تبیان، دستیار زندگی
چه معامله ای پر خطرتر از این كه افراد در خرید این برگها هزینه می كنند
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

دلایل نامشروع بودن شركت های هرمی

اشاره

هرمی

اخیرا نوعی شركت به نام شركت های هرمی در داخل و خارج كشور رایج شده و عده ای را فریبكارانه به خود جذب كرده است باتوجه به خسارات زیانباری كه این نوع شركت ها بر اقتصاد مردم و جامعه داشته اند حضرت آیت الله جعفر سبحانی طی مقاله ای به تبیین دلایل نامشروع بودن اینگونه شركت ها پرداخته اند كه مطالعه آن برای توجه هرچه بیشتر مردم و مسئولان به این موضوع لازم به نظر می رسد.

نخست باید ماهیت این شركت تبیین گردد و سپس به بیان حكم شرعی آن پرداخته شود. رایج ترین صورت آن این است كه شركتی تشكیل می شود مثلا به نام « شركت آفتاب » كسی بخواهد به عضویت این شركت درآید باید برگی را از این شركت به قیمت خاصی مثلا یك هزار تومان بخرد و در آن برگ اسامی پنج نفر به ترتیب نوشته شده است مثلا :

.1 زید .2 عمرو .3 بكر .4 عدی .5 خالد

نفر اول همراه با شماره حساب بانكی است .

پس از خرید این برگ باید سه كار انجام دهد :

اولا : مبلغی مثلا یك هزار تومان به حساب نفر اول كه شماره حساب بانكی دارد واریز كند.

ثانیا : یك هزار تومان مثلا به حساب بانكی شركت كه گرداننده این امور است نیز واریز نماید.

ثالثا : همه مدارك را با پست سفارشی به آدرس شركت كه عضویت آن را پذیرفته است بفرستد. و در انتظار بنشیند كه پاسخ شركت به او برسد.

وقتی پاسخ شركت به وی رسید چنین خواهد بود كه چهار برگ برای این عضو ارسال می شود و در آن برگ ها همان اسامی پنجگانه ذكر شده ولی اسم نفر اول حذف گردیده و اسم این عضو در رتبه پنجم قرار گرفته است و طبعا افراد دیگر نیز یك رتبه پیش افتاده اند.

پس از رسیدن این چهار برگ باید این عضو تلاش كند هر یك از این برگ ها را به فرد دیگری كه مایل است عضویت شركت را بپذیرد بفروشد در این صورت هر یك از این چهار عضو كه خریدار 4 برگ شدند باید راهی را كه عضو نخست پیموده است بپیمایند یعنی هر برگی را مثلا به قیمت یك هزار تومان از عضو اول بخرند (در این صورت با فروش هر چهار برگ به 4 هزار تومان كلیه هزینه هایی كه عضو اول انجام داده بود تامین می شود بلكه چیزی نیز افزون باقی می ماند).

یت‌الله العظمی سبحانی درگذشت آیت‌الله قاضی را تسلیت گفتند

سپس هر یك از این چهار عضو مبلغی را مثلا هزار تومان به حساب نفر اول لیست خود واریز می كنند و مبلغی نیز مثلا هزار تومان به حساب شركت كه اشراف بر این كارها دارد نیز واریز می نمایند سپس هر كدام كارهایی را كه صورت داده به وسیله پست سفارشی برای شركت ارسال می كند در این صورت هر یك از این چهار نفر كه هر كدام سه هزار و اندی هزینه كرده باید ناچار بسان عضو نخست منتظر باشد كه پاسخ شركت به او برسد.

آنگاه كه جواب رسید برای هر یك از این چهار نفر بسته ای كه حاوی 4 برگ دیگر است ارسال می شود كه در آن برگ ها یك نام دیگر از نام این عضو دوم در ردیف پنجم و نام عضو نخست در ردیف چهارم قرار گرفته است و باید هر یك از این چهار نفر كه در عرض هم می باشند 4 برگ ارسالی را به 4 نفر بفروشند و خریدار جدید علاوه بر این كه مبلغی را باید به عنوان خرید بپردازد دو مبلغ دیگر را نیز باید هزینه كند مبلغی را برای فردی كه در رتبه اول لیست فروش قرار دارد و مبلغی را نیز برای شركت واریز نماید سپس همه رسیدهای بانكی خود را برای شركت ارسال نماید و در انتظار پاسخ بنشیند.

