فضایل حوّاریون حضرت سیدالشهداء

«السلام علیك و على الارواح التى حلت بفنائك»؛ سلام بر تو و آن ارواحی كه در آستان تو جا گرفته و در ساحت قرب تو فرود آمده اند.

در ادامه ی شرح زیارت عاشورا به شرح و تفسیر «حلت بفنائک» رسیدیم.

احتمالاتی كه در معناى "حلت بفنائك" می‎رود حلول رحل و محل فرود آمدن است، فناء به كسر فاء، بر وزن كساء به معنى گشادگى در اطراف خانه است كه مردم و شتران در آنجا استراحت می‎كنند و به اصطلاح قدیم به فضاى مقابل خانه‎هاى بزرگ "جلوخان" می‎گفتند! "ناخه" كه از باب افعال از اجوف واوى است فر و خوابانیدن شتر است. "رحل" جاى گذاردن لباس و اسباب است، در معناى این عبارت چند احتمال داده می‎شود:

احتمال اول

این كه منظور از این ارواح ملائكه اطراف قبر آن حضرت هستند كه رحل اقامت خود را بر در خانه ی آن حضرت انداخته و شب و روز بر آن حضرت گریان می‎باشند.

امام صادق(علیه‎السلام) فرمود كه حق تعالى به قبر آن حضرت چهار هزار ملك غبارآلوده و پریشان‎حال موكل فرمود كه تا روز قیامت بر آن حضرت گریه می‎كنند و هر كس آن حضرت را عارفا بحقه زیارت كند این ملائكه او را مشایعت می‎كنند تا آن كه زائر را به وطنش برسانند و اگر مریض گردد، هر صبح و شام به عیادت او می‎روند و اگر بمیرد بر جنازه ی او حاضر شوند و تا روز قیامت براى او استغفار كنند.

در روایت دیگرى كه "دربندى" در "اسراراشهاده" نقل می‎كند حضرت صادق(علیه‎السلام) فرمود: هفتاد هزار ملك موكل قبر امام حسین(علیه‎السلام) هستند كه همه ی آنها متغیر و گردآلوده، از روزی كه آن حضرت شهید شده تا روز قیام حضرت قائم(عج) بر آن حضرت صلوات می‎فرستند و زوار آن حضرت را دعا می‎كنند و می‎گویند پروردگارا اینها زائر حسین‎اند بر ایشان احسان نما.

احتمال دوم

آن كه منظور از ارواح، دوستان و محبین آن حضرت از مؤمنین و مومنات باشند. منظور از فناء و رحل خطیرة القدس و محل قرب و محفل ملكوت كه بزم انس آن جناب است، باشد و مسلما شهدای كربلا در مرتبه ی اول این دسته واقع خواهند بود.

در روایات بسیارى آمده كه در روز قیامت براى آن حضرت مجلسى در زیر سایه عرش می‎باشد كه مخصوص آن حضرت است و گریه كنندگان و زیارت كنندگان، در آن مجلس جمع می‎شوند كه در حالت امن و خاطرجمعى باشند و به حدیث آن حضرت اشتغال می‎ورزند و در آن حین كه در خدمت آن حضرت مشغول صحبت هستند از بهشت، از اوج آنها رسولى می‎فرستند كه ما مشتاق شماییم نزد ما بیایید، آنها از رفتن اباء و امتناع می‎نمایند و گفتگو و صحبت امام حسین(علیه‎السلام) را اختیار می‎كنند و لذت مجلس آن حضرت را بر لذت حوران بهشتى مقدم می‎دارند. زائران و گریه كنندگان امام حسین(علیه‎السلام) در بهشت همسایه ی آن حضرت خواهند بود.

ابن عباس روایتى نقل می‎كند كه در ذیل آن دارد كه وقتى حضرت حسین(علیه‎السلام) جزاى زائران و گریه كنندگان را از جد و پدر و مادر شنید عرض كرد: اى جد بزرگوار! به حق خدا و به حق تو قسم تا آنها داخل بهشت نشوند من وارد نشوم و از خدا می‎خواهم كه در آخرت قصور آنها را کنار قصر من قرار دهد.

بقدرى مقام زائرین و گریه كنندگان بر امام حسین(علیه‎السلام) بلند است كه امام صادق(علیه‎السلام) در دعاى سجده می‎‎گفت: الهم اغفرلى و لاخوانى و زوار قبر الحسین الذین انفقوا اموالهم اللهم فارحم تلك الوجوه التى غیرتها الشمس و تلك الوجوه التى تتقلب على قبر ابى عبدالله. (آن صورت‎هایى كه بر قبر امام حسین مالیده می‎شود) وارحم تلك الاغین الاتى جرت دموعها رحمة لنا و ارحم تلك القلوب التى جزعت و احترقت لنا و ارحم الصرخة التى كانت لنا .

احتمال سوم

آن كه منظور از ارواح همان اصحاب و خویشان آن حضرت باشند كه در كربلا به درجه ی رفیع شهادت نایل شدند. همان طور كه در احتمال دوم گفتیم كه دوستان و محبین آن حضرت با او می‎باشند. مسلما شهدای كربلا مقام قرب شان به آن حضرت از دیگران بیشتر است و بنابراین فناء و رحل بهشت و محل قرب در محفل ملكوت كه بزم انس آن جناب است خواهد بود.

