تبیان، دستیار زندگی
آیت الله سید محمد حجت در سال 1310 در آبادی کوه کمر از توابع تبریز در خانوداه ای رفیع و اهل علم به دنیا آمد
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آيت الله سيد محمد حجت

آیت الله سید محمد حجت

ولادت

تحصيلات

شاگردان

آثار و خدمات

منزلت علمی

دوره زعامت‏

تشرف به محضر امام زمان(عج)

رحلت

ولادت

آيت الله سيد محمد حجت در سال 1310 در آبادی کوه کمر از توابع تبریز در خانوداه اي رفيع و اهل علم به دنيا آمد، وي فـرزنـد سيد علي برادرزاده سيدحسين كوه‌كمره‌اي تبريزي است كه از مراجع مـعـروف نـجـف بود. تبار وی با 25 واسطه به وجود پرجودامام سجاد(ع)می رسد و از آن شجره طیبه شاخ و برگ و میوه می گیرد.

تحصيلات

ایشان تحصیلات خود را نخست در آذربایجان در نزد پدر ،سپس در نجف اشرف از محضر آیة الله شریعت اصفهانی و آیة الله نائینی و آیة الله ضیاء عراقی انجام دادند.او اهل مطالعه و تحقیق و بررسی و دقت در مسائل بود،به حدی که در اندک مدت به درجه عالیه اجتهادنائل آمدند. در اثر بدی آب و هوای نجف و ضعف مزاج،ناچار در سال 1349 ه.ق به قم مهاجرت کردند و با آن لیاقت و استعداد ذاتی و اندوخته های علمی و فضیلتی که داشت مورد توجه و عنایت خاص آیة الله مؤسس(که عاشق فضیلت و اهل آن بود)قرارگرفتند بحدی که او را در جایگاه نماز خود دستور اقامه نماز جماعت دادند و در بالای سر حرم حضرت معصومه(س)تعیین نمودند ضمن انجام نماز جماعت،به کلیه امورو مسائل مذهبی و شرعی قیام می ورزیدند.

ایشان دارای حافظه قوی و ذهن وقاد و فکر صائب بودند و در مورد حافظه شان از خودشان نقل شده است که می فرمودند: «اگر 20 سال پیش حدیثی را در بحار الانواردیده باشم با فضل الهی هم اکنون می توانم بگویم عین روایت چه بوده و در کدام صفحه آن قرار داشته است.»

از خصوصیات روحی آن مرحوم این بوده است که از تظاهر و خودنمائی گریزان بوده است او به اصحاب و دوستان خود همیشه توصیه داشت که از تبلیغ وترویج وی،خودداری نمایند.به اهل منبر می فرمودند:«راضی نیستم نام مرا بر منابرببرید.»

شاگردان‏

آیت الله حجت چه در قم و چه در حوزه علمیه نجف مورد توجه دوستداران علم و فضیلت بود و کسانی که از کیاست و هوش و استعداد برخوردار بودند از درک محضر ایشان غافل نمی‏شدند. آثار الحجه با تحلیل موقعیت علمی آیت الله حجت در حوزه علمیه قم می‏نویسد: پس از مرحوم آیت الله حائری (مؤسس) در میان زعماء گذشته حوزه علمیه قم مرحوم آیت الله حجت هم از کسانی است که از حوزه تدریس فضلای برجسته و دانشمندان بزرگ و علمای عالیمقام و مجتهدین عظام بیرون آمده و در شهرستان قم و حوزه علمیه و سایر شهرستانهای دور و نزدیک ایران مشغول به تدریس و تصنیف و تألیف و خدمات دینی می‏باشند وی 136 تن از شاگردان ایشان را که هر یک از علمای خدمتگذار و اساتید معروف بوده‏اند. نام می‏برد. ما این نوشته مختصر را به اسامی چند تن از آنان زینت می‏بخشیم. آیات و اساتید بزرگوار 1- حاج سید یونس اردبیلی. 2- آقا مهدی حائری. 3- حاج سید مهدی انگجی. 4- حاج سید مرتضی ایروانی. 5- حاج شیخ مرتضی حائری. 6- آقا سید محسن حجت (فرزند ایشان). 7- آقا شیخ محسن مشکینی. 8- آقا حجت مهدی اراکی. 9- آقا میرزا محمد علی طباطبایی. 10- سید محمد حسین طباطبایی (صاحب المیزان). 11- حاج شیخ قربانعلی اعتمادی تبریزی. 12- میرزا محمد بنایی. 13- آقا سید محمد داماد. 14- حاج شیخ عبد الحسن غروی تبریزی. 15- حاج سید صادق لواسانی. 16- آقا سید حسین بدلا 17- شیخ اسد الله کاشانی. 18- شیخ احمد عراقی. 19- شیخ ابو طالب تجلیل. 20- حاج شیخ محمد باقر عرفانی بیهودی. بسیاری از این بزرگان دار فانی را وداع گفته و به سوی پروردگار شتافته‏اند.(1)