در این صورت خواهیم دید كه تعداد كسانی كه به وسیله عضو اول عضویت پذیرفته اند 4 نفر و كسانی كه به وسیله اعضای ردیف دوم عضویت یافته اند به شانزده نفر خواهد رسید.

سپس این شانزده نفر كه علاقه مندند عضویت شركت را بپذیرند باید هر یك كارهای پیشین را انجام دهند یعنی پس از خرید برگ به قیمت هزار تومان دو كار دیگر نیز انجام دهند یكی واریز مبلغی به حساب فرد رتبه یك لیست خود و دیگری برای شركت سپس مجموع فیش ها را برای شركت بفرستند و در انتظار پاسخ باشند . طبعا نتیجه پاسخ ارسال 64 برگ برای 16 نفر خواهد بود كه برای شركت 64 عضو جدید بیابند و هر یك از این 64 نفر علاوه بر خرید برگ دو كار دیگر را انجام دهند و فیش های بانكی را برای شركت ارسال كنند و منتظر نتیجه باشند طبعا نتیجه این خواهد بود كه برای این 64 نفر 256 برگ خواهد آمد كه خواهان عضویت این تعداد است .

هرگاه آن 64 نفر توانستند (256 =4 * 64 ) 256 برگ را بفروش برسانند و كارهای پیشین را تكرار كنند قطعا برای هر یك از این نفرات 4 برگ خواهد آمد كه مجموع برگها 1024 (4 * 256 ) برگ خواهد بود . در این مرحله عضو نخست به تدریج از رتبه پنجم به رتبه اول ارتقا یافته و از هر یك از این 1024 نفر یك هزار تومان بلاعوض دریافت خواهد كرد . و در نتیجه مالك یك میلیون و 24 هزار تومان خواهد بود (1000 * 1024 ) بدون این كه دیناری ضرر ببیند بلكه آنچه را هزینه كرده بود با فروش چهار برگ تامین كرده و در نهایت این مبلغ هنگفت را مالك شده است .

و به همین ترتیب اگر عضویت پیش برود عضو دوم نیز پس از عضو اول مالك این مبلغ خواهد شد و همچنین اعضای دیگر به سان عضو اول بدون هزینه كردن چیزی مالك آن مبلغ خواهند شد.

و در محاسبات تجاری چنین احتمالی با صفر مساوی است و چگونه این شركت می خواهد همه اعضا به چنین مبلغی برسند در حالی كه احتمال تملك مبلغ یادشده حتی برای نخستین عضو بسیار بعید است

این است واقعیت این شركت كه نامش همه جا را پر كرده و در حقیقت خواب و خیالی است كه جهانخواران می خواهند از این طریق جیب خود را پركرده و جیب ملت های فقیر را خالی كنند زیرا قطع نظر از ادله شرعی كه این نوع شركت را حرام می داند خیالی بودن آن را با ارقام ریاضی روشن می كنیم .

عضو نخست در صورتی مالك این مبلغ می شود كه اعضای ردیف نهایی شركت به 1024 نفر برسد ولی عضوهای چهارگانه كه همگی در رتبه دوم قرار دارند اگر امكان تملك این مبلغ برای آنها باشد باید اعضای ردیف نهایی به چهار هزار و نود و شش نفر (4096 =4 * 1024 ) برسد و همچنین اعضای ردیف سوم كه همگی در یك رتبه قرار دارند (16 نفر) اگر امكان تملك این مبلغ برای آنها شد باید اعضای ردیف نهایی شركت به 16384 نفر (4 * 4096) برسد و همچنین اعضای ردیف چهارم كه همگی در یك رتبه اند (64 نفر) زمینه تملك این مبلغ بستگی دارد كه تعداد اعضا به 65536 نفر (4 * 16384) برسد و اگر اعضای رتبه پنجم كه تعداد آنها 256 نفر است بخواهند مالك چنین مبلغی شوند باید تعداد اعضا به 262144 نفر برسد(4 * 65536 ).

