آشنایی با رشته ی دامپزشکی
مقدمه
علم دامپزشكی با عبور انسان نخستین از حالت شكارچی به كشاورز متولدشد.همزمان با رواج اهلی كردن حیوانات , دامپزشكی اهمیت بیشتری یافت.دامپزشكان نیز همانند پزشكان از زمان های بسیار طولانی مورد احترام مردم قرار داشتند.در لوح حمورابی (2200 سال قبل از میلاد) ارزش كار فردی كه به معالجه ی گاو وسایر حیوانات می پرداخته تعیین نموده است.بعد از سقوط امپراطوری روم و تا حدود قرن سیزدهم میلادی , اسناد كلی راجع به دامپزشكی وجود دارد. در قرون وسطی و اعراب اطلاعاتی را در مورد دامپزشكی از هند و ایران كسب نمودند. كلود بورگلا (1779 – 1702 ) مطالعات فراوانی بر روی اسب انجام داد و دائره المعارف جالبی راجع به آن به رشته ی تحریر در آورد. بورگلا باهمكاری آلمبرت , مالشرب , ولتر , دیدرو و تورگو اولین مدرسه ی دامپزشكی را در شهر لیون فرانسه تاسیس نمودند.با موافقت لوئی پانزدهم ,شورای دولتی پادشاهی قانون تاسیس مدارس دامپزشكی را در تاریخ 4 اوت 1761 تصویب نمود و در تاریخ 10 ژانویه 1762 اولین مدرسه ی دامپزشكی در دنیا افتتاح شد.در سال 1766 مدرسه دامپزشكی دیگری در مزون آلفورت ( پاریس ) تاسیس شد. سپس تا قبل از سال 1800 به طور متوالی مدارس دامپزشكی در وین , تورین , كپنهاك , پادوآ , هانور , لایپزیك , بولونیا , ناپل , برلین , مونیخ , میلان , لندن و مادرید تاسیس شدند.دامپزشكی همگام با پزشكی پیشرفت نموده و روش ها و تكنیك های مورد استفاده خود را به صورت مشترك با آن به دست آورده است.دامپزشكی در واقع در تقاطع راه پزشكی و كشاورزی قرار گرفته و در روابط میان انسان و حیوان نقش مهمی را ایفا می كند.
معرفی و کاربرد
دامپزشكی علم شناخت بیماری های دامی اعم از بیماری های مشترك بین انسان و حیوان یا بیماری های خاص دام، پیشگیری از بیماری ها و همچنین علم تغذیه انسان و دام می‌باشد.
بنا بر تعریف سازمان بهداشت جهانی هدف نهایی دامپزشكی درمان حیوانات نیست بلكه دقیقاً تأمین مواد غذایی و بهداشت انسان می‌باشد زیرا با واكسیناسیون دام ها می‌توان از مرگ و میر آنها جلوگیری كرد و بر میزان فرآورده‌های دامی افزود و در نتیجه مواد پروتئینی سالم در جیره ی غذایی
انسان ها گنجانید.
دامپزشكى نه تنها از لحاظ اقتصادى قابل توجه است بلكه از نظرگاه سلامت انسان و بهداشت جامعه نیز مى توان به آن نگریست. از قضا این دیدگاه اخیر نیازمند توجه خاص از سوى متولیان این رشته است. زیرا بحث بیماری های مشترک بین انسان دام نه تنها از جنبه اقتصادی بلکه از جنبه ی سلامت نیز قابل اهمیت است.
نکاتی برای دانشجویان
دانشجویانی که وارد رشته دامپزشکی می شوند باید حدود 220 واحد درسی را در 6 سال بگذرانند، که این واحدها در سه مقطع متوالی علوم پایه ، پاتوبیولوژی و علوم درمانگاهی تدریس می شود، یعنی در آغاز دانشجو طی 2 سال علوم پایه را می گذراند و سپس در 2 سال بعد دروس پاتوبیولوژی شامل میکروبیولوژی ،آسیب شناسی ، انگل شناسی و بهداشت و کنترل مواد غذایی را مطالعه می کند و بالاخره وارد دوره علوم درمانگاهی می شود که این دوره خود شامل دو بخش دروس نظری و عملیاتی و بخش کارورزی می شود به همین دلیل دانشجوی این رشته در علوم پایه پزشکی بنیه ی علمی خوبی دارد و حتی در دوره های تخصصی ایمونولوژی، ویروس شناسی و... همپای فارغ االتحصیلان پزشکی شرکت کرده و موفق نیز می شوند.
