تبیان، دستیار زندگی
با توجه به تغییرات پرشتاب محیط بیرونی و درونی مدرسه، چگونه مدیر مدرسه می‏تواند در مقام رهبر آموزشی فردا، ایفای نقش کند و باید چه توان‏مندی‏هایی داشته باشد؟
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مدیریت در مدرسه‏های جهان امروز

رهبران آموزشی در مدارس فردا چه نقشی دارند؟

مدیریت در مدرسه‏های جهان امروز

محققان رشته‏ی مدیریت در زمینه‏ی مهارت‏های مورد نیاز مدیران مدرسه سخن گفته و مطالب بسیاری نوشته‏اند که مورد استناد و استفاده‏ی عملی مدیران بوده است. اما سؤال این است که با توجه به تغییرات پرشتاب محیط بیرونی و درونی مدرسه، چگونه مدیر مدرسه می‏تواند در مقام رهبر آموزشی فردا، ایفای نقش کند و باید چه توان‏مندی‏هایی داشته باشد؟

امروزه دست‏یابی به ((پیش‏رفت آموزشی))، یکی از موضوعات ‏مهم و اساسی آموزش‏و پرورش‏کشورهای ‏توسعه‏ یافته‏است و تلاش‏های گسترده و سازمان‏یافته‏ای برای پاسخ‏گویی به این مهم صورت گرفته است.

در چنین وضعیتی، ((مایکل فولن))، محقق و اندیش‏مند رشته‏ی مدیریت، می‏گوید: ((دست‏یابی به این هدف به بروز تنش‏های بسیاری در مدرسه منجر می‏شود و مدیر به دلیل پاسخ‏گو بودن به تمام عوامل مرتبط با مدرسه (معلمان، کارکنان، دانش‏آموزان، منطقه‏ی آموزشی وخانواده‏ها) کسی است که با بیش‏ترین فشارها و تنش‏های ناشی از برآوردن انتظارات نظام مدرسه‏ و تغییرات محیطی مواجه است. به این سبب، مدیر مدرسه باید به ترتیبی به چگونگی برخورد با این مشکلات‏ بیندیشد ‏که‏ بتواند به درستی مسیر پیش‏برد آموزش را در مدرسه تعیین و هدایت‏کند.))

فولن به پنج اصل مهم برای پیش‏رفت آموزشی در مدرسه اشاره می‏کند که عبارت‏اند از:

1.‏ مدیران مدرسه همواره بیش‏ترین نقش را در زمینه‏ی پیش‏رفت آموزشی ایفا می‏کنند.

2. از آن‏جا‏ که عناصر تشکیل‏دهنده‏ی هر مدرسه با مدرسه‏ی دیگر متفاوت است، مؤلفه‏های مؤثر بر پیش‏رفت آن‏ها نیز، در عین‏ داشتن‏ ‏اشتراکات ‏آموزشی، منحصربه‏فرد است. درنتیجه، نمی‏توان‏ برای ‏تمام ‏مدارس‏درزمینه‏ی ‏پیش‏رفت ‏آموزشی، یک‏ دستورالعمل واحد صادرکرد.مدیریت در مدرسه‏های جهان امروز

3. پیش‏رفت مداوم آموزشی در هر مدرسه مرهون تلاش هم‏عرض مدیر و معلمان است.

4. تشریک ‏مساعی‏ مدیرومعلمان، قدرت پیش‏رفت‏آموزشی‏ را افزایش می‏دهد.

5. پیش‏رفت تحصیلی دانش‏آموزان، پایه‏ و اساس فعالیت‏های مدرسه است.(1999، Fullan).

با توجه به این اصول، مدیران فردا باید مهارت‏های لازم را برای تطبیق تلاش‏های مربوط به پیش‏رفت آموزشی و موفقیت دانش‏آموزان در محیط پیچیده و دشوار آینده‏کسب‏کنند.

در چنین شرایطی، مدیران مدارس فردا درنقش ‏رهبران‏آموزشی ‏جلوه‏گرمی‏شوند. چگونه مدیر می‏تواند در مقام رهبر آموزشی مدرسه‏ی فردا ایفای نقش‏ کند؟

 رهبر آموزشی مدارس فردا باید اقدامات زیر را انجام دهد:

*‏ اهداف‏ و انتظارات آموزشی مدرسه را تعیین و ابلاغ‏کند.

