تبیان، دستیار زندگی
ادبیات متعهد، مفهوم گسترده ای دارد و مصادیق متعددی را شامل می شود. از یك منظر، هر اثر ادبی كه به چیزی و مفهومی، تعهد داشته باشد و به عبارتی دیگر خنثی و بی هدف نباشد، «متعهد» است. اما در نگره فرهنگی ما، ادبیات متعهد، مجموعه آثاری هستند كه از سوی صاحب ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نهضت الهی كربلا سرآغاز ادبیات متعهد

رضا رسولی عضو هیئت مدیره انجمن قلم ایران: دامنه ادبیات متعهد را محدود نكنیم

آقای رسولی! ادبیات متعهد به چه معناست؟

نهضت الهی كربلا سرآغاز ادبیات متعهد

ادبیات متعهد، مفهوم گسترده ای دارد و مصادیق متعددی را شامل می شود. از یك منظر، هر اثر ادبی كه به چیزی و مفهومی، تعهد داشته باشد و به عبارتی دیگر خنثی و بی هدف نباشد، «متعهد» است. اما در نگره فرهنگی ما، ادبیات متعهد، مجموعه آثاری هستند كه از سوی صاحب اثری دارای دغدغه، خلق شده باشد. به تعبیر روشن تر آثاری كه درون مایه آنها، دین، ارزش های اسلامی و انسانی و دغدغه های واقعی نسبت به جامعه و مردم باشد، ادبیات متعهد نام دارد. حال می خواهد این تعهد نسبت به دفاع مردم از كیان كشور و اعتقادات خود بروز و نمود داشته باشد، یعنی ادبیات دفاع مقدس، یا این تعهد در ادای دین به یك نهضت الهی و اثرگذار و جریان ساز دینی - اجتماعی به نام كربلا، منجر به تولید اثر ادبی شده باشد.

ادبیات متعهد هم اینك در كشور ما، از چه جایگاهی برخوردار است؟

بی شك تولد انقلاب اسلامی و ایجاد جریان فرهنگی این انقلاب، سبب رونق ادبیات متعهد شد. وقوع ماجراهای قابل تاملی چون دفاع مقدس، این رونق را تقویت كرد و توسعه داد. برنامه ریزی های گوناگون دستگاه های فرهنگی كشور نیز تا حدود قابل توجهی، توسعه بخش بیش از پیش این رونق گردید.

اما در این بین نباید از ستون خیمه این جریان - یعنی ادبیات متعهد كشورمان - كه همان نویسندگان و اصحاب قلم دارای دغدغه و احساس مسئولیت هستند، غافل شد كه با وجود تمام مشكلات و كاستی ها در حوزه امكانات، اقدامات حمایتی و عدم وجود برنامه ریزی های مستمر و هدفمند، گاهی یك تنه و به صرف تولید یك اثر فاخر، رونق و رواج ادبیات متعهد را محقق نموده اند.

جایگاه ادبیات متعهد، خصوصا در عرصه های شاخصی چون ادبیات دینی و ادبیات دفاع مقدس، وضعیت مناسب و قابل دفاعی دارد و گاهی اوقات به لحاظ تعدد آثار تولید و عرضه شده، در جایگاه ممتازی قرار می گیرد. البته واقعیاتی كه نباید از آنها غافل شد؛ كیفیت و سطح حرفه ای این آثار است. از این رو باید با یك نگاه آرمانی به سمتی حركت كنیم كه محتوای ارزشمند آثار و نگاه متعهدانه ادیب و صاحب قلم را در قالبی فاخر و جامه ای مزین به بالاترین سطح توانمندی های ادبی، ببینیم.

از سوی دیگر از این نكته نباید غفلت ورزید كه دامنه ادبیات متعهد، به یك یا چند موضوع و مصداق محدود نیست. بلكه باید با الهام از مفاهیم و معارف دینی، دامنه تعدد مفاهیم و موضوعات ادبیات متعهد را به تلاش نویسنده و شاعر متعهد برای امیدآفرینی، نشاط افزایی و تقویت ارتباطات انسانی و حس مردم دوستی توسعه دهیم.

جایگاه ادبیات متعهد، خصوصا در عرصه های شاخصی چون ادبیات دینی و ادبیات دفاع مقدس، وضعیت مناسب و قابل دفاعی دارد و گاهی اوقات به لحاظ تعدد آثار تولید و عرضه شده، در جایگاه ممتازی قرار می گیرد. البته واقعیاتی كه نباید از آنها غافل شد؛ كیفیت و سطح حرفه ای این آثار است.

بزرگ ترین موانع باروری ادبیات متعهد، در حال حاضر، چیست؟

سوال سختی است. اگر بخواهم كاملاً تخصصی و دقیق به این سئوال پاسخ دهم باید فرصتی به اندازه انجام یك تحقیق و پژوهش حرفه ای در اختیار داشته باشم. اما در یك نگاه اجمالی به نحوی كه با یك گفتگوی كوتاه رسانه ای تناسب داشته باشد، باید گفت كه موازی كاری و ناهماهنگی دستگاه های تولیدكننده محصولات فرهنگی و ادبی از جمله این موانع است. عدم تبیین شاخصه های دقیق و تحلیلی ادبیات متعهد از جمله موضوعات قابل توجه است. دست آخر هم می توانم به عدم انعكاس مناسب و شایسته انبوهی از آثار تولید شده در عرصه ادبیات متعهد اشاره كنم. كه ای كاش بتوانیم با جدی تر گرفتن موضوع انعكاس رسانه ای، وجود و تعدد نقدهای منصفانه در این عرصه، فضای رقابت حرفه ای، مخاطب افزایی و ایجاد یك جریان فرهنگی-رسانه ای را رقم بزنیم.

