از آغوشت ،آشفته می شوم!
بررسی کودکان اوتیسم
اوتیسم نوعی از اختلالات نافذ رشد عنوان شده است. به این معنی كه گروهی از مسائل و وجوه چندگانه زندگی كودك را تحت تاثیر قرار می‌دهد. عمده‌ترین جنبه مشترك آنها بروزشان در سال‌های اولیه كودكی و همچنین نقص در تعاملات و روابط اجتماعی است.
كودك اوتیستیك فاقد توانایی كافی و مناسب در تعامل با دیگران است. یك كودك سالم در مراحل مختلف رشد خود رفتارهایی مثل نگاه كردن، لبخند زدن، چرخاندن سر به سمت دیگران، چنگ زدن و دست زدن به اشیا را از خود نشان می‌دهد؛ ولی كودك اوتیستیك حتی ممكن است از این‌كه در آغوش پدر و مادر خود قرار بگیرد، آشفته شود، از نگاه كردن خودداری كند و در برابر نوازش اطرافیان، مقاومت كند و رفتار سرد نشان دهد.
مشكلات كلامی
این كودكان علاوه بر ناتوانی در ابراز رفتارهای هیجانی و كلامی اجتماعی، قادر به درك و تفسیر افكار، احساسات و نشانه‌های مختلف رفتارهای دیگران مثل لبخند زدن، شكلك درآوردن و... نیستند.
اختلال در گفتار و زبان كه یكی از ویژگی‌های عمده كودكان در خود مانده است، خود را به 2صورت تاخیر در رشد زبان یا تاخیر در بیان جملات معنادار نشان می‌دهد و این خود رشد روابط اجتماعی آنها را با مشكلات بیشتری همراه می‌كند.
ویژگی‌های خاص اختلال اوتیسم، طیف گسترده‌ای از راهكارهای مختلف درمانی، آموزشی و توانبخشی را می‌طلبد. درمان و آموزش‌های مختلفی چون گفتار درمانی، كار درمانی، بازی درمانی و... متناسب با نیاز هر كودك در برنامه كار با آنها در نظر گرفته می‌شود، كودكان در خود مانده نیازمند آموزش‌ها و درمان‌های اختصاصی و ویژه‌ای هستند كه به طور مستقیم و برنامه ریزی شده دنبال می‌شود.
در جهت آموزش‌های تخصصی و انفرادی، داشتن فرصت‌هایی برای تعاملات اجتماعی از نیازهای اساسی این گروه است. این كودكان به طور عمده از برقراری روابط اجتماعی اجتناب می‌كنند یا در مواقع لزوم به ارتباط با دیگران می‌پردازند و درعین حال كه تصور می‌شود در حال شنیدن كلام دیگران هستند؛ واكنش مناسب از خود نشان نمی‌دهند.
چنین محیطی در مرحله اول باید پذیرا و نیز آشنا با ویژگی‌های خاص و نیازهای ویژه این گروه باشد. حضور مربی همراه كه آگاهی كافی از توانایی‌ها، خصلت‌های شخصی، علایق، مشكلات و میزان آموزش‌های دریافتی كودك دارد، ضروری است. مربی همراه با داشتن این اطلاعات اولیه با حضور نامحسوس خود، برقراری ارتباط كودك اوتیستیك با كودكان دیگر را هموار می‌كند.
مربی همراه با كسب اطلاعات لازم از خانواده و نیز سایر مربیان تخصصی و درمانگران كودك، برنامه حضور او را در جمع كودكان تنظیم می‌كند. این برنامه كه در كل رشد عاطفی اجتماعی و فرصت‌های ارتباط طبیعی با افراد دیگر را در بر دارد باید شامل فعالیت‌های گروهی و نیز انفرادی باشد.
اولین گام شروع هر نوع فعالیتی ایجاد ارتباط مطلوب بین مربی همراه و كودك است. ایجاد این ارتباط ممكن است از چند ساعت تا چند روز به طول بینجامد و چون در مراحل نخستین این كودكان به صورت غیر كلامی ارتباط برقرار می‌كنند، مربی باید با دقت و نگاه ویژه در اولین مراحل ارتباط ، فرصت‌ها و موقعیت‌های پیش آمده را جهت بهبود و توسعه ارتباط به كارگیرد.
حضور كودكان اوتیستیك در جمع همسالان فرصتی است برای تمرین و درونی‌سازی آموزش‌هایی كه به صورت ویژه و تخصصی به آنها داده می‌شود . در این مرحله، مربی گام به گام به كودك نزدیك می‌شود؛ از اجبار و تحمیل برنامه خود به كودك خودداری می‌كند و با گفتگوی كوتاه و آرام و نیز به كمك ابزار یا فعالیتی كه كودك تمایل به انجام آن دارد، با او همراه می‌شود. با دریافت علائم و نشانه‌های ارتباطی مثل گفتن كلمه‌ای یا تماس فیزیكی مثل گرفتن لباس یا دست، مربی كودك را به سمت برنامه مد نظر خود می‌برد و در پی آن، با ایجاد فرصت همكاری و ارتباط بیشتر، حضور كودك را در جمع همسالانش تسهیل می‌كند.
این مرحله به نوبه خود ، شناختی از كودك به مربی می‌دهد كه او را در تنظیم و تكمیل برنامه‌ها و فعالیت‌های لازم یاری می‌كند.
عدم قدرت تمركز
این كودكان اغلب فاقد توانایی و تمركز كافی برای حضور طولانی مدت در جمع هستند. ازدحام و تعدد محركات پیرامون به برانگیختگی و آشفتگی آنها منجر می‌شود. مربی همراه با شناختی كه از زمان و میزان این توانایی به دست می‌آورد، پس از هر فعالیت جمعی، فرصت حضور كودك در فضایی آرام برای انجام فعالیت فردی مورد علاقه او را ایجاد می‌كند، اغلب پس از زمانی كودك به آرامش قبلی خود باز می‌گردد و آماده حضور دوباره در جمع می‌شود. این فواصل زمانی به مرور تغییر می‌یابد و توانایی كودك برای حضور بیشتر در جمع افزایش می‌یابد.
در این مواقع مربی همراه با درك وضعیت روانی كودك و نیز شرایط پیش آمده او را به آرامش و نیز انجام واكنش درست و مناسب متناسب با موقعیت كمك می‌كند و شاید بدفعات مجبور به تكرار این فرآیند برای تبدیل رفتار نامطلوب به رفتار صحیح مورد نظر باشد.
تعمیم آموخته‌ها به شرایط طبیعی زندگی برای كودك اوتیستیك دشوار است. حضور كودكان اوتیستیك در جمع همسالان فرصتی است برای تمرین و درونی‌سازی آموزش‌هایی كه به صورت ویژه و تخصصی به آنها داده می‌شود و این خود نیازمند برقراری ارتباط از طریق دوست شدن، بازی كردن و گفتگوی دو جانبه است. مربی همراه در این موارد خود به صورت حلقه‌ای از مجموعه ارتباطی عمل می‌كند، با گفتگوی ساده و مختصر كودك را به موقعیت موجود آگاه می‌كند؛ در مواردی با نشان‌دادن واكنش مورد انتظار، كودك را با رفتار مورد نظر آشنا می‌كند، سپس با درخواست تكرار از طرف كودك، او را به انجام رفتار مطلوب بر می‌انگیزد.
منبع : جام جم - با تغییر و تلخیص
تنظیم برای تبیان :داودی