ممكن است مراد از ارواح همان اجساد طیبه ی شهدای كربلا باشد زیرا روح به جسد هم گفته شده و قرآن هم می‎فرماید: و لا تحسبن الذین قتلوا  فى سبیل الله امواتا بل احیاء عند ربهم یرزقون. (آل عمران، 169)

و مراد از فناء و رحل همان قبر و حایر است كه شیخ مفید در ارشاد می‎فرماید كه ما شك نداریم كه اصحاب آن حضرت از حایر بیرون نیستند اگر چه خصوصیات قبور آنها را ندانیم و قبر حضرت عباس اگر چه دور است ولى داخل در فناء و رحل سیدالشهداء است .

یاران و اقوام امام حسین(علیه السلام)

مورخین و محدثین تعداد اقوام و یاران آن حضرت را كه در كربلا شهید شدند مختلف ذكر كرده‎اند. در شفاءالصدر می‎نویسد: مشهور بین مورخین كه شیخ مفید در كتاب ارشاد فرموده و ابن اثیر در كامل 72 نفر بودند، 32 نفر سواره، 40 نفر پیاده .

در عقدالفرید، 72 نفر، در فصول المهمه 78 نفر و در بحارالانوار از محمدبن ابیطالب نقل كرده كه عدد سرها 78 بوده و از عبارت كشى در ترجمه حبیب چنان مشخص می‎شود كه 70 مرد بوده‎اند.

سید بن طاووس در اقبال، زیارتى از ناحیه مقدسه نقل می‎كند كه اسامى شهدا در آن زیارت ذكر شده كه جمع آنها 82 نفر می‎شود. از تمام این عده 19 نفر كسانى بودند كه در مكه به حضرت سیدالشهداء (علیه‎السلام) ملحق شدند و 21 نفر در بین راه مكه و كربلا به آن حضرت ملحق شدند و مابقى در كربلا به لشكر آن حضرت ملحق گردیدند كه بیشتر آنها در شب عاشورا بود كه از لشكر پسر سعد به یارى پسر پیغمبر آمدند و تعداد آنها 32 نفر بوده است .

سید بن طاووس در لهوف می‎فرماید: همراهان حضرت هنگام ورودشان به زمین كربلا بیش از هزار نفر بودند ولى در شب عاشورا رفتند و آنهایی كه به درجه ی شهادت رسیدند همان 72 نفر بوده‎اند.

تعداد شهدای بنى هاشم

اختلاف است كه شهدای بنى هاشم در كربلا چند نفر بودند. در امالى از ابن عباس روایت كرده كه امیرالمؤمنین(علیه‎السلام) هنگامی كه به صفین تشریف می‎برد وارد زمین كربلا شد فرمود: هذه ارض كرب و بلا یدفن فیهاالحسین(علیه‎السلام) و سبعة عشر رجلا من ولدى و ولد فاطمة .

مسلما این عده كه كشته شدند از اولاد على و فاطمه نبودند پس احتمال دارد از باب تغلیب باشد و محتمل است كه منظور این باشد كه بعضى از اولاد من هستند و بعضى از اولاد فاطمه بنت اسد و در زیارت ناحیه هم اسم 17 نفر از بنى هاشم غیر از حضرت سیدالشهداء(علیه‎السلام) ذكر شده كه پنج نفر از اولاد امیرالمؤمنین(علیه‎السلام) كه حضرت عباس، عبدالله، جعفر، عثمان و محمد و سه تن از اولاد امام حسن مجتبى(علیه‎السلام)، قاسم، عبدالله و ابوبكر و دو نفر از اولاد حضرت سیدالشهداء على اكبر و عبدالله شیرخوار(مسمى به على الصغر) و دو نفر از اولاد جناب عبدالله بن جعفر بن ابیطالب، جناب عون و محمد و دو نفر از اولاد عقیل بن ابیطالب جناب جعفر و عبدالرحمن و دو نفر از اولاد جناب مسلم بن عقیل عبدالله و ابى عبدالله و یك نفر از اولاد ابى سعید بن عقیل محمد بوده‎اند.

فضایل حواریون حضرت سیدالشهداء

با بررسی بین اصحاب و یاران پیغمبران و امامان می‎یابیم که اصحابى با وفاتر از اصحاب حضرت سیدالشهداء(علیه‎السلام) در دنیا نیامده و نخواهد آمد. دلیل بر این گفتار ما فرمایش خود حضرت امام حسین(علیه‎السلام) است چنانچه در ارشاد مفید از حضرت امام سجاد(علیه‎السلام) روایت كرده كه نزدیك غروب روز تاسوعا حضرت سیدالشهداء اصحاب خود را جمع كرد و فرمود: بعد از حمد و ثناى الهى: اما بعد فانى لا اغلم اصحابا اوفى و لا خیر من اصحابى و لا اهل بیت ابر و لا اوصل من اهل بیتى فجزاكم الله خیرا .

از این فرمایش حضرت استفاده می‎شود كه شهدای كربلا بر همه اصحاب و امم گذشته و آینده افضیلت دارند و مثل آنان اصحابی باوفا نخواهد آمد.

در تهذیب از امام صادق(علیه‎السلام) روایت می‎كند كه حضرت امیرالمؤمنین(علیه‎السلام) گذرش به كربلا افتاد فرمود: مناخ ركاب و مصارع شهدا لایسبقه من قبلهم و لایلحقهم من كان بعدهم .

و در بحارالانوار از حضرت امام باقر(علیه‎السلام) روایت می‎كند كه فرمود: مناخ ركاب و مصارع عشاق شهداء لایسبقهم من كان قبلهم و لایلحقهم من بعدهم .

فراوری از کتاب شرح زیارت عاشورا، اثر حضرت آیة الله حاج سیداحمد میرخانی

گروه دین و اندیشه تبیان، هدهدی.