و در محاسبات تجاری چنین احتمالی با صفر مساوی است و چگونه این شركت می خواهد همه اعضا به چنین مبلغی برسند در حالی كه احتمال تملك مبلغ یادشده حتی برای نخستین عضو بسیار بعید است .

و لذا گفته شد این نوع شركت افسانه ای بیش نیست و هرگز نمی تواند در دل جامعه به صورت منطقی جایی باز كند جز این كه اعضای نخست بدون محاسبات ریاضی فریب وعده های توخالی را می خورند و مبالغی را خرج می كنند.

تاكنون ماهیت شركت بیان شد اكنون به حكم شرعی آن می رسیم .

با توجه به آنچه گفته شد هیچ فرد مسلمانی نباید دست به چنین كار آلوده ای بزند و دنیا و سرای دیگر خود را پایمال سازد

دلایل نامشروع بودن این شركت

.1 كار و تولید اساس اقتصاد اسلامی است

اقتصاد اسلامی براساس كار و تولید استوار است نه بر بخت و شانس . پیامبر گرامی (ص ) فرمود : « آن كس كه بار زندگی را بر دوش دیگران بیندازد از رحمت خدا دور است » . (1 )

از احادیث اسلامی استفاده می شود تولید اساس زندگی اسلامی است . امام صادق (ع ) می فرماید : « من در برخی از اراضی مزروعی خود كار می كنم و عرق می ریزم با این كه كسانی هستند كه برای من كار كنند ولی من عملا می خواهم بگویم خدایا من دنبال روزی حلال هستم و من دوست دارم كه مرد در طلب روزی زیر آفتاب سوزان ناراحت شود » . (2 )

در احادیث اسلامی كشاورزان گنج های خدا در روی زمین معرفی شده اند آنجا كه امام صادق (ع ) می فرماید : « الزارعون كنوزالله فی ارضه » . « كشاورزان گنجینه های خدا در روی زمینند » (3 )

امام در فرمان خود به مالك اشتر صنعتگران را مورد توصیه قرار می دهد و درباره آنان چنین می فرماید : « فانهم مواد المنافع و اسباب المرافق » « آنان ریشه های سود و وسیله استراحت مردم می باشند . » (4 )

و در مبارزه باتنبلی و دست روی دست گذاردن و انتظار كمك از دیگران نكوهش های زیادی وارد شده كه فقط به یك حدیث اكتفا می كنیم . پیشوای هفتم امام موسی بن جعفر (ع ) می فرماید : « ان الله لیبغض العبدالنوام وان الله لیبغض العبدالفارغ » (5 ) یعنی خداوند دوست ندارد بنده خواب آلود را و همچنین دوست نمی دارد بنده بیکار را.

آن كس كه بار زندگی را بر دوش دیگران بیندازد از رحمت خدا دور است

بنابراین این نوع شركت ها اگر در جامعه ریشه بدواند نتیجه این می شود كه افراد با كاغذ بازی و بخت آزمایی در فكر درآمد بوده و كار و كوشش را تعطیل كنند. نه كشاورزی رواج پیدا می كند و نه صنعت و نه ابتكار در علم و دانش .

چگونه می تواند چنین اقتصادی با اقتصادی اسلامی تطبیق كند. و در پایان بحث خواهیم گفت شبیه این نوع بخت آزمایی در میان عرب جاهلی رواج داشته و در قرآن از آن به نام ازلام  یاد شده است .

2 ـ مبنای اقتصاد اسلامی

اقتصادی اسلامی بر اساس این است كه تجارت با اسباب عادی و عقلایی كه پیوسته در میان عقلا رواج داشته پیش برود و هر نوع درآمدی را بر اساس امور واهی و باطل باشد حرام و غیر مشروع اعلام فرموده است چنان كه می فرماید : (یا ایها الذین آمنوا لا تاكلوا اموالكم بینكم بالباطل الا ان تكون تجاره عن تراض منكم ) « ای افراد باایمان اموال یكدیگر را به باطل (از طریق نامشروع ) نخورید مگر این كه تجارتی با رضایت شما انجام گیرد » . (6 )

ظاهر آیه این است كه تملك اموال دیگران باید براساس تجارت انجام گیرد و اگر بر غیر آن اساس شد نوعی اكل مال به باطل است .