آثار و خدمات

ایشان دارای آثار ارزنده و خدمات برازنده ای بودند که یکی از آثار بلند ایشان احیاء تفسیر بزرگ «التبیان »تالیف شیخ بزرگوار طوسی(اعلی الله مقامه الشریف)می باشد.

و از خدمات درخشان ایشان،ایجاد و احداث مدرسه بزرگ حجتیه قم است که در هشت هزار متر مربع با126 حجره روشن و مجهز است(البته با مهندسی و طراحی خودشان)هم اکنون مورد استفاده و بهره برداری طلاب و فضلا می باشد و تا کنون فضلای نامداری از آن مدرسه برخاسته اند.

یکی دیگر از خدمات ایشان،کتابخانه نفیس و ذی قیمتی است که در قلب مدرسه حجتیه جا گرفته است و در تاسیس و راه اندازی آن دانشمند محترم حجة الاسلام و المسلمین حاج آقا مهدی حائری امام جماعت مسجد ارک تهران نقش مؤثرو همکاری تمام داشته است و اکنون بیش از 25 هزار جلد کتاب متنوع و نفیس در زمینه های کتب درسی طلاب،تفسیر ادبیات،اخبار و احادیث و رجال و تاریخ می باشدساکنین مدرسه و دیگر طبقات،طبق وقفنامه،شبانه روز می توانند از آن استفاده نمایند.

منزلت علمی

آیت الله حجت در حوزه علمیه نجف سالها خوشه چین دانش و معارف محضر بزرگان گردید و به مقام اجتهاد نائل گشت ایشان از بزرگانی چون آقایان بزرگوار شیخ الشریعه اصفهانی، حاج میرزا حسن نائینی، سید ابو الحسن اصفهانی، سید محمد فیروز آبادی، حاج شیخ عبدالکریم حائری و شیخ ضیاء الدین عراقی اجازه اجتهاد و اجازه نقل روایتی نیز داشتند.(3) وی در زمینه‏های گوناگون نیز کتابهایی نگاشته‏اند و آثاری که از ایشان به جای مانده است فراوان است. هرچند مجموعه آثار ایشان در دسترس نیست و نوشته‏های ایشان در موضوعات مختلف عبارتند از:

1- رساله استصحاب در اصول 2- کتاب البیع در فقه 3- جامع الاحادیث و اصول در حدیث و رجال 4- حاشیه بر کفایة الاصول 5- کتاب الصلوة 6- لوامع الآثار الضروریة در بررسی روایات نبویه در فروع و اصول 7- مستدرک المستدرکات در استدراک آنچه که از صاحب مستدرک به آن نپرداخته است. 8- کتاب الوقف و ده ها اثر و یادداشتهای دیگر در زمینه‏های مختلف.

