سيدابوالحسن فرزند حجت الاسلام ميرزا خليل فرزند ميرزا رفيع است كه نسبت ايشان به سرور و سالار پاكان و شهيدان آقاسيدالشهدا علیه السلام مي رسد. والده معظمه وي دختر مرحوم حاج سيدعلي قزويني صاحب حاشيه بر قوانين الاصول است.ايشان از فقها و مشاهير فلاسفه و معاصر، در سال 1315 هجري قمري، در قزوين، در خاندان علم و فقاهت و تقوي بدنيا آمد. تبار آیة اللّه رفیعی قزوینی از خاندانهای علمی شیعه در قزوین است. آنان از سادات حسینی به شمار میآیند و از ذریه سید میرزا محمد زمان طالقانی قزوینی، از اکابر علمای عصر خویش و از شاگردان ملا خلیلا قزوینیاند. سید میرزا رفیع ( متوفی 1272ه.ق) از فرزندان سید محمد باقر، از مجتهدان و حکمای الهی عصر خویش بود که نامش عنوان این خاندان جلیل گشت. بدین ترتیب این سلسله به «آل رفیعی» شهرت یافتند. نسب آیة اللّه سید ابوالحسن رفیعی قزوینی با یک واسطه به سید میرزا رفیع میرسد و سیادت و علم را از این تبار پاک به ارث برده است.نسب مادریش نیز به واسطه آیة اللّه حاج سید علی مجتهد قزوینی به « آیت ا... سید ابراهیم» میرسد .
پدر سید ابوالحسن که از خاندان علم و از پارسایان عصر خویش است، تربیت آغازین فرزند را خود بر عهده میگیرد و با نام خدا «گوهر معرفت» را به وی میآموزد و جان ابوالحسن را با خالق هستی بخش آشنا میسازد. آقا سید ابراهیم تصمیم میگیرد تا فرزند را پیش از آموزش الفبای نگارشی و علم آموزی از طریق کتاب و کتابخوانی، با پدیدههای جهان خلقت آشنا سازد و او را به پدیدآورنده بزرگ آنها رهنمون باشد .
حكيم ميرزاابوالحسن رفيعي قزويني از كودكي شروع به تحصيل علوم قديم نمود و به واسطه برخورداري از هوشي سرشار و رواني بي قرار در اندك مدتي صرف ونحو و منطق و معاني و بيان را در مدرسه صالحيه قزوين نزد اساتيد و علماي عصر به پايان رساند. پس از آن دوره سطح فقه و اصول را نزد مرحوم آيت اله ملاعلي طارمي فراگرفت و فصولي از دروس خارج را در محضر آيت اله العظمي ملا علي اكبر ايزدي سيادهني كه از علماي نجف مقيم قزوين بوده، آموخت.سپس جهت استفاده از محضر بزرگان و اساتيد بزرگ عصر كه در آن زمان بيشتر در تهران و قم به تدريس اشتغال داشتند قبل از سال 1333 به تهران مي‌آيند و در مدرسه‌ي صدر اقامت مي‌كنند ، سپس به قم مشرف مي شوند ،در اين مدت الهيات ، شفا و سفر نفس اسفار و شرح اشارات را نزد حكيم آقا ميرزاحسن كرمانشاهي، و منظومه و شوارق را نزد حاج‌فاضل طهراني و شرح مفتاح الغيب را نزد آقاميرزا هاشم اشكوري فرامي‌گيرند و همچنين شوارق و فصوص را نيز نزدميرزا محمود رضواني قمي و برخي از دروس را در محضر اساتيدي چون آقاميرزا ابراهيم زنجاني رياضي ، حاج شيخ عبدالنبي نوري ، ميرزا فاضل تهراني ، ميرزا ابراهيم زنجاني ، حاج سيد محمد تنكابني ، حاج شيخ محمدرضا علي رشتي و آيت اله العظمي شيخ عبدالكريم حائري يزدي می آموزد و به مقامات شامخ و مدارج عالي نائل آمد. وي در زمان حيات آيت اله العظمي حائري به قزوين مراجعت نمود و سي سال حوزه علميه قزوين را تشكيل دادند كه ثمرات مهمي به بار آورد.
