لطائف و اندرزها

استاد اخلاق

همه نیازمند به استاد اخلاق هستند.

امام زین‌العابدین (علیه‌السلام) فرمودند: هلك من لیس له حكیم یرشده.

هر كس عالم و حكیمی نداشته باشد كه او را ارشاد كند هلاك می‌شود. انسان باید در دو چیز استاد داشته باشد. یكی اخلاقیات و دیگری عرفیّات.

امّا اخلاقیات:

اگر درس بخوانی و استاد اخلاق نداشته باشی، بر فرض آیة الله هم بشوی، نفس تو هم آیة الله می‌شود. آن وقت بی‌چاره می‌شوی. همان‌طور كه به دكتر می‌روی و دستور رژیم غذایی می‌گیری، باید پیش استاد بروی و دستور اخلاق بگیری، باید استاد باشد كه نزد او بروی كه باد كبر و غرور تو را خالی كند، فكر نكنی حالا این كتاب‌ها را می‌خوانی به جایی رسیده‌ای و حتماً مورد تأیید امام زمان (علیه‌السلام) قرار گرفته‌ای.

سالك نرسد بی مدد پیر به جایی

بی زور كمان، ره نبرد تیر به جایی

بی پیر مرو تو در خرابات

هرچند سكندر زمانی

در میان نافله، به نافله شب سفارش شده است. اگر هیچ نافله‌ای نمی‌خوانی لاقل نافله شب را ترك مكن، سحر بلند شو، مانند خروس‌ها كه برای ذكر خدا بیدار می‌شوند، اگر حال نداری یازده ركعت بخوانی لااقل یك ركعت آخر را بخوان. اگر باز هم حال نداری، بلند شو، و یك یاربّ بگو و بخواب، سحرها بلند شو و استغفار كن و قرآن بخوان.

جوانی در مسجد گوهرشاد به من رسید و پرسید اگر لباس چربی بگیرد با صابون یا چیز دیگری آن را پاك می‌كنیم اگر قلب ما زنگار گرفت چگونه آن را جلا بدهیم. گفتم سحرها قرآن بخوان و استغفار كن. حضرت رسول اكرم (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمودند: بدرستی كه قلب‌ها زنگ می‌زند، همان‌طور كه آهن زنگ می‌گیرد، و همانا جلای آن‌ها را قرائت قرآن است..

كم زخروسی مباش، مشت پری بیش نیست

از سر شب تا به سحر ذكر خدا می‌كند.

شبی مقدّس اردبیلی (رحمه‌الله) برای نماز شب بیدار شد و دید به غسل نیاز دارد، لذا بر سر چاه رفت تا برای غسل آب بكشد وقتی سطل را بالا كشید دید درون سطل پر از طلا و جواهر است، آن‌ها را در چاه ریخت و گفت: خدایا مقدّس، از تو آب می‌خواهد تا به نماز شب برسد، نه طلا. مردان خدا این چنین هستند.

امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: إنّ العمل السیّیء أسرع فی صاحبه من السكّین فی اللّحم. گناه سریع‌تر و اثر كننده‌تر است در صاحبش از چاقو در گوشت.

كسی كه حمام رفته است و لباس تمییز پوشیده است همین كه یك سیاهی روی صورت یا لباسش بنشیند می‌فهمد، ولی كسی‌كه مثلاً در مكانیكی كار كرده و سیاه شده هر قدر هم خاك بخورد و سیاه شود متوجّه نمی‌شود و گناه هم همین‌طور است، كسی كه تزكیه كرده و خودش را تمیز كرده می‌فهمد یك گناه چه‌قدر اثر دارد ولی كسی‌كه غرق گناه است هر چه‌قدر گناه كند، ككش هم نمی‌گزد.

میرزا جواد آقا ملكی تبریزی استاد حضرت امام (رحمه‌الله) در مجلس حضور داشتند كه غیبتی صورت گرفت، ایشان دفاع كردند ولی سودی نبخشید؛ از مجلس بیرون آمدند و فرمودند: این مجلس چهل روز مرا عقب انداخت.

بله ایشان می‌فهمیدند كه یك گناه چه‌قدر اثر دارد، چون خودشان را تزكیه كرده بودند.

بندگی كن تا كه سلطانت كنند

تن را رها كن تا كه جانانت كنند

بازاری‌ها هر شب به حساب دفترشان می‌رسند.

سود و ضرر و طلب‌كاری و بده‌كاری را می‌نویسند اگر هر شب حساب و كتاب نكنند یك‌ دفعه می‌بینند مقدار قابل توجهی ضرر كرده است و حواسش نبوده است گاهی هم بر اثر نداشتن حستب و كتاب ورشكست می‌شوند. انسان هم باید هرروز به حساب نفسش برسد تا خدای نكرده یك‌دفعه ضرر نكند و یا ورشكست و عاقبت به شرّ نشود. شب، موقع خواب بنشین ببین چه كار كرده‌ای، چشمت كجاها نگاه كرده، زبانت چه‌ها گفته، كجاها رفته‌ای، چه كارها كرده‌ای. اگر كار بدی كرده بودی، خودت را سرزنش كن، به خودت بگو. ألم یأن للذین ءآمنوا أن تخشع قلوبهم لذكر الله. و تصمیم بگیر آن كار را نكنی، صبح‌ها با خودت شرط بگذار كه اگر آن كار را كردی نَفْسَت را یك جریمه‌ای بكنی و در طول روز مراقب باش كه آن كار را انجام ندهی.

