سرطان خون
(لوسمی)

سرطان خون یا همان "لوسمی" یکی از شایع ‌ترین و مهلک‌ ترین بیماری ‌هایی است که هر ساله تعدادی از افراد جهان را قربانی می‌ کند.

طبق تحقیقات، سلول‌ های اجدادی یا همان سلول‌ های بنیادین مغز استخوان اقدام به تولید گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید با نام عمده نوتروفیل، لنفوسیت، مونوسیت و نهایتا ذرات پلاکتی می‌ کنند. این ها بخش جامد خون را تشکیل می‌ دهند و بخش مایع آن "پلاسما" نام دارد که حاوی پروتئین‌ ها، املاح، هورمون‌ ها و آب است.

تنظیم تعداد سلول ‌ها در خون مستقیما به عهده عوامل کنترلی رشد در مغز استخوان هستند.

دکتر سیدمحسن رضوی، فوق ‌تخصص بیماری‌ های خون و سرطان در گفتگو با "جام‌جم" می‌ گوید: منظور از سرطان خون این است که سلول ‌های اجدادی (بنیادین)‌ مهار طبیعی رشد را برنمی‌ تابند، یعنی زیر بار قدرت کنترل بدن نمی ‌روند و بی ‌رویه تکثیر می‌ کنند و در یک کلام لوسمی یعنی تکثیر بی ‌رویه سلول ‌های بنیادین خون ‌ساز در مغز استخوان که وقتی شروع به تکثیر می ‌کنند، فقط همانند خود را تولید می ‌کنند و جلوی ساخت عوامل طبیعی دیگر سلولی را می ‌گیرند که نتیجه آن تولید یک رده سلولی بیش از حد طبیعی است که بالغ شده و با ایجاد سلول نهایی منجر به سرطان خون مزمن می ‌شود.

در این نوع سرطان(سرطان خون مزمن) سلول بنیادین سرطانی شده و در حال تکثیر بی ‌رویه است و راه بلوغ سلولی باز است و معمولا بیمار سنی بالای 50 سال دارد و ممکن است مدت‌ ها و حتی سال ‌ها دچار این بیماری باشد و از آن خبر نداشته باشد و به طور تصادفی در آزمایش ‌های چکاپ از بیماری خود مطلع شود یا این که چندین سال بعد به دلیل کاهش وزن، بزرگی طحال، تعریق، تب و خستگی پیش ‌رونده مشخص شود که فرد به لوسمی مزمن دچار شده است.

ولی در لوسمی حاد تکثیر بی ‌رویه ی سلول‌ های بنیادین خون‌ ساز در مغز استخوان، در شرایطی که حتی بلوغ این سلول‌ ها هم ساقط شده است، سلول‌ های بنیادین (Blast) شروع به تکثیر سلول‌ های مشابه خود می ‌کنند و مغز استخوان سرشار از این سلول‌ ها می‌ شود، بی ‌آن که راه بلوغش باز باشد.

در لوسمی حاد، مغز استخوان با تعداد کثیری سلول مواجه است که نه ‌تنها جای زیادی را برای سایر سلول‌ های طبیعی اشغال کرده‌ اند، بلکه حتی خودشان هم قادر به بلوغ و سیر فرآیند رشد نیستند و نتیجه آن می ‌شود که فرد بیمار گلبول‌ های سفید، پلاکت‌ ها و گلبول‌ های قرمز خود را از دست می‌ دهد.

آمار نشان می‌ دهد علائم بالینی سرطان خون حاد به مراتب جدی ‌تر از سرطان خون مزمن است که به شکل کم‌ خونی، ضعف، بی ‌حالی و رخوت از جانب گلبول ‌های قرمز خود را نشان می‌ دهد و وقتی گلبول‌ های سفید کاهش پیدا می‌ کنند، عفونت‌ های پرخطر فرد را تهدید به مرگ می‌ کند و هنگامی که پلاکت های خون افت کرد، فرد مستعد خونریزی ‌های غیرعادی و غیرمترقبه می ‌شود.

دکتر رضوی با بیان این که خونریزی، تب و عفونت، ضعف و بی ‌حالی و خستگی می ‌تواند از دلایل مراجعه فرد به پزشک باشد، عنوان می ‌کند: در برخورد با افراد مشکوک به سرطان لازم است مغز استخوان آن ها که سرچشمه ی سلول‌ های خون‌ ساز است، مورد بررسی قرار گیرد.

درمان

دکتر رضوی با بیان این که امروزه سرطان خون مزمن (میلوئید)‌ با کپسول‌ های خوراکی درمان می ‌شود، در خصوص لوسمی مزمن لنفوئید اذعان می‌ کند: این نوع از سرطان بیشتر در سالمندان مشاهده می ‌شود و به قدری سیرش آرام است که تا پایان عمر نیازی به درمان ندارد و گاهی به اندازه ‌ای سریع رشد می‌ کند که با بهترین درمان ‌ها هم بیش از چند ماه نمی ‌توان به بیمار کمک کرد.

در حالی که در لوسمی حاد لنفوئید که بیشتر در کودکان شایع است، در 80 درصد مواقع، بیماری قابل درمان است و بالعکس آن، این بیماری در بزرگسالان سرنوشت درخشانی ندارد و کمتر از 30 درصد از آن ها در پایان 5 سال زنده می ‌مانند.

از هر 100 هزار نفر در طول سال، 10 تا 20 نفر به لوسمی حاد مبتلا می‌ شوند که عوامل محیطی و ژنتیکی در ایجاد آن نقش موثری دارند.

عوامل محیطی همچون پرتوهای رادیواکتیو، پرتوهای الکترومغناطیسی، داروهای شیمی ‌درمانی، بنزن و سیگار و عوامل ژنتیکی در بروز و ظهور سرطان‌ ها نقش بسیار مهمی دارند، بنابراین بخشی از درمان‌ های مدرن سرطان خون‌ حاد بر پایه تغییر رفتار ژنتیکی سلول سرطانی پی‌ ریزی شده است.

استفاده از میوه و سبزیجات می ‌تواند سیستم ایمنی افراد را تا حدی قوی نگه دارد و مانع از بروز برخی از سرطان‌ ها شود؛ ولی این موضوع هم کاملا ثابت نشده است.