ممكن است گفته شود انسان از طریق هبه مالك هدیه می شود پاسخ آن این است كه هبه از مقوله تجارت نیست بلكه یك نوع تكریمی است به بستگان و دوستان در حالی كه شركت های هرمی با گستردگی عظیم خود رنگ تجارت به خود گرفته و ادعا می كند كه می خواهد مردم را از این طریق ثروتمند كند.

3 ـ چنین خرید و فروشی غرری است

محدثان اسلامی از رسول گرامی (ع ) نقل كرده اند آن حضرت از هر نوع داد و ستد غرری نهی كرده است و لفظ حدیث این است كه « نهی النبی عن بیع الغرر » (7 ) و غرر در لغت به معنی خطر است و اگر هم به جهل تفسیر می شود به خاطر این است كه جهل سبب خطر می گردد. چه معامله ای پر خطرتر از این كه افراد در خرید این برگها هزینه می كنند در حالی كه طبق محاسبات ریاضی رسیدن به آن هدف عالی (2410000 تومان ) جز یك احتمال مثبت در مقابل هزاران احتمال منفی نیست .

ممكن است گفته شود انسان از طریق هبه مالك هدیه می شود پاسخ آن این است كه هبه از مقوله تجارت نیست بلكه یك نوع تكریمی است به بستگان و دوستان در حالی كه شركت های هرمی با گستردگی عظیم خود رنگ تجارت به خود گرفته و ادعا می كنند كه می خواهند مردم را از این طریق ثروتمند كنند

4 ـ حكم قمار

روح این كار نوعی قمار و برد و باخت است كه در حقیقت مبلغی را خرج می كند به امید آن كه مبلغ گزافی نصیب او گردد. شگفت این كه در دوران جاهلیت صورتی از این قمار وجود داشته كه از آن به « ازلام » تعبیر می كردند و قرآن كریم در آیه ای به آن اشاره كرده و می فرماید : (یاایها الذین آمنوا انما الخمر و المیسر والانصاب والا زلام رجس من عمل الشیطان فاجتنبوه لعلكم تفلحون انما یرید الشیطان ان یوقع بینكم العداوه و البغضا فی الخمر و المیسر و یصدكم عن ذكر الله و عن الصلوه فهل انتم منتهون )(8 ) « ای كسانی كه ایمان آورده اید شراب و قمار و بتها و ازلام (= نوعی بخت آزمایی ) پلید واز عمل شیطان است از آنها دوری كنید تا رستگار شوید. شیطان می خواهد به وسیله شراب و قمار در میان شما عداوت و كینه ایجاد كند و شما را از یاد خدا و از نماز باز دارد آیا (با این همه زیان و فساد و با این نهی اكید) خودداری خواهید كرد » .

قرآن كریم در آغاز سوره مائده آیه 3 آنجا كه محرمات الهی را می شمارد و می فرماید : « حرمت علیكم ... » به این مساله نیز اشاره می كند كه : « ..وان تستقسموا بالازلام » « برشما حرام شده است قسمت كردن گوشت حیوان به وسیله چوبه های تیر مخصوص بخت آزمایی » جریان از این قرار بود : ده نفر با هم شرط بندی می كردند و حیوانی را خریداری و ذبح نموده سپس ده چوبه تیر كه روی هفت عدد از آنها عنوان « برنده » و سه عدد عنوان « بازنده » ثبت شده بود در كیسه مخصوصی می ریختند و به صورت قرعه كشی آنها را به نام یك یك از آن ده نفر بیرون می آوردند هفت چوبه تیر به نام هر كس می افتاد سهمی از گوشت برمی داشت و چیزی در برابر آن نمی پرداخت ولی آن سه نفر كه تیرهای بازنده را دریافت داشته بودند باید هر كدام یك سوم قیمت حیوان را بپردازند بدون این كه سهمی از گوشت داشته باشند. این چوبه های تیر را « ازلام » جمع « زلم » (بر وزن « قلم » ) می نامیدند . (9 ) اسلام خوردن این گوشت ها را تحریم كرد نه به خاطر این كه اصل گوشت حرام بوده باشد. بلكه به خاطر این كه جنبه قمار و بخت آزمایی دارد و می فرماید : (وان تستقسموا بالازلام ) روشن است كه تحریم قمار و مانند آن اختصاص به گوشت حیوانات ندارد بلكه در هر چیزی انجام گیرد ممنوع است و تمام زیانها و فعالیتهای حساب نشده اجتماعی و برنامه های خرافی در آن جمع می باشد.

