تبیان، دستیار زندگی
هدف این دوره درسی معرفی مفهوم چگالی و جرم و حجم به دانش آموزان و انجام فعالیتی با استفاده از دانسته های آن ها درباره این مفاهیم است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

چگالی

چگالی

اهداف:

1- دانش آموزان چگالی یک جامد را محاسبه خواهند کرد.

2- دانش آموزان با استفاده از یک استوانه مدرج حجم یک جامد را محاسبه خواهند کرد.

3- دانش آموزان رابطه ی بین جامدهایی با حجم برابر ولی جرم متفاوت را در نوشته ها و یا تصاویر خود نشان خواهند داد.

4- دانش آموزان رابطه بین مایعات با حجم برابر و چگالی مختلف را در نوشته ها و یا تصاویر خودشان خواهند داد.

5- دانش آموزان چگالی مایعات را محاسبه خواهند کرد.

وسایل لازم:

برای آزمایش کلاسی:

توپ پینگ پنگ

توپ جهنده (لاستیکی)

توپی شبیه توپ والیبال یا فوتبال و ...

سه مکعب درس اول

خط کش

ماشین حساب

برای هر گروه:

بشر 100 میلی لیتری

فنجان پلاستیکی تمیز

ترازو

مایعات متفاوت نظیر: ایزوپروپل الکل، گلسیرین، آب، سودا، محلول نمکی، محلول شکر و به مقدار مساوی رنگ غذا در مایعات بریزید. اینگونه دانش آموزان فکر می کنند که چگالی های آن ها بیشتر فرق دارد. (قابل توجه آموزگار: بری اطمینان از به دست آوردن عدد چگالی درست، از وسایل آزمیشگاهی استفاده کنید. همچنین تعداد مایعات در آزمایش به تعداد دانش آموزان و سطح کلاس بستگی دارد.)

توضیح اولیه:

مفاهیم دریافتی:

چگالی یک ویژگی اندازه پذیر است.

چگالی یک ویژگی است که از نسبت جرم ماده بر حجم آن تعیین می شود.

مهارت های دریافتی:

دانش آموزان از یک بشر مدرج بری اندازه گیری حجم مایع استفاده می کنند.

دانش آموزان برای اندازه گیری جرم از یک ترازو استفاده می کنند.

دانش آموزان از تقسیم جرم بر حجم چگالی مایع را تعیین می کنند.

دانش آموزان از روی نمودار داده ها چگالی مواد را بررسی می کنند.

طرح درس

1- از دانش آموزان بخواهید که چگالی مکعب های درس اول را پیش بینی کنند. سپس به آن ها جرم هر مکعب را به گرم بدهید. سپس از آن ها بخواهید که اندازه ی مکعب ها را با دقت سانتی متر به دست آورند در اندازه گیری درست هر سه مکعب باید تقریباً یک اندازه داشته باشند. از آن ها بخواهید که سه ضلع را در هم ضرب کنند و حجم مکعب ها را بر حسب سانتی متر مکعب به دست آورند. سپس از دانش آموزان بخواهید که از تقسیم جرم بر حجم هر مکعب چگالی آن را بر حسب gr/cm3 به دست آورند و آن را در دفتر خود یادداشت کنند.

2- سپس دانش آموزان باید به روش زیر چگالی مکعب ها را به دست آورند:

آن ها باید ببینند وقتی مکعب را در آبی که داخل استوانه مدرج ریخته شده می اندازند، آب چقدر بالا می آید. این عدد را به عنوان حجم مکعب یادداشت کرده و با استفاده از آن چگالی مکعب را اندازه بگیرند. این روش روش جابه جایی نام دارد.

3- توپ هایی با حجم یکسان و جرم متفاوت به بچه ها نشان دهید. از کلاس بخواهید که راجع به شباهت و تفاوت آن ها بحث کنند. سپس از آن ها راجع به اختلاف جرم و حجم سوال کنید و یادآوری کنید که جرم مقدار ماده ی تشکیل دهنده ی جسم و وزن نیروی گرانشی زمین برای جرم است. گرانش ماه 1/6 گرانش زمین است پس جسمی که روی زمین و ماه جرم یکسانی دارد، در ماه وزنی برابر 1/6 وزن روی زمین را دارد.

