فشار روانی در نوجوانان(1)

نوجوانی دوران دشواری است. پدر و مادرتان توقع زیادی از شما دارند، به تازگی در آزمون زیست‏شناسی مردود شده‏اید، بهترین دوستتان مدام مدرسه‏اش را عوض می‏کند و امروز قرار است که در حضور هم شاگردی‏های خود گزارشی بدهید. ضربان قلبتان تندتر از معمول می‏زند. کف دستتان عرق می‏کند. وضع معده‏تان اندکی به هم خورده است. چه اتفاقی دارد می‏افتد؟ حدس بزنید قضیه چیست؟ شاید با فشار روحی (استرس) دست به گریبانید.

فشار روحی، خوب است یا بد؟

مادرتان تحت فشار اجرای طرح عظیم کاری بوده و برانگیخته شده است. پدر شما به علت مراقبت از مادربزرگ‏تان و مشکلات ناشی از کار دچار فشار روانی گشته است. آیا چنین فشاری مطلوب است یا ناپسند؟

«در چند ماه گذشته خیلی سختی کشیدم. در این مدت پدر و مادرم مدام با یکدیگر دعوا می‏کردند. آزمون‏های استعداد تحصیلی در حال نزدیک شدن است. اصلاً به فکر آنها نیستم. حالا با دوستانم دارم، موسیقی گوش می‏دهم و آرام می‏گیرم.»

هر کسی در طول دوره زندگانی‏اش، گاه هر روزه، فشار روحی را حس می‏کند. فشار یاد شده (که احساس برانگیخته یا نگرش عجیب و غریبی است) واکنش بدن شما به چیزی است که می‏خواهید انجام بدهید یا نه. این حس، بهنجار و گاه خوب بوده و سبب می‏شود که هدفمند شوید و کارها را به بهترین نحو به پایان برسانید: همچون هیجان پیش از بازی یا آمادگی جهت اجرای حرکات موزون. ولی برخی اوقات فشار روانی ناخوشایند به نظر می‏آید. خواب از چشمانتان ربوده می‏شود و احساس اندوه و تنهایی می‏کنید. این احساسات را نادیده نگیرید. فشار روحی را در کانون توجه خویش قرار دهید از خودتان مراقبت کرده و یاری بجویید.

نشانه‏های فشار روحی

طبیعتاً شما در مورد مسائل، تقریباً خون سردید. اما بعضی روزها خودتان را هم دوست ندارید. مادرتان می‏پرسد: «چته؟» و صمیمی‏ترین دوستتان به شما می‏گوید: «بر مشکلاتت غلبه کن!» آیا نگرانید؟ بدن یا عواطفتان به شما خبر می‏دهد.

- آیا به هیچ دلیل موجهی احساس خستگی می‏کنید؟

- سردرد یا پشت‏درد نامعلومی دارید؟

- خوابتان مختل است؟

- بیش از معمول، سرما می‏خورید؟

- جرقه ناگهانی خشم یا ستیز با اعضای خانواده و دوستانتان در دل شما زبانه می‏کشد؟

- مسائل جزیی شما را می‏آزارد؟

- احساس غمگینی، بدخلقی و تنهایی می‏کنید؟

- از لحاظ تفکر واضح، آن گونه که بر طبق معمول می‏اندیشیدی، دچار مشکل هستید؟ اگر پاسخ شما به هر کدام از پرسش‏های بالا مثبت است، امکان دارد تحت فشار باشید پس از چه رو پریشان هستید؟

این وضع برای هر فردی تفاوت می‏کند، لیکن در زیرشماری از شرایط پرتنش عادی را آورده‏ایم. فهرست زیر را بخوانید، آیا هیچ یک از آنها به شما مربوط نمی‏شود؟

- مشکلات خانوادگی، این مشکلات شامل مسائلی همچون جدایی پدر و مادرتان از یکدیگر، معضلات مالی ، خشونت خانگی، مشکلات ناشی از مصرف مشروبات الکلی یا مواد مخدر، بیماری یا درگذشت عضوی از خانواده یا دوستی یکدل و ... می‏شود.

- فشار همسالان، آیا دوستتان از شما انجام اموری را می‏خواهند که خلاف میلتان است؟ همانند استعمال مواد مخدر یا باده گساری، آمیزش جنسی یا رفتن به جاهایی که مایل نیستید و...

- اعتماد به نفس، شیوه‏ای که از نظر عاطفی یا جسمانی راجع به خویشتن حس می‏کنید، آیا فکر می‏کنید آن گونه که باید به اندازه کافی باهوش و دوست داشتنی نیستید؟

- نمرات شما، احساستان این است که نتیجه یک آزمون، زندگی‏تان را دگرگون می‏کند؟

- تلاش‏های فراوانی در زندگی شما، کوشش در انجام کارهای متعدد امکان دارد سرگرمی شمرده شود، لیکن ممکن است فرصت مناسب را در اختیارتان نگذارد که استراحت کنید.

- تغییرات در امور روزمره شما، نظیر تغییر مدرسه، نقل مکان به محل جدید، ارتقای به کلاس بالاتر.

- بیم از خشونت، احساس ناامنی در همسایگی، محل یا آموزشگاه قادر است تقریباً فشار روانی ثابت پدید آورد.

ابوالفضل امیر دیوانی

دوست نوجوانان

تنظیم:بخش کودک و نوجوان