روزی که دل شیر خون شد

دی ماه به نیمه که می رسد، ابن بابویه را تب تند تختی فرا می گیرد. دسته دسته، دوستداران جهان پهلوان می آیند و می روند تا گورستان ابن بابویه شهر ری پر از روایت های جوانمردی، مهربانی، مردم داری، دلاوری و افتخارآفرینی نامدارترین و محبوب ترین ورزشکار ایرانی شود؛ اسطوره ای به نام غلامرضا تختی.

خاک ابن بابویه نگینی درخشان و دلاوری بی بدیل را در دلش جا داده است؛ قهرمان بلندآوازه کشتی که با 7 مدال طلا و نقره المپیک و جهان، طلایه دار ورزشکاران ایرانی در افتخارآفرینی است. اما آن چه دوستداران تختی را روز 17 دی هر سال به ابن بابویه می کشاند، تنها افتخارها و مدال های رنگارنگش نیست؛ تختی به واسطه منش پهلوانی، مهربانی و مردم داری اش در دل ایرانیان شعبه باز کرده و محبوب خاص و عام است.

42 سال از مرگ پرابهام غلامرضا تختی می گذرد و هم چنان سایه تردید بر 17 دی ماه سال 1346 سنگین است تا مرگ جهان پهلوان در فاصله بین خودکشی و کشته شدن توسط ساواک، سرگردان بماند!

خودکشی یا کشته شدن، مساله ای حاشیه ای بود که 17 دی سال 1346 و سال های پس از آن را تحت تاثیر قرار داد؛ آن چه تختی را جاودانه کرد، نه «مرگ» اسطوره بلکه زندگی، منش و مرام او بود. شاید به همین دلیل است که هنوز و پس از 4 دهه از درگذشت جهان پهلوان تختی و با فروکش کردن مسایل سیاسی زمان مرگ او، مردم هم چنان تختی را عاشقانه دوست دارند.

ابن بابویه را تب تندی فرا گرفته؛ دی ماه به نیمه رسیده است و جای جهان پهلوان تختی در میان این مردم «بی پهلوان» خالی تر از همیشه به نظر می رسد.

قبل از ساخت بهشت زهرا (س) در شهر تهران گورستان های مختلف و متعددی وجود داشت. گورستان ظهیرالدوله در خیابان دربند تجریش، امامزاده عبدا... (ع) در سه راه ورامین، ابن بابویه در نزدیکی چشمه علی شهر ری، مسگرآباد در خیابان خاوران، اهل علی (ع) در بی سیم نجف آباد و ... و اموات به فراخور فرهنگ، وضعیت معیشتی و اجتماعی در گورستان های مختلف دفن می شدند. مثلاً شاعران، فرهیختگان، هنرمندان و نخبگان، معمولاً در گورستان های جنوبی و شمالی دفن می شدند و گورستان های مرکزی شهر به متوفیان طبقه متوسط اختصاص داشت.

از جمله افراد معروف و مشهوری که در گورستان ظهیرالدوله دفن شده، می توان به ملک الشعرای بهار، رشید یاسمی، روح ا... خالقی، برادران محجوبی، رهی معیری و ... اشاره کرد.

در گورستان ابن بابویه افراد سرشناسی دفن شده اند و از آن جمله محمدعلی فروغی، میرزاده عشقی، شاعر شهیر و بزرگ؛ هادی رنجی، شاعر و بالاخره غلامرضا تختی می توان اشاره کرد.

اهالی قدیمی منطقه شهر ری ادعا می کنند پیش از رحلت امام خمینی (ره) در خرداد سال 68، یک تشییع جنازه تاریخی وجود داشته که شمار شرکت کنندگان در آن سر به فلک گذاشته است. تشییع پیکر غلامرضا تختی، مرد ماندگار ورزش ایران.

زمان مرگ تختی از خیابان بهشت در ضلع جنوبی پارک شهر تا شهر ری، علاقه مندان او در خیابان، یک سره غرق در ماتم و اشک بودند. تختی در روز 17 دی ماه سال 1346 به رحمت خدا رفت. مرگ تختی در هتل آتلانتیک تهران رقم خورد و در حالی که شواهد از خودکشی این قهرمان نامدار حکایت می کرد، شواهدی مبنی بر دست داشتن ساواک در قتل تختی، ابعاد تازه و پیچیده ای را در مورد مرگ مشکوک او به وجود آورد.