در حال حاضر وجود تشكل های حرفه ای-فرهنگی چه ضرورتی دارد؟

عموما كشورهای توسعه یافته، بخش قابل توجهی از جریان سازی ها و اقدامات پایدار خودشان را از طریق تشكل ها به سامان می رسانند. در كشور ما كه تشكل ها و گروه به خصوص از نوع غیردولتی آن، سابقه ای بیش از هزار سال دارند، لازم است این موضوع مورد توجه بیشتری قرار گیرد. در واقع تشكل های حرفه ای-فرهنگی، اگر آگاهانه، هدفمند و با برنامه شكل بگیرد، منابع پایدار تولید و توسعه ادبیات، در جریان عمومی فرهنگ و فرهنگ سازی هستند.

«انجمن قلم» از چه موقعیتی در میان اصحاب قلم برخوردار است؟

بی اغراق، انجمن قلم ایران، گسترده ترین و اثرگذارترین تشكل غیردولتی در عرصه ادبیات كشور است و یكی از شاخص ترین تشكل ها در حوزه فرهنگ به حساب می آید.

تعداد قابل توجهی از موسسان این انجمن از فحول اهل فرهنگ و اندیشه كشورند.تعداد برنامه های فرهنگی، تولیدات این انجمن در عرصه انتشارات كه در قالب های گوناگون چاپی از جمله آثار نو قلمان و آثار پیش كسوتان منتشر می شود و برگزاری جشنواره ها و مسابقات متنوع فرهنگی، از جمله جشنواره ملی قلم زرین، گواه این مدعاست كه انجمن قلم ایران، نقش شایسته و اثرگذاری را در حوزه فرهنگ به انجام می رساند.

اما این اقدامات و برنامه ها و هم چنین سابقه قابل توجه انجمن و افزایش رو به رشد تعداد اعضای آن، نقطه نهایی و آرمانی فعالیت های این انجمن نیست. حقیر به عنوان یكی از اعضای آن انتظار توسعه ارتباطات انسانی و تعمیق اثرگذاری فرهنگی بیش از پیش از این انجمن را دارم.

عموما كشورهای توسعه یافته، بخش قابل توجهی از جریان سازی ها و اقدامات پایدار خودشان را از طریق تشكل ها به سامان می رسانند. در كشور ما كه تشكل ها و گروه به خصوص از نوع غیردولتی آن، سابقه ای بیش از هزار سال دارند، لازم است این موضوع مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

به منظور ارتقاء سطح كاركرد انجمن چه بایدهایی را درنظر دارید؟

البته بدیهی است كه پاسخ به این سوال، در صلاحیت مجموعه اعضا و رئیس محترم انجمن می باشد. اما به عنوان یكی از اعضای هیات مدیره تصور می كنم، استمرار برنامه های پیشین انجمن، تقویت غنای محتوایی برنامه های فرهنگی آن، در كنار توسعه و رونق برنامه های رفاهی این انجمن و پیش بینی برنامه هایی خاص در حوزه رفاه فرهنگی برای اعضا می تواند از جمله اقدامات مفید در جهت ارتقاء سطح كاركرد انجمن باشد.

برای تعامل انجمن با اصحاب قلم مسلمان در سایر كشورها، چه زمینه هایی وجود دارد؟

می دانیم كه انقلاب ما، انقلابی فرهنگی است. و مبنای حركت نهضت اسلامی حضرت امام(ره)، فرهنگ بوده است. بنابراین با اتكا به این خاستگاه و به عنوان اهالی قلم و اندیشه و از منظر یك تشكل فراگیر در عرصه فرهنگ و ادبیات، نه تنها زمینه های مناسبی برای تعامل با اصحاب قلم دیگر كشورهای اسلامی وجود دارد، بلكه در این عرصه، وظایف متعدد و مسلمی نیز بر دوش انجمن قلم ایران سنگینی می كند. كه می بایست از رهگذر این تعامل، گام های قابل توجهی را در جهت صدور فرهنگ انقلاب اسلامی برداریم و تقویت همبستگی مسلمانان را در سایر كشورها تعقیب نماییم.

از سوی دیگر، آثار ادبی، فصل مشترك ما با سایر نویسندگان و ادبای مسلمان است. این فصل مشترك می تواند در قامت هایی نظیر ترجمه، عرضه و نقد آثار، به صورت مستمر جلوه كند.برگزاری جلسات مشترك، بازدیدهای فرهنگی، پیش بینی جلسات شعرخوانی و قصه گویی در هفته های فرهنگی ایران و سایر كشورهای مسلمان از جایگاه قابل توجهی برخوردار است. و نكته ای كه نباید از كنار آن به سادگی گذشت وجود برخی موضوعات پراهمیت برای رونق و تقویت این تعامل است.موضوعاتی نظیر مقاومت اسلامی می تواند منشاء تولید انبوهی از اندیشه ها در قالب آثار ادبی و زمینه ساز مراودات فرهنگی باشد.

روزنامه کیهان

تنظیم : بخش ادبیات تبیان