای كه در اعتیاد وجود دارد مردم یك جامعه را از پیشرفت های علمی ،   اجتماعی ،اقتصادی، سیاسی و ... محروم نمایند. در حال حاضر چنین سیاستی توسط گروه های  قوی قاچاقچی در سطح جهانی انجام می پذیرد و در هر كشوری عوامل نادان و خیانتكاری وجود دارند كه برای كسب درآمد و سرمایه های كلان، به شیوع اعتیاد و افزایش معتادین مبادرت می ورزند . قاچاقچیان مواد مخدر و مواد روان افزا یا روان گردان نه تنها هیچ گونه حس انسانی و ملی ندارند  بلكه  در نوع خود قاتلانی هستند كه آگاهانه باعث نابودی انگیزه های مفید و مثبت انسان ها و در نهایت مرگ تدریجی افراد یك جامعه خصوصاً جوانان می گردند.

به لحاظ روحیات فردی:

1- فرار از واقعیت ها و شکست ها؛

2- نیاز به ابراز وجود؛

3- اختلالات روانی همچون افسرگی و کمبود محبت یا نازپروردگی مفرط؛

4- شخصیت احساساتی محور به جای عقلانیت و دانایی محوری؛

5- پوچ گرایی و نداشتن زیر بنای اعتقادی و تزلزل در زیر بناهای جهان بینی؛

جهان بيني يعني چگونه ديدن جهان ، هستي و زندگي است و كسي كه دچار بيماري اعتياد است، به دليل حكومت افيون بر شهر وجودي او، دچار جهان بيني از نوع خاص مي‌شود كه ما به آن جهان بيني يا تفكر و نگرش افيوني مي‌گوييم و شخص فقط از زوايه نشئگي و مصرف مواد مخدر به زندگي نگاه مي‌كند.

6- بی کاری؛

7- نبود ازدواج آسان؛

8- عشق های کاذب و خیابانی؛

 نوشته سید مهدی موسوی گروه حوزه علمیه

منابع:

1- قرآن کریم، سوره عصر/1-3؛ آل عمران/200

2- علامه محمد حسین طباطبایی، تفسير الميزان، بیروت، اعلمی، 1417ه.ق، ج 4، ص 94؛ همچنين: آیت الله محمد تقي مصباح يزدي، جامعه و تاريخ از ديدگاه قرآن كريم، تهران، شركت چاپ و نشر بين الملل، 1379، ص421

3- بيانات مقام معظم رهبری در 15/02/1384.

4- شهید مرتضی مطهری، عدل الهی، (مجموعه آثار ج1) ص98-100.

5- شهید مرتضی مطهری، علل گرایش به مادیگری، (مجموعه آثار ج1).