5 ـ مایه نزاع و جدال در جامعه است

قرآن مجید یكی از علل تحریم شراب و قمار را این می داند كه در جامعه، دشمن پرور و موجب ستیزه جویی است اكنون با توجه به همین مطلب در رسانه ها می بینیم پرونده هایی در قوه قضائیه مطرح است كه همگی مربوط است به شركت های هرمی كه بسیاری از آنان فریب سراب را خورده و تصور كرده اند كه به آب خواهند رسید.

6 ـ حقیقت یكی است شیوه های مختلف

اكنون برای جلب مشتری شیوه كار را عوض كرده مساله الماس فروشی را مطرح می كنند كه اگر كسی الماسی را بخرد و ضمنا 4 مشتری معرفی كند برای او پاداش چنین و چنان خواهد بود در حقیقت الماس بهانه است و حقیقت همان است كه از این طریق افراد را برای عضویت جلب كرده و همگی در انتظار بخت و شانس باشند. بنابراین هر چه هم شیوه شركت را عوض كنند روح شركت همان است كه گفته شد.

قرآن مجید یكی از علل تحریم شراب و قمار را این می داند كه در جامعه، دشمن پرور و موجب ستیزه جویی است اكنون با توجه به همین مطلب در رسانه ها می بینیم پرونده هایی در قوه قضائیه مطرح است كه همگی مربوط است به شركت های هرمی كه بسیاری از آنان فریب سراب را خورده و تصور كرده اند كه به آب خواهند رسید

7 ـ ریشه در خارج

بسیاری از این شركتها به ظاهر ایرانی است و گردانندگان، با چهره های دینی مشغول كارند و از این طریق مردم را فریب می دهند كه كاملا شركت ایرانی و دینی است اما پشت سر آنان قدرتها و یا شركتهای خارجی هستند كه از این طریق می خواهند سرمایه شركت را به خارج منتقل كنند و فقر را برای ما به ارمغان بیاورند.

8 ـ ورشكستگی كشوری كه مجوز داده بود

پیش از ما كشورهای دیگر این كار را تجربه كرده و جز ورشكستگی چیزی نصیب آنان نشده است از قرار اطلاع كشور آلبانی یكی از این كشورهاست كه برای تاسیس این شركتها مجوز صادر كرد چیزی نپایید كه با شورش مردمی روبرو شد و همگان احساس كردند كه اقتصاد كشور در سراشیب نابودی است و دولت كنار رفت و دولت دیگر تشكیل گردید و مجوزها را ابطال كرد.

با توجه به آنچه گفته شد هیچ فرد مسلمانی نباید دست به چنین كار آلوده ای بزند و دنیا و سرای دیگر خود را پایمال سازد.

پاورقی :

1 ـ ملعون من القی كله علی الناس . وسائل الشیعه ج 12 ص .37

2 ـ انی احب ان یتاذی الرجل بحر الشمس فی طلب المعیشه . وسائل الشیعه ج 12 ص 23 حدیث 7 و8

3 ـ وسائل الشیعه ج 12 ص 25 باب .10

4 ـ نهج البلاغه بخش نامه ها نامه 53

5 ـ وسائل الشیعه ج 12 ص 36 ـ 37

6 ـ نسا29

7 ـ غرالی اللالی : 248 2 ح 17 وسائل الشیعه : 12 باب 40 از ابراب آداب التجاره ح .3

8 ـ مائده 90 ـ91 .

9 ـ مجمع البیان ج 3 ص 244 تفسیر آیه 3 سوره مائده .

اقتصاد اسلامی بر اساس كار و تولید استوار است نه بر بخت و شانس پیامبر اكرم (ص ) فرمود : آن كسی كه بار زندگی را بر دوش دیگران بیندازد از رحمت خدا دور است

ماهیت كار شركت های هرمی نوعی « قمار » و برد و باخت است . در دوران جاهلیت صورتی از این قمار وجود داشته است

نوشته حضرت آیت الله جعفر سبحانی  "دام ظله"

تنظیم شده توسط آقامیری - دین و اندیشه

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.