دکتر خسروی استاد دامپزشکی دانشگاه تهران نیز در معرفی این رشته می گوید:
" دامپزشکی علم شناخت بیماری های دامی اعم از بیماری های مشترک بین انسان و حیوان یا بیماری های خاص دام، پیشگیری از بیماری ها، معالجه بیمار یها و همچنین علم تغذیه ی انسان و دام می باشد.از سوی دیگر در اکثر کشورها از جمله کشور ما، دامپزشکان در تحقیقات پایه پزشکی نقش مهمی دارند برای مثال دکتر "جی یانگ" عامل تب مالت انسان و سقط جنین دام ها را کشف کرد و نشان داد که استفاده از "توبرکولین" برای تشخیص سل در انسان وسیله بسیار خوبی است و یا "جی وامون" با کشف سرم ضد دیفتری جان میلیون ها کودک جهان را نجات داد.
این توانایی از آنجا نشأت می گیرد که از یک طرف کار با دام محدودیت های کار با انسان را ندارد یعنی می شود بر روی تعداد زیادی از حیوان با وجود احتمال بیماری یا مرگ آزمایش نمود، کاری که در علوم میکروبیولوژی، فارموکولوژی و فیزیولوژی انجام می گیرد. و از سوی دیگر یک دامپزشک دید وسیع تری درباره ی حیوانات دارد و می تواند به روی حیوانات مختلف تحقیق بکند."
دکتر اسلامی یکی دیگر از اساتید دامپزشکی دانشگاه تهران نیزدر معرفی این علم می گوید :
چند سال پیش در نشریه سازمان بهداشت جهانی آمده بود که "هدف نهایی دامپزشکی درمان حیوانات نیست بلکه دقیقا تأمین مواد غذایی و بهداشت می باشد."چرا که با واکسیناسیون دامها می توان از مرگ و میر آنها جلوگیری کرد و برمیزان فراورده های دامی افزود و در نتیجه مواد پروتئینی لازم برای جیره غذایی انسانی را تأمین نمود. موادی که مقاومت انسانها بخصوص کودکان را در مقابل کلیه بیماریها، افزایش می دهد و نه تنها باعث کاهش قابل ملاحظه هزینه های درمانی می شود، بلکه جامعه ای سالم و فعال به وجود خواهد آورد. از سوی دیگر دامپزشکی در پیشگیری از بیماری های مشترک بین حیوانات و انسان نقش بسیار مهمی دارد، بیماری هایی که می تواند بهداشت عمومی یک جامعه را به خطر بیندازد.
دامپزشکی در ایران
در سال 1290 هجری شمسی كه دولت ایران تصمیم گرفت تشكیلات ژاندارمری نوینی را پایه گذاری نماید از دولت سوئد عده ای كارشناس نظامی برای تاسیس ژاندارمری استخدام نمود كه به همراه افسران سوئدی دو نفر دكتر دامپزشك نیز بودند. این دو نفر افسر دامپزشك به اتفاق دامپزشكان اقدام به تاسیس مدرسه ی دامپزشكی برای تربیت كادر مورد احتیاج ارتش نمودند.
- در سال 1311 بنای دانشكده دامپزشكی ابتدا به صورت مدرسه و بعدا دانشكده گذارده شد . در ابتدای امر این دانشكده زیر نظر وزارت كشاورزی بود ولی بعد با اعزام تعداد قابل ملاحظه ای دانشجو به كشور فرانسه و مراجعت ایشان از وزارت كشاورزی منتزع گردید و ضمیمه دانشگاه تهران شد .
