مدیریت در مدرسههای جهان امروز
رهبران آموزشی در مدارس فردا چه نقشی دارند؟
محققان رشتهی مدیریت در زمینهی مهارتهای مورد نیاز مدیران مدرسه سخن گفته و مطالب بسیاری نوشتهاند که مورد استناد و استفادهی عملی مدیران بوده است. اما سؤال این است که با توجه به تغییرات پرشتاب محیط بیرونی و درونی مدرسه، چگونه مدیر مدرسه میتواند در مقام رهبر آموزشی فردا، ایفای نقش کند و باید چه توانمندیهایی داشته باشد؟
امروزه دستیابی به ((پیشرفت آموزشی))، یکی از موضوعات مهم و اساسی آموزشو پرورشکشورهای توسعه یافتهاست و تلاشهای گسترده و سازمانیافتهای برای پاسخگویی به این مهم صورت گرفته است.
در چنین وضعیتی، ((مایکل فولن))، محقق و اندیشمند رشتهی مدیریت، میگوید: ((دستیابی به این هدف به بروز تنشهای بسیاری در مدرسه منجر میشود و مدیر به دلیل پاسخگو بودن به تمام عوامل مرتبط با مدرسه (معلمان، کارکنان، دانشآموزان، منطقهی آموزشی وخانوادهها) کسی است که با بیشترین فشارها و تنشهای ناشی از برآوردن انتظارات نظام مدرسه و تغییرات محیطی مواجه است. به این سبب، مدیر مدرسه باید به ترتیبی به چگونگی برخورد با این مشکلات بیندیشد که بتواند به درستی مسیر پیشبرد آموزش را در مدرسه تعیین و هدایتکند.))
فولن به پنج اصل مهم برای پیشرفت آموزشی در مدرسه اشاره میکند که عبارتاند از:
1. مدیران مدرسه همواره بیشترین نقش را در زمینهی پیشرفت آموزشی ایفا میکنند.
2. از آنجا که عناصر تشکیلدهندهی هر مدرسه با مدرسهی دیگر متفاوت است، مؤلفههای مؤثر بر پیشرفت آنها نیز، در عین داشتن اشتراکات آموزشی، منحصربهفرد است. درنتیجه، نمیتوان برای تمام مدارسدرزمینهی پیشرفت آموزشی، یک دستورالعمل واحد صادرکرد.
3. پیشرفت مداوم آموزشی در هر مدرسه مرهون تلاش همعرض مدیر و معلمان است.
4. تشریک مساعی مدیرومعلمان، قدرت پیشرفتآموزشی را افزایش میدهد.
5. پیشرفت تحصیلی دانشآموزان، پایه و اساس فعالیتهای مدرسه است.(1999، Fullan).
با توجه به این اصول، مدیران فردا باید مهارتهای لازم را برای تطبیق تلاشهای مربوط به پیشرفت آموزشی و موفقیت دانشآموزان در محیط پیچیده و دشوار آیندهکسبکنند.
در چنین شرایطی، مدیران مدارس فردا درنقش رهبرانآموزشی جلوهگرمیشوند. چگونه مدیر میتواند در مقام رهبر آموزشی مدرسهی فردا ایفای نقش کند؟
رهبر آموزشی مدارس فردا باید اقدامات زیر را انجام دهد:
* اهداف و انتظارات آموزشی مدرسه را تعیین و ابلاغکند.
* منابع راهبردی برای دستیابی به اهداف آموزشی را تعیین کند و تخصیص دهد (مدیریت منابع).
* در برنامهریزی، هماهنگی و ارزشیابی برنامهی درسی و آموزشی مشارکت مؤثر داشته باشد.
* معلمان را برای شرکت در دورههای آموزشی لازم برای توسعهی دانش و مهارت در حوزهی یادگیری _ یاددهی ترغیب کند.
* دانشآموزان و معلمان را در مسیر موفقیت و اثربخشی در فرآیند یاددهی _ یادگیری حمایت کند.
مدیر مدرسهی فردا برای رهبر شدن باید چه تواناییهایی داشته باشد؟
* او باید اهداف اخلاقی خود را تعیین، اعلام و مطابق آن عمل کند. اهداف اخلاقی مدیران باید در جهت تعریف نظامی پاسخگو به تمام دانشآموزان باشد. امکان دارد یکی از این اهداف، به این شکل تعیین و اعلام شود: ((تمام دانشآموزان میتوانند یاد بگیرند و فرصتهای آموزشی باید بهصورت عادلانه میان آنها تقسیم شود)). اینچنین نظامی به کاهش تفاوت سطح عملکردی دانشآموزان منجر خواهد شد (2003، Fullan).
* موفقیت رهبر آموزشی تا حد زیادی به سنجیدگی در تنظیم زمان بستگی دارد (مدیریت زمان). مدیر باید در زمان محدود به مهمترین اقداماتی که به پیشبرد اهداف آموزشی و موفقیت دانشآموزان منجر میشود، دست بزند و از درگیرشدن در امور حاشیهای و نامرتبط با این اهداف، بپرهیزد.
* او باید برنامهی درسی و آموزشی دانشآموزان را مطابق با نیازهای آنان تنظیم و با شناسایی نیازهای یادگیری دانشآموزان، مسیر پیشرفت را تعریف و در آن زمینه برنامهریزی کند. این نوع برنامهریزی از کلیشهای شدن مدارس و ماندگاری در روشهای گذشته، بدون توجه به نیازهای آینده، پیشگیری میکند.
* مدیر باید در نقش یک رهبر آموزشی مدیریت منابع مدرسه را بهعهده داشته باشد. او باید راهنما و هدایتکننده نظام مدرسه در استفادهی معقول از منابع موجود باشد.
* مدیر باید در حل اختلافهای احتمالی میان گروههای آموزشی و کاری در مدرسه، نقش میانجی را ایفا کند (2003،Kouzes ).
* باید محقق باشد. مستمر تحقیق کند و از نظریههای جدید در حوزه مدیریت، یادگیری و آموزش مطلع باشد. او باید منبع اطلاعاتی ارزشمندی برای پاسخگویی به نیازهای دانشآموزان و معلمان باشد.
* مدیر باید بتواند با برقراری ارتباط هوشمندانه با معلمان، دانشآموزان، خانوادهها، مناطقآموزشی و... از فرصتهای موجود، اعم از فرصتهای آموزشی، مالی و مادی و معنوی، به نفع مدرسه استفاده کند. او باید از سرمایههای اجتماعی موجود برای بالا بردن استانداردهای آموزشی مدرسه در جهتپیشرفت آموزشی استفاده کند (Kuhns، 2005).
نویسنده: طیبه امام جمعه، اعظم ملایی نژاد
منابع
مجله ی رشد مدیریت مدرسه، دوره ی هشتم، مهر1388