4- مفهوم روش جابه جایی بری اندازه گیری حجم را برای دانش آموزان توضیح دهید و چگونگی اندازه گیری چگالی بر حسب gr/cm3 برای مکعب ها را از آن ها بپرسید و توضیح دهید که مکعب های هم حجم میزان حجم آب برابری را بر حسب میلی لیتر به خود اختصاص می دهد. دانش آموزان را تشویق کنید که حجم هایی را که بر حسب سانتی متر مکعب به دست آورده اند (برای مکعب ها) به میلی لیتر تبدیل کنند و نشان دهید که این دو مقیاس هر دو برای اندازه گیری چگالی به کار می روند.

شبیه سازی:

5- بطری هایی حاوی معجون هایی که هم نزده اید را نشان دهید. بپرسید که چرا مایعات در لایه های مختلفی طبقه بندی شده اند. به این اشاره کنید که روغن در آب حل نمی شود و دانش آموزان را به این سمت راهنمایی کنید که چگالی بعضی از مایعات کمتر است به این معنی که جرم کمتری دارند.

6- حال بطری را تکان دهید. راجع به زمان ساکن شدن ذرات مایعات توضیح دهید. مایع ها دوباره سر جای خود بر می گردند و همان لایه های قبلی را می سازند. لایه ها با جرم و چگالی کمتر بالاترند و لایه های با چگالی بیشتر پاین تر قرار می گیرند.

اندازه گیری چگالی مایعات:

1- آماده سازی: هر گروه 100 ml آب در بشر دارد. فنجان پلاستیکی را روی ترازو بگذارید و صفر آن را تنظیم کنید. آب را در فنجان بریزید و با ترازو جرم آب را اندازه گیری کنید. از آن جایی که چگالی آب 1gr/ml است پس جرم آب نیز باید 100gr شود. دانش آموزان با یادگیری این رابطه می توانند دقت خود را برای پر کردن بشر با 100 میلی لیتر آب را افزایش دهند.

2- در هر مرحله باید این 100 میلی لیتر مایع اندازه گیری شود. فنجان پلاستیکی را روی ترازو گذاشته و ترازو را صفر کنید. سپس 100 میلی لیتر مایع را در فنجان بریزید و جرم مایع را در برگه ی داده ها ثبت کنید. فنجان ها را بشویید و خشک کنید.

3- فرآیند را برای مایعات مختلف تکرار کنید.

4- جرم مایع را بر حجم 100 میلی لیتر تقسیم کنید. چون حجم مایع 100 میلی لیتر بود. چگالی هر مایع را بر حسب گرم بر میلی لیتر gr/ml بیان کنید.

5- نمودار چگالی مایعات را بکشید.

6- اگر امکانات آزمایشگاهی هم چون کامپیوتر وجود دارد دانش آموزان می توانند این کار را با کامپیوتر انجام دهند.

7- از دانش آموزان بخواهید در برگه ای که شکل بطری را در آن کشیده اند، ترتیب قرار گرفتن مایعات در بطری را پیش بینی کنند.

8- مایعات را با رنگ خوراکی رنگی کنید و آن ها را در بطری بریزید. سپس نتیجه را ببینید و با برگه های دانش آموزان مقایسه نمایید.

ارزشیابی

1- جرم و حجم یک مایع ناآشنا را بدهید تا دانش آموزان چگالی آن را بررسی کنند.

2- یک مایع با چگالی معین را بدهید و بپرسید که در کجا و چه لایه ای در میان لایه های بطری قرار می گیرد؟

3- آب خالص چگالی ای برابر 1gr/ml دارد. آب نمک چگالی بیشتری دارد. حال چرا شناور ماندن در آب خالص، سخت تر از شناور ماندن در آب نمک است؟

4- چرا سنگ پا در درس اول روی آب شناور ماند؟

مترجم: احسان انصاری

تنظیم: نسرین صادقی