علامه سيّد ابوالحسن رفيعي قزويني همانند ابونصر فارابي و شيخ مفيد موجز نويس بود و تأليفاتي در معقول و منقول دارد . ايشان علاوه بر حواشي و تعليقات بر كتب مهم فلسفي و عرفاني، بيست و يك مقاله درموضوعات مختلف دارند كه با نثري موجز و محكم نوشته شده است كه همه آنها به كوشش شاگرد گرامي‌شان جناب آقاي غلامحسين رضانژاد (نوشين(چاپ و نشر شده است. كه فهرست آنها به قرار زير مي‌باشد:
شرح دعاي سحر، رساله معراج، رساله‌ي اسفار اربعه، رساله در بيان قوه مولّده، رجعت، تخليه و تجليه و تحليه، حركت جوهريه، اتحاد عاقل و معقول به فارسي، اتحاد عاقل و معقول به عربي، رساله در وحدت وجود، رساله در حقيقت عقل، رساله در شب قدر، سخن در معاد، مقاله در وجود، تفسيري بر دو آيه از سوره‌ي ياسين، مقاله در تشريح اجزاء حمليه و اجزاء حديه، رساله در حدوث دهري، حاشيه‌اي بر قضاياي ضروره اوليه، مقاله در اراده و مشيت، مقاله در شرح زندگي ملاصدرا.
استاد بر مهم‌ترين كتب فلسفي و عرفاني كه در حوزه‌هاي درسي مطرح و مورد تدريس است، داراي حاشيه مي‌باشد.
در شأن مقام آية‌الله آقا ميرزا ابوالحسن رفيعي قزويني همين بس كه علاوه برتأليفاتي در فقه، اصول، تفسير، فلسفه و عرفان، شاگردان برجسته‌اي نيز تربيت و تحويل جامعه اسلامي داد كه در طليعه آنها، مرحوم آية‌الله امام خميني، قرار دارد.
از شاگردان ايشان مي توان به آيات عظام : امام خمینی (ره) ،حسن زاده آملی، محی الدین انواری، سید رضی شیرازی، شاهچراغی، مصطفی امام جمعهای، حکیم ذهبی شیرازی، مهدوی کنی، میرزا عبدالحسین ابن الدین، سید مهدی کشفی، شیخ شعبان لنگرودی، سید جلال الدین آشتیانی، سید محمد یزدی، سید مصطفی خوانساری، شیخ محمد ابن الشیخ قمی، سید مرتضی مبرقعی، علاء الدین کرمانشاهی، سید احمد قمی، حاج میرزا محمد ثقفی تهرانی، میرزا حسین نوری، سید محمد رضایی، محمدرضا ربانی تربتی، شیخ محمد حسین اویسی ، میرزا ابوالقاسم خرمشاهی، مهدی باقری کنی، دکترغلامحسین دینانی، امامی کاشانی، شیخ محمد تقی شریعتمداری، نجم الدین اعتمادزاده، نظام الدین قمشهای، دکتر سید حسین نصر، سید محمد مهدی تقوی، شیخ هادی سلمانی، غلامرضا رضانژاد، سید محسن رفیعی ( فرزند آیةاللّه رفیعی) ، ذوالمجد طباطبایی، حاج احمد سیاح، سید ابوترب ابوترابی قزوینی اشاره نمود.
استاد علامه حضرت آیةاللّه رفیعی از افراد نادری است که علوم عقلی و نقلی اعم از فقه و اصول و فلسفه و حکمت را به خوبی فرا گرفته، مدارج عالی کمال را میپیماید. لذا وقتی کتاب نفیس حضرت آیةاللّه العظمی شیخ عبدالکریم حائری چاپ میشود، آن فقیه بزرگ و حیکم متأله بر« درر الاصول» وی مقدمهای وزین در و در خور مینگارد. لیکن او بیش از هر علمی با حکمت متعالیه مأنوس بود و به راستی وی را باید ترجمان حکمت متعالیه خواند.
آیة اللّه حسن زاده آملی در مدح ایشان میفرماید:
« حضرت آیةاللّه رفیعی کسی بوده است که پیش از ما مرحوم امام خمینی (ره)در محضر انورش زانو زده است و معارف اندوخته است. یک روز در درس مصباح الانس به مناسبتی سخن از آن جناب به میان آورد و فرمود: آقای خمینی خیلی باهوش بود.»
علامه سید ابوالحسن رفیعی قزوینی پس از سالها مجاهدت، نیمه شب سهشنبه 24دی ماه 1353شمسی، برابر اول محرم 1395قمری در سن 85سالگی در تهران به لقاءاللّه شتافت و در مسجد بالاسر آستان قدس فاطمی، کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه (س)به خاک سپرده شد.
منبع: سایت صدا و سیمای مرکز قزوین
تهیه و تنظیم: فریادرس گروه حوزه علمیه
