گشنیز؛ گیاهی مفید برای سوء هاضمه

طی هزاران سال از گیاه گشنیز برای مصارف آشپزی و دارویی استفاده می ‏شده است. گشنیز متعلق به خانواده‏ی جعفری، مانند اینسون یا بادیان رومی، زیره سیاه، شوید و رازیانه می‏ باشد.

برگ‏ ها و میوه ‏های این گیاه عطر و طعم بسیار متفاوتی دارند و از این رو به طرق مختلف در انواع غذاها استفاده می ‏شوند.

گشنیز یک گیاه یک ساله بومی با نام علمی" Coriandrum sativum " متعلق به ناحیه مدیترانه و غرب آسیا است. اگر چه امروزه در ترکیه، هند، بلغارستان، روسیه و مراکش نیز به عمل می ‏آید.

گشنیز یک گیاه سنتی است و یکی از مواردی بوده که بقراط و دیگر پزشکان یونانی برای اهداف دارویی از آن استفاده می ‏کردند.

رومی‏ ها نیز از گشنیز به عنوان یک ادویه رایج استفاده می ‏کردند و آن را به انگلیسی‏ ها معرفی کردند بعدها گشنیز به آمریکا آورده شد و به علت داشتن طعم مطبوع برگ‏ هایش، مورد استفاده قرار گرفت و آن را به نام Cilantro می ‏شناسند.

Cilantro اسم رایجی است که اسپانیایی ‏ها برای گشنیز به کار می ‏برند و به معنی برگ ‏های سبز دارای طعم تند می ‏باشد. به گشنیز، "جعفری چینی" نیز می‏ گویند.

از آن جایی که دانه‏ های گرد، کوچک و مطبوع گشنیز با خشک کردن و فریز کردن عطر خود را از دست می‏ دهند، بایستی به صورت تازه استفاده شود.

کاربرد های گشنیز

Cilantro در غذاهای هندی، ویتنامی، آمریکایی جنوبی، آمریکایی، اسپانیایی و خاورمیانه‏ای استفاده می ‏شود.

برگ‏های Cilantro طعمی مانند‏ پوست لیمو دارد که با پاشیدن آن روی غذا یا به صورت ریز شده در سُس، سوپ یا در ادویه‏ کاری مصرف می شود. در هندوستان تخم گشنیز قسمت مهمی از ادویه کاری را تشکیل می ‏دهد. معمولاً دانه های درشت را آسیاب می‏ کنند طوری که به پودر کاری طعم کرانچی می ‏دهد.

برگ‏ های جوان معمولاً خوشمزه‏ تر هستند و در سالادها همراه با کاهو، پیاز و گوجه فرنگی استفاده می‏ شود. این برگ ‏ها هنگامی بهترین عطر خود را دارند که هنگام برداشت به رنگ زرد مایل به قهوه‏ای باشند. تخم گشنیز با گذشت زمان عطر بهتری خواهد داشت.

همچنین از تخم گشنیز در خورش یا تاس کباب و انواع سوپ‏ ها استفاده می ‏شود. شاید آن را به انواع سُس‏ ها، کیک‏ ها، محصولات پخته شد و پودینگ ها نیز اضافه کنند.

گشنیز آسیاب شده می ‏تواند به انواع پنکیک ها یا وافول اضافه شود و یک طعم خاص خاورمیانه ‏ای به آن بدهد.

گشنیز مخلوط شده با زیره سبز یک ترکیب مناسب برای فلافل است.

Taklia یک ادویه عربی است که از مخلوط کردن گشنیز و سیر به صورت له شده و سرخ شده به دست می ‏آید. همچنین یک افزودنی متداول برای گوشت، ماهی و پنیرهای محلی می ‏باشد.

سال‏ها پیش تخم گشنیز را با لایه‏ای از شکر می‏ پوشاندند و از آن به عنوان آب نبات استفاده می ‏کردند.

استفاده ی دیگر از گشنیز، برای پوشاندن طعم ناخوشایند بعضی از داروها بوده است.

همچنین از عصاره ی تخم گشنیز در صنایع عطرسازی بهره می‏ گرفتند.

ارزش دارویی:

* از دانه‏های گشنیز آماده شده به عنوان کمک کننده به هضم غذا و درمان بیماری ‏های معده استفاده می ‏شده است. در طب چینی، هندی و اروپایی اغلب تخم گشنیز را با دانه‏های دیگری مثل هل، رازیانه، اینسون یا بادیان و زیره سیاه ترکیب می‏ کردند.

* از دم کرده‏ی تخم گشنیز می ‏توان یک چای دارویی درست کرد که این چای برای تسکین به هم خوردگی معده، درمان سوءهاضمه، از بین بردن نفخ شکم، تخفیف ناراحتی ‏های معده‏ای- روده‏ای و تحریک اشتها مفید است.

* از گشنیز گاهی اوقات به عنوان یک ملین برای درمان یبوست و گاهی برای درمان اسهال استفاده می‏ شود.

* از تخم گشنیز می ‏توان برای ملایم کردن بوی بد دهان و به عنوان دهان‏ شویه، استفاده کرد.

* در آسیا نیز برای درمان گاز معده و زخم ‏های دهانی کاربرد دارد.

مواد فعال در تخم گشنیز:

روغن‏ های معطری در گشنیز وجود دارند که محرک هضم غذا هستند. این روغن ‏ها شامل لینالول و دیگر ترپتونوئیدهای مهم هستند.

دیگر ترکیبات فعال در گشنیز شامل: فلاونوئیدها، فنولیک اسید و موسیلاژها (فیبرهای قابل حل ) می ‏باشند.

گشنیز همچنین شامل تعدادی مواد با فعالیت آنتی باکتریال متوسط می ‏باشد.

گزارشات اولیه پیشنهاد می ‏کنند که Cilantro و هم تخم گشنیز شامل dodecanal هستند که آنتی بیوتیک طبیعی است که بدن را در مقابل مسمومیت ‏های غذایی سالمونلایی می ‏تواند مخافظت کند.

تخم گشنیز همچنین شامل فتالیدها و پلی استیلن ها می ‏باشد. این مواد فیتوشیمیایی به طور معمول در گیاهانی که متعلق به خانواده جعفری هستند، وجود دارند که بدن را در برابر سرطان‏ ها محافظت می ‏نمایند.

آن ها همچنین شامل مقادیر اندکی از کومارین هستند که خاصیت رقیق کنندگی خون را دارند.

گشنیز همچنین شامل ترکیبات آنتی اکسیدان و خاصیت ضد التهابی می ‏باشد.