دوره زعامت‏

آیة الله حائری در سال 1355 هجری قمری به دیار ابدی پیوست لیکن میراث گرانقدر او که همان حوزه علمیه بزرگ قم بود با شکوه و عظمت باقی ماند پس از رحلت ایشان آیت الله حجت کوه کمره‏ای از جمله سه تن از کسانی بود که آیت الله حائری امور اداره حوزه علمیه قم را برای آنها وصیت و سفارش کرده بود.(4) چنانچه در کتاب علمای معاصرین آمده است حاج شیخ عبدالکریم آقا یزدی حائری(پیش از آنکه) بدرود جهان گفته باشد(آیت الله حجت) رإ؛ّّ به نماز خواندن در جای خود در مسجد حضرت تعیین و به وصایت و نیابت او در انجام کلیه امور مذهبی چند ماه پیش از وفات خود تنصیص فرمودند.(5) همچنین پس از رحلت آیت الله حائری مرجعیت آیت الله حجت نیز برطرف گردید وی به لحاظ اینکه در زمان حیات آیت الله حائری مورد توجه ایشان بود مرحوم آیت الله حائری احتیاطات خود را به ایشان ارجاع می‏دادند. کم کم دارای مقلد شده تا فوت مرحوم حاج شیخ و پس از ایشان جمع کثیری از مقلدین حاج شیخ به ایشان گرویدند.(6) تا اینکه با رحلت آیت الله اصفهانی و آیت الله قمی مؤمنین از سراسر جهان اسلام به ایشان متوجه می‏شوند. وی پس از آیت الله بروجردی اولین مرجع عالم تشیع بود و میلیونها نفوس شیعه از ایشان تقلید می‏کردند.(7)

دوره جدید دوره پس از رحلت آیت الله حائری دارای ویژگی‏های بخصوص عصر ایشان نبوده است.

در روزگاری که آیت الله حائری بنیان حوزه علمیه قم را بنا نهاد و بر کالبد نیم جان آن روح تازه دمید عصر مشکلات و سخت‏ترین روزهای علمای اسلام و حوزه‏های علمیه است چرا که در این دوره حوزه مستقیما در معرض حملات ناجوانمردانه حاکم وقت رضاخان پهلوی قرار گرفته بود و او هر چه می‏توانست برای جلوگیری از سامان یافتن حوزه انجام می‏داد اما در دوره پس از رحلت آیت الله حائری هر چند همچنان فشارها وجود داشت لیکن حوزه علمیه در جهان مختلف دارای استحکام و ثبات بود. و حکومت پهلوی نیز که این بار پسرش محمد رضا در رأس امور بود اندکی محتاطانه با علماء و حوزه بر خورد می‏کرد. علماء در این دوره توانسته‏اند علاوه بر استحکام پایه‏های حوزه علمیه به گسترش آن در قم و سایر شهرهای ایران نیز بپردازند.

آیت الله حجت در این دوره توانسته است چندین کار مهم و اساسی در حوزه علمیه قم انجام دهد. وی پس از قرار گرفتن در رأس حوزه در کنار سامان دادن به وضع معیشتی طلاب که آن روزها طلاب به سختی زندگی خود را می‏گذراندند در جهت اسکان و فراهم ساختن زمینه‏ای رشد و تحصیل آنان نیز تلاش کرد. مدرسه حجتیه ایشان که به وسعت 13 هزار متر مربع با 126 حجره و با مدرس و مسجد ساخته شد در همین راستا بود. آیت الله حجت در کنار این مدرسه کتابخانه‏ای نیز تأسیس کردند که 1000 جلد کتاب در زمینه‏های مختلف در آن وجود دارد و امروزه محل مطالعه طلاب و محققین است از دیگر تلاشهای آیت الله حجت جمع آوری کتابهای خطی و نسخه‏های خطی از نوشته‏های علماء بزرگوار بود که امروزه ذخایری بسیار گرانسنگ از گذشته است.(8)

تشرف به محضر امام زمان(عج)

آيت ا... العظمي سيد محمد حجت كوه كمري رضوان ا... تعالي عليه بنيان گذار مدرسه حجتيه قم، از علماي بنام و مراجع عالي مقام بود. او افزون بر مقام والاي علمي، از نورانيت و معنويت خاصي نيز برخوردار بود. او بسيار كتمان و رازدار و از شهرت و آوازه گريزان بود. حقيقت و معنويت خود را چنان نهان داشته بود كه حتي شاگردان نزديك او نيز تا پس از رحلت او، از ابعاد شخصيت و ارتباط مستقيم وي با حضرت ولي عصر روحي فداء بي خبر بودند. آن جناب پيش از فرارسيدن رحلتش، تربت سالار شهيدان را طلب كرد. ان گاه كمي از آن را خورد و فرمود: « اخر زادي من الدنيا. تربه الحسين (ع)؛ آخرين توشه من از دنيا تربت امام حسين (ع) است. » يكي از علماي بزرگوار براي ارتباط با روح بلند شيخ بهايي اعلي ا... مقامه تلاشي را آغاز مي كند، اما به او پيغام مي دهند كه شيخ بهايي زمينه را براي استقبال از سيد محمد حجت كوه كمري رضوان ا... تعالي عليه فراهم مي كنند؛ چرا كه او مردي بوده كه هفته اي يكبار به محضر حضرت ولي عصر ارواحنا فداء مشرف مي شده است. آن عالم بزرگوار مي گويد: ‌« بسيار تعجب كردم؛ چرا كه آيت ا... حجت هنوز در قيد حيات بودند. .... فردا ظهر خبر رسمي وفات حضرت آيت ا... حجت از راديو پخش گرديد و همگان را به سوگ و ماتمي عظمي نشاند. (9) »