*‏ منابع راهبردی برای دست‏یابی به اهداف آموزشی را تعیین کند و تخصیص دهد (مدیریت منابع).

*‏ در برنامه‏ریزی، هماهنگی و ارزش‏یابی برنامه‏ی درسی و آموزشی مشارکت مؤثر داشته‏ باشد.

*‏ معلمان را برای شرکت در دوره‏های آموزشی لازم برای توسعه‏ی دانش و مهارت در حوزه‏ی یادگیری _ یاددهی ترغیب کند.

*‏ دانش‏آموزان و معلمان را در مسیر موفقیت و اثربخشی در فرآیند یاددهی _ یادگیری حمایت‏‏ کند.

مدیر مدرسه‏ی فردا برای رهبر شدن باید چه توانایی‏هایی داشته باشد؟

*‏ او باید اهداف اخلاقی خود را تعیین، اعلام و مطابق آن عمل کند. اهداف اخلاقی مدیران باید در جهت تعریف نظامی پاسخ‏گو به تمام دانش‏آموزان باشد. امکان دارد یکی از این اهداف، به این شکل تعیین و اعلام شود: ((تمام دانش‏آموزان می‏توانند یاد‏ بگیرند و فرصت‏های آموزشی باید به‏صورت عادلانه میان آن‏ها تقسیم شود)). این‏چنین نظامی به کاهش تفاوت سطح عمل‏کردی دانش‏آموزان منجر خواهد شد (2003، Fullan).

مدیریت در مدرسه‏های جهان امروز

*‏ موفقیت رهبر آموزشی تا حد زیادی به سنجیدگی در تنظیم زمان بستگی دارد (مدیریت زمان). مدیر باید در زمان محدود به مهم‏ترین اقداماتی که به پیش‏برد اهداف آموزشی و موفقیت دانش‏آموزان منجر می‏شود، دست‏ بزند و از درگیرشدن در امور حاشیه‏ای و نامرتبط با این اهداف، بپرهیزد.

* او باید برنامه‏ی درسی و آموزشی دانش‏آموزان را مطابق با نیازهای آنان تنظیم و با شناسایی نیازهای یادگیری دانش‏آموزان، مسیر پیش‏رفت را تعریف و در آن زمینه برنامه‏ریزی کند. این نوع برنامه‏ریزی از کلیشه‏ای شدن مدارس و ماندگاری در روش‏های گذشته، بدون توجه به نیازهای آینده، پیش‏گیری می‏کند.

* مدیر باید در نقش یک رهبر آموزشی مدیریت منابع مدرسه را به‏عهده داشته باشد. او باید راهنما و هدایت‏کننده نظام مدرسه در استفاده‏ی معقول از منابع موجود باشد.

* مدیر باید در حل اختلاف‏های احتمالی میان گروه‏های آموزشی و کاری در مدرسه، نقش میانجی را ایفا کند (2003،Kouzes ).

* باید محقق باشد. مستمر تحقیق کند و از نظریه‏های جدید در حوزه مدیریت، یادگیری و آموزش مطلع باشد. او باید منبع اطلاعاتی ارزشمندی برای پاسخ‏گویی به نیازهای دانش‏آموزان و معلمان باشد.

* مدیر باید بتواند با برقراری ارتباط هوش‏مندانه با معلمان، دانش‏آموزان، خانواده‏ها، مناطق‏آموزشی و... از فرصت‏های موجود، اعم از فرصت‏های آموزشی، مالی و مادی و معنوی، به نفع مدرسه استفاده کند. او باید از سرمایه‏های اجتماعی موجود برای بالا بردن استانداردهای آموزشی مدرسه در جهتپیش‏رفت آموزشی استفاده کند (Kuhns، 2005).

نویسنده: طیبه امام جمعه، اعظم ملایی نژاد

منابع

مجله ی رشد مدیریت مدرسه، دوره ی هشتم، مهر1388