-در سال 1304 پس از همه گیری طاعون گاوی (اولین بار در سال 1295 همه گیری طاعون گاوی در شمال
و مركز ایران گزارش شده است) شیوع یافت و خسارات بسیاری را سبب شد و در نتیجه در وزارت كشاورزی
اداره ای به نام سازمان دفع آفات حیوانی ( كه بعدا به صورت سازمان دامپزشكی درآمد)تاسیس گردید .این
شعبه تحت نظارت مؤسسه ی پاستور ( وابسته به وزارت فوائد عامه)با 22نفر پرسنل شامل 14 نفركادر فنی و 8 نفر كادر خدماتی تشكیل و مسئولیت آن به عهده مرحوم دكتر عبداله حامدی گذاشته شد .
- در سال 1305 مؤسسه پاستور شعبه دفع آفات حیوانی به وزارت فلاحت منتقل شد.
- در سال 1314 با توجه به ضرورت كنترل بیماری های مهلك دامی و نظارت بهداشتی دام و فرآورده های دامی قانون تفتیش صحت حیوانات به تصویب مجلس شورای ملی رسید و اداره ی كل دامپزشكی جایگزین مؤسسه ی دفع آفات حیوانی شد.
- در سال 1324 آئین نامه ی بازرسی مواد خوراكی مورد تصویب هیات وزیران قرار گرفت و مسئولیت مهمی به دامپزشكی محول گردید.
- در سال 1325 بنابر مصوبه هیئت دولت , بنگاه كل امور دام شامل دو اداره كل دامپروری و دامپزشكی تشكیل گردید. به موجب این مصوبه ادارات دامپزشكی در استانها و شهرستانها بخشی از ادارات كشاورزی استان گردید.
- در سال 1326 اختیارات محدودی به دامپزشكی استانها داده شد به طوری كه در هر اداره كشاورزی 2 معاونت ایجاد شد. یكی از این معاونت ها ویژه دامپزشكی در نظر گرفته شد. معاون دامپزشكی رئیس اداره دامپزشكی نیز بود و كلیه امور فنی و مالی در اختیار وی قرار داشت.
- درسال 1339 طی دستور وزیر كشاورزی كلیه ادارات دامپزشكی استانها مستقل و تحت نظارت مستقیم مدیر كل دامپزشكی كشور قرار گرفتند.
- بروز بیماری طاعون گاوی در سال 1348 و تلفات سنگین ناشی از آن و نقش حیاتی دامپزشكی در ریشه كنی آن و گسترش دامداری های صنعتی در كشور ، بازنگری در وظایف و تشكیلات دامپزشكی را اجتناب ناپذیر نمود.
- سرانجام با تلاش و پیگیری مسئولین در سال 1350 قانون سازمان دامپزشكی كشور مشتمل بر 21 ماده و یك تبصره به تصویب مجلس شورای ملی و مجلس سنا رسید.
- در سال 1367 شبكه های دامپزشكی استان ها دوباره تشكیل و زیر نظر سازمان مركزی قرار گرفتند . بنا بر دستور وزیر كشاورزی بودجه مستقل به ادارات دامپزشكی استان ها اختصاص یافت.
- در سال 1368 بنا بر تصویب مجلس شورای اسلامی ، سازمان دامپزشكی كشور و شبكه هادر استان ها از وزارت كشاورزی جدا و به وزارت جهاد سازندگی پیوست.
- در تشكیلات كنونی وزارت جهاد كشاورزی سازمان دامپزشكی كشور به عنوان سازمانی مستقل وابسته به آن وزارت شناخته شده و رئیس سازمان دامپزشكی كشور مستقیما تحت نظارت وزیر به انجام وظیفه می پردازد.در استان ها نیز ادارات كل دامپزشكی ودر شهرستان ها شبكه دامپزشكی به طورعمودی زیر نظر سازمان مركزی دامپزشكی وبه شكل افقی با سازمان جهاد كشاورزی و مدیریت جهاد كشاورزی شهرستان مرتبط می باشد.
تهیه کننده: محمدصادق ابراهیمی