تختی در تعارض با رژیم حاکم به جریان اپوزیسیون گرایش پیدا کرد، همین عامل باعث انزوای تاریخی او شد. او در جریان المپیک 1964 ترکیه، عملاً رو در روی رییس وقت کمیته ملی المپیک، غلامرضا پهلوی قرار گرفت.

غلامرضا پهلوی بعد از محمدرضا و علیرضا پهلوی، فرزندا رضاشاه از تاج الملوک از توران مهرزاد، همسر قاجار رضاشاه متولد شده بود. او غلامرضا تختی را منزوی و محدود کرد به طوری که او در اماکن عمومی حق حضور نداشت. غلامرضا پهلوی با حمایت ساواک دلیل ممنوعیت تختی از حضور در اماکن عمومی ورزش را اخلال در نظم عمومی اعلام کرده بود! بنابراین تختی از سویی به خاطر درگیری با سران ورزش کشور و از سویی به خاطر برخی اختلافات شخصی بسیار در فشار بود. همسر تختی، یعنی خانم شهلا توکلی از طبقه ای متفاوت وارد زندگی او شده بود.

روزی که تختی مرد، اندوهی عمیق بر دل ایرانیان نشست، حتی می گویند که بسیاری دست به خودکشی زدند، روزنامه ها مرگ تختی را زیر ذره بین بردند و نوشته های بسیار درباره علت و نوع مرگ او به رشته تحریر درآمد، از جمله آن که روزنامه کیهان ورزشی در تیتری قابل تامل نوشت: «دل شیر خون شده بود»

آرامگاه ابن بابویه امروز دسترسی جنوبی به شمالی دارد، به این ترتیب که باید از خیابان فداییان اسلام تا سه راه ورامین را به سمت جنوب رفت و از سه راه ورامین بریدگی سمت چپ را به بالا رفت. در خیابان ابن بابویه، 300 متر بالاتر، آرامگاه ابن بابویه در منظر نگاه قرار می گیرد.

تختی در آرامگاه خانوادگی شمشیری ها

پیکر جهان پهلوان تختی در آرامگاه خانوادگی مرحوم شمشیری به خاک سپرده شد. در 4 دهه گذشته، ساخت مقبره ای در خور نام و جایگاه جهان پهلوان تختی چندان مورد توجه مسئولان ورزش قرار نمی گرفت. بالاخره و پس از انتقادهای بسیار مطبوعات و با تلاش جامعه ورزش طی 3 سال گذشته، آرامگاه تختی، واقع در بخش جنوبی گورستان ابن بابویه، به صورت کامل تفکیک شد و امروز بخشی از آرامگاه جهان پهلوان، به صورت یک موزه کوچک با تمثال، پوستر و لوح های یادبود، درآمده است.

تختی 42 سال قبل در خاک ابن بابویه آرام گرفت. بعد از او، ورزشکاران متوفی معمولاً در بهشت زهرا (س) دفن شده اند. مثل مرحوم محراب شاهرخی، پرویز دهداری، جعفر سلماسی، حسین عسگری و ... در قطعه 20 بهشت زهرا(س) خفته اند، اما باعث خوشحالی است که در دهه 80، قطعه نام آوران در بهشت زهرا (س) به صورت اختصاصی برای ورزشکاران به رحمت حق رفته، تدارک دیده شد. امسال، چهل و دومین سالگرد جهان پهلوان برگزار می شود. دوستانی که علاقه دارند در مراسم شرکت کنند بهتر است یکی دو ساعت زودتر از خواب برخیزند و بعد از زیارت آستان مقدس شیخ صدوق، به سراغ نامداران درگذشته بروند، در انتهای ضلع شرقی ابن بابویه آرامگاه میرزاده عشقی خودنمایی می کند و در قسمت جنوبی ابن بابویه، جهان پهلان غلامرضا تختی آرام گرفته است.

تنظیم برای تبیان: رضا سیگاری