علل تنهایی سیدالشهدا(1)

یكی از اشكالاتی كه برخی به حضرت علی(علیه‎السلام) ـ ارواحنا و ارواح العالمین له الفدا ـ می‌كردند این بود كه، تو جوان هستی و مردم زیر بار خلافت شما نمی‌روند.(2) غافل از این كه اساس دیانت تولّی به ولیّ خدا و تسلیم بودن در مقابل اوست.

لذا یكی از كمالاتی كه در تاریخ شیعه به واسطه زحمات معصومین(علیهم‎السلام) ایجاد شده این است كه، شیعه به نقطه‌ای از كمال رسیده كه برای او امام، كوچك و بزرگ و حاضر و غایب ندارد. بعد از امام رضا(علیه‎السلام)، سه امام داریم كه در سن كودكی به امامت رسیده‌اند؛ امام جواد، امام هادی و امام زمان(علیه‎السلام) و شیعه نیز قبول كرده و هیچ انشعاب عمده‌ای اتفاق نیفتاده است. این بدین خاطر بوده كه، فرهنگ شیعه یك فرهنگ رشد یافته‌ای شده و قبول كرده كه، امامت یك منصب صوری نیست؛ لذا مثل علی بن جعفر(علیهما‎السلام)(3) كه وقتی امام جواد(علیه‎السلام) در نوجوانی به امامت رسید، پیرمرد بود و علاوه بر این كه سه امام را قبلاً درك كرده بود(امام صادق، امام كاظم و امام رضا علیهم‎السلام) محدّث جلیل‌القدری نیز محسوب می‌شد و روایات بسیاری از وی نقل شده؛ وقتی امام جواد(علیه‎السلام) در حلقه درسی او وارد می‌شدند، درس را تعطیل می‌كرد به دنبال امام می‌رفت و دست ایشان را می‌بوسید. اگر هم اعتراض می‌شد كه شما عموی پدر ایشان هستید، می‌گفت: «خدای متعال این ریش سفید را قابل امامت ندانسته ولی این نوجوان را قابل دانسته است.»

اساس كار دین معرفت است، ولی گروهی پس از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) یك توجیه باطلی می‌كردند. جالب این كه در خصوص سیّدالشّهدا(علیه‎السلام) این توجیه نیست؛ بلكه كاملاً مسئله بر عكس است؛ چون سیدالشهدا(علیه‎السلام) حدود 60 سال داشتند و یزید، جوان تازه به دوران رسیده بود؛ لذا ابن زیاد و یزید هیچ امتیازی ـ حتی صوری ـ نداشتند كه انسان بگوید جایگاهی داشتند.

خیر، نه اسمی داشتند، نه صحابه بودند، نه سابقه خوشی داشتند. ابن زیاد پسر زیاد است، زیاد هم اولاد نامشروع بود كه معاویه او را ملحق به ابوسفیان كرد و به خاطر این كار مورد طعن بسیاری قرار گرفت. یزید هم مجهول‌الهویه است؛ چون مادر یزید قبل از این كه زن معاویه بشود باردار به یزید بوده ولی به اسم معاویه تمام شد. این نسب، آن اخلاق و آن هم سایر اوصافی كه هیچ نقطه مثبتی در آن نیست.

ب ـ شرایط جبهه امام حسین(علیه‎السلام):

طرف دیگر درگیری، سیدالشهدا(علیه‎السلام) است كه از هر نظر صاحب كمال هستند. قلم دست دشمن بوده و یك نقطه منفی برای سیدالشهدا(علیه‎السلام) نتوانسته‌اند در تاریخ بنویسند؛ نوه پیامبر، فرزند امیرالمؤمنین و حضرت فاطمه زهرا(علیهم‎السلام) غیر از اینها، همه نوع كمالات را دارند به طوری ‌كه در روز عاشورا وقتی فرمودند: به چه عذری مرا می‌خواهید بكشید؟ یك نفر نگفت شما فلان جرم را دارید.

وقتی كه فرمودند: مگر شما از پیامبر نشنیدید كه؛ «حسن و حسین سرور جوانان اهل بهشتند»؟ اگر نشنیده‌اید، اصحاب هستند، از آنها بپرسید كه نه تنها اهل بهشت، بلكه سرور اهل بهشتند. هیچ كسی انكار نكرد، چطور شده، سیّدالشّهدا(علیه‎السلام) با این همه كمالات و اعلان علنی كه در طول چند ماه كرده‌اند، حالا به كربلا آمده‌اند ولی در آخر كار برای حضرت حداكثر كمتر از 200 نفر یاور جمع شده است؟! (نظر مشهور 72 نفر است) ولی آن طرف، فقط از كوفه و شاید مقداری از نزدیكی‌های كوفه لشكر سی هزار نفری جمع شد، بیشتر از این نیز نقل كرده‌اند!! چرا و چگونه ولیّ خدا تنها شد؟ واقعاً این طور نیست كه حضرت یك دفعه تنها شده باشند؛ بلكه یك حركت و نقشه تاریخی است كه سیدالشهدا(علیه‎السلام) را تنها و منزوی كرده است.

