جوش های دوران جوانی
در دوران نوجوانی، پوست در معرض تغییراتی قرار می گیرد که ممکن است سبب ایجاد اختلالات شایع پوستی در این دوران شود.
این اختلالات ممکن است برای بسیاری از نوجوانان آزار دهنده باشد، به خصوص اینکه ممکن است این مشکلات خود را در پوست صورت نشان دهد.
در گفتگویی با دکتر حسین طباطبایی، متخصص بیماری های پوست و مو و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، به بررسی قسمت کوچکی از این مشکلات پوستی یعنی آکنه یا جوش غرور جوانی پرداخته ایم.
آقای دکتر! در دوران نوجوانی چه تغییراتی در پوست رخ می دهد و پوست مستعد چه بیماری هایی می شود؟
تغییر مهمی که پوست یک نوجوان با کودک دارد مربوط به ترشح هورمون های جنسی و شروع بلوغ است. در مردان، هورمون های آندروژن به طور خاص و در زنان، هورمون های استروژن و پروژسترون به طور خاص عامل اصلی تغییرات در پوست هستند. ضمن این که در خانم ها نیز هورمون آندروژن از تخمدان ها و غدد فوق کلیه ترشح می شود. تغییرات مهمی که در پوست اتفاق می افتد وجود همین هورمون ها است که تا چندی پیش نبوده است. مهم ترین کار این هورمون ها به خصوص آندروژن این است که روی غدد چربی پوست اثر گذاشته و آن ها را از نظر اندازه بزرگ تر و پُرکارتر می کند. در نتیجه نوجوان حس می کند پوستش در حال چرب شدن است. آندروژن روی توده عضلانی فرد اثر گذاشته، سبب افزایش فعالیت های جسمی نوجوان شده و در نتیجه تعریق بدن بیشتر می شود. از طرفی در بعضی جاهای بدن مثل زیر بغل، کشاله ران و... که غدد چربی و عرق از یک منفذ واحد بیرون می آیند، هر چه تعریق افزایش پیدا کند به تناسب آن، چربی هم افزایش پیدا خواهد کرد. حال این پوست می تواند خاستگاه بیماری های جدید شود.
بیماری برای چه؟
چون بسیاری از میکروب ها در محیط چرب می توانند زندگی کنند در نتیجه میکروب های روی پوست به دلیل وجود چربی در همان غدد چربی ایجاد علایم بالینی مانند جوش می کنند. از طرف دیگر، هورمون‌های آندورژن سبب می شوند که موهای کرکی موجود در بدن که به هورمون آندروژن حساس هستند، ضخیم شوند.
اثر دیگر هورمون آندروژن این است که همان طور که موهای کرکی سطح بدن را ضخیم می کند، موهای ضخیم سر را نازک می کند که البته بسته به خصوصیات ژنتیکی افراد متفاوت است.
کار دیگر هورمون مردانه این است که سبب افزایش فعالیت الیاف کلاژن و الیاف الاستیک پوست می شود که به ضخیم و کلفت شدن پوست منجر می شود؛ در نتیجه ضخامت پوست در آقایان بیشتر از خانم ها است، به همین دلیل در سنین بالا چین و چروک در خانم ها زودتر ایجاد می شود.
می گویند شایع ترین مشکل پوستی در نوجوانان آکنه است؛ پس چرا بعضی ها این مشکل را ندارند؟
این که چرا بعضی ها به آکنه مبتلا نمی شوند و یا چرا در بعضی آکنه ها ریز و در بعضی بزرگ است مربوط به خصوصیات ژنتیکی افراد است. باید بدانید که حدود 90 درصد تمام نوجوانان دنیا به درجات کم و زیادی به جوش های نوجوانی مبتلا می شوند منتهی این که در بعضی خفیف و در بعضی شدید است برحسب خصوصیات ارثی و استرس‌هایی که در این سنین وجود دارد متفاوت است. باید بدانید که استرس سبب افزایش ترشح میزان آدرنالین و آندروژن در خون می شود. در نتیجه میزان آندروژن از حد طبیعی بالاتر رفته و سبب افزایش مشکلات پوستی به خصوص جوش می شود.