رحلت

وقتی خبر مرگ آیة الله حجت به آیة الله بروجردی رسید در فقدان همسنگر ویار و کمک خویش فرمودند:«کمرم شکست. » (10)

نویسنده آثار الحجة در مورد چگونگی وفات ایشان چنین می نویسد:می گویند ایشان در آخرین کسالتی که متوجه ایشان شد و با آن نیز دار فانی را وداع گفت همه خانواده و وکیل خود را احضار کرد و پس از حاضر شدن وصی خود آقای حاج سید احمد زنجانی و بعضی فضلاء و دیگر فرمودند مهر مرا بشکن آقایان گفتند برای چه؟ فرمودند: برای اینکه بعد از من کسی از این مهر سوء استفاده نکند. عرض کردند، حالا چرا؟ فرمودند: از این کسالت خوب نخواهم شد و اصرار کردند و حاضرین تفأل به نیک نگرفتند و انکار کردند تا ایشان قرآن خواسته و استخاره برای این کار کردند همه منتظر بودند که آیه وعده بهبودی ایشان بدهد؛ دیدند تا آقا قرآن را گشود و به اول صفحه آن نگاه کرد و با وجد و نشاط فراوان گفت له دعوة الحق و قرآن را به دست داد دیدند  آیة الله حجت همان طور که خود گفته بود از این کسالت دیگر بهبود نمی یابد و او پس از بیست و سه سال اقامت در کنار بارگاه حضرت معصومه سلام الله علیها در قم و تلاش خستگی ناپذیر در راه ترویج احکام الهی در روز دوشنبه سوم جمادی الاولی 1372 هجری قمری جان به جان آفرین تسلیم می‏کند و مقبره وی در جلو مسجد مدرسه حجتیه واقع شده است

بر روی سنگ قبر ایشان در مدرسه حجتیه قم نیز حکم شده است «و بعد ما استشار بکلام الحق فی کسر خاتمه اجیب بقوله تعالی و له دعوة الحق »امر به ثم تناول التربة الحسینیه و قال آخر زادی من الدنیا التربة فلبی دعوته زوال یوم الاثنین ثالث جمادی الاولی 1372 ه.ق »

-----------------------------------------------------------------------------

1- آثار الحجة، ج‏1، ص‏194

2- یکصد سال مبارزه روحانیت از میرزای شیرازی تا امام خمینی تالیف نگارنده چاپ 1359 صفحات 58تا63 نقل از نهضت دو ماه روحانیت تالیف آقای دوانی ص 66.

3- علماء معاصرین، خیابانی، ص‏215.

4- آیینه دانشوارن، ریحان یزدی، ص‏53.

5- علماء معاصرین، خیابانی، ص‏215.

6- آثار الحجة، جلد1، ص‏113 با اندکی تغییر و تصرف.

7- همان.

8- این آثار در کتابخانه خصوصی فرزند ایشان، حجة الاسلام حاج سید حسن حجت است و فهرستی از آن نیز منتشر شده است.

9- قاضي زاهدي، شيفتگان حضرت مهدي (عج)، ج2، ص 255

10- نور علم شماره 140 ص 90- 91.در مورد شناخت بیشتر او می توان به:آثار الحجة،تالیف شریف رازی- نقباء البشر،حاج آقا بزرگ- ریحانة الادب،ج 2،ص 25- 24- یکصد سال مبارزه روحانیت،ج 3مراجعه نمود.


منبع: سايت حوزه نت

تهیه و تنظیم: فریادرس گروه حوزه علمیه