2. عوامل تنهایی ولیّ خدا

عواملی كه موجب تنهایی سیدالشهدا(علیه‎السلام) شده چیست؟ مرحوم علامه طباطبایی فرموده بودند: «همه كتاب وسایل‎الشیعه را از اول تا آخر مطالعه كردم تا ببینم چند روایت فقهی از سیدالشهدا (علیه‎السلام) نقل شده است، سه روایت بیشتر پیدا نكردم»!! معنای این حرف این است كه مردم، سیدالشهدا(علیه‎السلام) را در حدّ یك مسئله‌گو هم قبول نداشته‌اند؛ در حالی ‌كه ابوهریره‌ها به اسم صحابی، مراجع صاحب فتوا، شده بودند؛ همه اینها نشان می‌دهد كه ولیّ خدا با سازمان‌دهی قبلی تنها شده است و این سازماندهی امروز نیز وجود دارد.

در اینجا عوامل تنهایی ولیّ خدا را برمی‌شماریم با توجه به این نكته كه با حركت سیدالشهدا (علیه‎السلام)، جریان معكوس و توجه به اهل بیت شدیداً شروع شد تا جایی كه در زمان امام باقر و امام صادق(علیهما‎السلام) به اوج رسید، ‌اهل بیت از انزوا خارج شده، مكتب فرهنگی عظیمی بنیان‌گذاری شد. حتی ائمه اربعه اهل سنت نیز به نحوی شاگرد امام صادق(علیه‎السلام) بودند، اگرچه شاگردی برای آنها افتخار نیست.

الف ـ شبهه‌ها و فتنه‌ها:

عواملی كه باعث تنهایی ولیّ خدا می‌شوند، یك دسته شبهه‌ها هستند و یك دسته فتنه‌ها. وقتی این دو با هم تركیب شوند به شدت كارگرند؛ زیرا شبهات فضا را تاریك كرده و در فضای تاریك، فتنه‌ها تاثیرگذار می‌شوند. گاهی فتنه‌ای مثل فتنه ابن زیاد رخ می‌دهد كه وارد كوفه می‌شود، مردم را تهدید به لشكر شام و قطع حقوق می‌كند، اما این شبهات است كه زمینه باروری فتنه‌ها را فراهم می‌كند و الّا در فضای روشن، فتنه‌ها كارساز نیستند.

البته؛ متأسفانه عده‌ای از علمای اهل سنت این جریان را توجیه كرده، گفته‌اند: این حرف بدی نیست. در دوره خلافتش نیز می‌گفت: «آن روزی كه پیامبر آن جمله را فرمود، می‌خواست مسئله خلافت را مطرح كند، ولی من صلاح مسلمانان ندانستم.»

شبهه از اینجا شروع شد كه گفتند: قانون خدا وجود دارد؛ فرموده: نماز بخوانید، می‌خوانیم، روزه می‌گیریم، حج می‌رویم و … به جایی رسید كه تدریجاً گفتند: كتابت حدیث معنا ندارد باید كتاب خدا را حفظ كنیم؛ چون اگر بخواهیم حدیث بنویسیم كتاب خدا از بین می‌رود؛ لذا نوشتن حدیث پیامبر را در زمان خلیفه اول منع كردند، تنها به این علّت كه احادیث پیامبر خاتم(صلی الله علیه و آله)، صراحت بر فضایل اهل بیت(علیهم‎السلام) داشت. این شبهه ظاهر فریبنده‌ای هم داشت؛ چون می‌گفتند روایت به اندازه قرآن اهمیت ندارد؛ لذا نگذارید قرآن از بین برود، در حالی كه مفسّر قرآن، كلام رسول خدا است. «لتبیـّن للنّاس ما نزّل إلیهم»(4) روشن است كه اگر برای قرآن تبیین‌ كننده‌ای نباشد، متشابهات آن به دلخواه افراد، معنا می‌شود.

ادامه دارد...

پی نوشت ها:

1. ابن طاووس، لهوف، ص 88، ترجمه رجالی تهرانی.

2. نقل شده كه پدر ابوبكر، ابوقحافه، به پسرش گفت اگر بنا بر سن باشد من از تو پیرتر هستم.

3. عموی امام رضا(علیه‎السلام) که احتمالاً همان كسی هستند كه در گلزار قم مدفونند.

4. سوره نحل (16)، آیه 44.

سید محمد مهدی میرباقری(با تصرف)