تواضع زینت است

حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) فرمودند: خفض الجناح زینة العلم. زینت علم، تواضع و خفض جناح است. وقتی حضرت حجة الاسلام و المسلمین مرحوم فلسفی از رهبر انقلاب حضرت آیة الله خامنه‌ای (دامت بركاته) تعبیر به رهبر كبیر انقلاب كردند ایشان فرمودند: به من آیة الله العظمی نگوئید و رهبر كبیر امام بود، لذا مردم ایشان را دوست دارند امام را كه مردم دوست دارند، یك علّتش همین تواضع ایشان است.

باید خودت را طوری بسازی كه در آینده خودت را گم نكنی، تواضعت را از دست ندهی .

باید با اهل علم و عمل در ارتباط باشی تا مبادا تكبّر تو را بگیرد و احساس كنی از همه عالم‌تر هستی.

افتادگی آموز اگر طالب فیضی

هرگز نخورد آب زمینی كه بلند است

انتخاب رفیق چگونه باید باشد؟

شخصی كه دوستان نااهلی داشت نزد امام صادق علیه السلام آمد و عرض كرد مرا موعظه‌ای بفرمایید حضرت فرمودند: رفقایت را كم كن، رفت و بعد از مدتی آمد، و باز تقاضای موعظه كرد حضرت فرمودند : بقیه را هم رها كن. حضرت رسول اكرم صلی الله علیه و آله والسلّم فرمودند: أقل ما یكون فی آخر زمان أخ یوثق به أو درهم من حلال. كم‌ترین چیزی كه در آخرالزمان یافت شود دو چیز است یكی برادر و رفیق كه مورد اطمینان باشد و دیگری پول حلال اگر رفیق خوب پیدا نكردی تنها باش و اگر رفیق خوب پیدا كردی با او رفیق شو كه از تنهایی بهتر است در حدیث است كه حضرت رسول اكرم(صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمودند: الوَحدَةُ خیرٌ من جلیس السّوء و جلیس الصالح خیرٌ من الوحدة. تنهایی بهتر از هم‌نشین و رفیق بد است و هم‌نشین خوب بهتر است از تنهایی

با بدان منشین كه صحبت بد

گرچه پاكی تو را پلید كند

آفتاب بدین بزرگی را

لكّه‌ای ابر ناپیدا كند

استاد ما حضرت آیة الله حاج شیخ علی اكبر برهان (رحمه الله) می‌فرمودند: دو كیلو قند و یك كیلو زعفران را شب بگذار كنار پیت نفت،‌صبح كه شد دیگر نمی‌شود از آن‌ها استفاده كرد. رفیق بد هم همین‌طور، برای انسان ضرر دارد. پنبه را بگذار كنار آتش و بگو نسوز، مگر می‌شود؟

....خوش‌بوی در حمام روزی

رسید از دست محبوی به دستم

بدو گفتم كه مشكی یا عبیری

كه از بوی دلاویز تو مستم

بگفتا من ....ناچیز بودم

ولیكن مدتی با گل نشستم

كمال هم‌نشین در من اثر كرد

وگرنه من همان خاكم كه هستم

احترام‌گذاشتن به استاد

اگر می‌خواهی علمت بركت داشته باشد استاد را تعظیم كن و به او احترام بگذار. اگر خدایی نكرده غیبت استاد را بكنی یا آن طوری كه اسلام فرموده است او را احترام و اكرام نكنی دیگر به درد نمی‌خوری و علمت بركت نخواهد داشت. من هر موقع از قم به تهران می‌آمدم سریع به دیدن استادم حاج شیخ علی‌اكبر برهان (رحمه الله) می‌رفتم. كتاب منیة المورید نوشته‌ی شهید ثانی (رحمه‌الله) را حتماً بگیرید و بخوانید و عمل كنید؛ در این كتاب، آداب اساتید و شاگردان، به طور مفصّل نوشته شده است.

احترام به والدین

امام رضا (علیه‌السلام) فرمودند: بر الوالدین واجب و إن كانا مشركین و لا طاعة لهما فی معصیته الخالق. نیكی به پدر و مادر واجب است اگر چه مشرك باشند، و اطاعت كردن از آن‌ها در معصیت خدا سزاوار نیست.

باید پدر و مادر از شما راضی باشند و إلّا به درد نخواهی خورد، باید خیلی به آن‌ها احترام بگذاری. كاری كن پدر و مادر برای تو دعا كنند كه دعای آن‌ها مستجاب است.

در خانه‌ی شخصی، مهمان بودیم. پسر بزرگ خانه، با ظاهری نامناسب جلوی پدر و مادر می‌آمد و می‌رفت، در هنگام سخن‌گفتن رعایت احترام آن‌ها را نمی‌كرد.

حرمت آن ها را نگه دار و حتّی سعی كن در مقابل آن‌ها مؤدّب بنشینی و جلوی آن‌ها پایت را دراز نكن و صدایت را بلندتر از صدای آن‌ها قرار مده، جلوتر از آن‌ها در راه رفتن حركت مكن؛ سعی كن با آن‌ها دوست باشی و با این وسیله دل آن‌ها را به دست آوری، به نحوی كه با تو مأنوس باشند.