آکنه چه طور تشکیل می شود؟
ببینید، اندازه فولیکول های مو که غدد چربی پوست نیز از آن خارج می شوند یک اندازه ی ثابت است اما هورمون آندروژن سبب افزایش سلول سازی در این قسمت شده و سبب بسته شدن دهانه غدد چربی و فولیکول های مو می شود؛ در نتیجه اکسیژن به داخل غدد چربی وارد نمی شود. در این شرایط نوعی باکتری به نام "کورینه باکتریوم آکنه‌آ" فعال شده و شروع به تجزیه چربی ها می کند و آن را به اسیدهای چرب آزاد تبدیل می کند و آن ها نیز سبب التهاب غدد چربی می شوند که در ابتدا خودش را به صورت جوش سرسیاه نشان می دهد اما پس از مدتی این غدد قرمز و ملتهب شده و برجسته می شوند. در این شرایط دستگاه ایمنی بدن وارد عمل می شود و در این نواحی با میکروب های فعال شده درگیر می شوند. در این حالت لاشه‌هایی که از کشته شده ها به وجود می آیند سبب ایجاد جوش‌های سرسفید یا چرکی می شود.
آیا همین جوش ها سبب ایجاد جوشگاه در پوست می شوند؟
گاهی اوقات غده‌های چربی به سرعت شروع به رشد می کنند و متورم می شوند که در روی پوست به صورت یک دانه برجسته و سفت مشخص است. این جوش‌ها عمیق هستند که اگر درمان هم بشوند، روی پوست جا می گذارند اما دسته دیگری از جوش‌ها که روی پوست جا می گذارند، جوش‌های سطحی هستند که توسط افراد دستکاری می شوند و سبب افزایش باکتری در جوش می شوند، در نتیجه درمان این جوش ها سخت تر شده و ممکن است حتی از خود ردپایی باقی بگذارند.
این غدد چربی بیشتر در کدام قسمت های بدن وجود دارند؟
صورت، سینه، پشت، روی شانه ها و بازوها.
جوش‌های دوران نوجوانی با جوش های دوران بزرگسالی متفاوت است؟
بله. آکنه ای که در پوست به واسطه ی بلوغ ایجاد می شود مربوط به خصوصیات ژنی یا ارثی از فامیل مادر یا پدر است اما ظهور آکنه در سنین بالاتر یعنی بعد از 20 سالگی به دلیل اختلالات هورمونی است که البته از نظر درمان و مراقبت‌های بهداشتی هیچ فرقی با هم ندارند.
برای پیشگیری از عفونی شدن جوش ها و بهداشت آن به چه نکاتی باید توجه کرد؟
بهترین روش برای پیشگیری از عفونی شدن جوش‌ها، رعایت اصول بهداشتی مانند استحمام روزانه، شستشوی پوست با آب گرم و صابون، محافظت پوست از باد، آفتاب، گرد و خاك و... است. هرچند رژیم غذایی در بهبود جوش‌ها نقش دارد، ولی محدودیت غذایی توصیه نمی شود.
بهتر است به نوجوانان آموزش داده شود كه خودشان دقت كنند و متوجه شوند كه چه غذایی سبب ازدیاد جوش‌های شان می شود تا از خوردن آن ها پرهیز كنند.
مصرف مایعات فراوان، انواع میوه و سبزی در پیشگیری از بروز جوش های غرور و یا تشدید آن ها موثر است.
خارج كردن چربی درون دانه ها با دست های تمیز و گاز استریل توام با فشاری نرم و آرام پیشنهاد خوبی است اما دستکاری جوش های چرکی توصیه نمی شود.
وسایل استحمام، حوله صورت، ماشین ریش تراش باید شخصی باشد.
از دست زدن و بازی كردن با جوش ها مطلقاً خودداری شود.
ورزش، تفریح در هوای پاك و تمیز و استراحت به اندازه كافی در پیشگیری از بروز جوش‌های غرور موثر است.
افراد باید سعی کنند از عصبانیت، نگرانی و فشارهای روانی كه عاملی برای بروز جوش‌های غرور هستند، پرهیز کنند.
چنانچه جوش‌های غرور به حالت التهابی بروز كنند، ممكن است درمان با آنتی بیوتیك و سایر خدمات پوستی لازم باشد.
*مطالب مرتبط:
هفت نکته برای حداکثر اثر درمان ضد...
توصیه هایی برای افراد مبتلا به جوش
روش های نوین برای درمان جوش صورت (1) و (2)
برخی مواد آرایشی باعث جوش می شوند
