آیا بهشت درب خروجی هم دارد؟

عقیده ما این است: افرادى كه وارد بهشت مى شوند دیگر از آن جا بیرون نمى روند و بطور جاویدان در آن جا هستند و بسیارى از آیات، این مسأله (خلود و ثبات در بهشت) را صریحاً اثبات مى كند، ولى از ظاهر آیه «وَاَمَّا الَّذِینَ سُعِدُوا فَفِى الْجَنَّةِ خَالِدِینَ فِیهَا مَا دَامَتِ السَّماوَاتِ وَ الاَرْضُ اِلاَّ مَاشَاَ رَبُّكَ عَطَاً غَیْرَ مَجْذُوذ; امّا آنها كه خوشبخت و سعادتمند شدند، جاودانه در بهشت خواهند ماند تا آسمانها و زمین برپاست، مگر آنچه پروردگارت بخواهد; بخششى است قطعى نشدنى».

ظاهر استثناى جمله «اِلاَّ مَاشَاَ رَبُّكَ; مگر این كه خداى تو بخواهد» مى رساند كه ممكن است روزى خدا بخواهد كه آنان را از این مركز نعمت بیرون كند، در صورتى كه باقى آیات گواه بر این است كه هرگز آنها از بهشت خارج نخواهند شد، با این وضع معناى این آیه چیست؟

در پاسخ باید گفت درست است كه خداوند جهان به افراد سعادتمند در بسیارى از آیات، بهشت دائم وعده كرده است و از این وعده هرگز تخلّف نخواهد فرمود و خود او مى فرماید: «وَعْدَ اللَّهِ لا یُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ; این وعده اى است كه خدا كرده و خداوند هرگز از وعده اش تخلّف نمى كند!».(1)

ولى ممكن است افرادى تصوّر كنند كه با این وعده قطعى دیگر زمام كار از دست خدا بیرون مى رود و او حتّى توانایى نخواهد داشت كه آنان را از بهشت خارج سازد و نعمت را از آنها سلب كند و به اصطلاح علمى و كلامى، این قضاى حتمى قدرت خدا را محدود نموده و از وسعت توانایى او خواهد كاست; لذا خداوند با جمله «اِلاَّ مَاشَاَ رَبُّك» این حقیقت را تأكید مى كند كه با وجود این كه خدا بهشت دائم را وعده نموده و او هرگز از وعده خود تخلّف نخواهد كرد، - مع الوصف - این مطلب، از قدرت او چیزى كم نمى كند و باز اختیار تمام موجودات به دست قدرت اوست - هرچه بخواهد مى تواند انجام بدهد و قدرت او نسبت به تمام اشیا محفوظ و ثابت است.

عین این جمله «اَلاَّ مَاشَاَ رَبُّكَ» در آیه بعد كه درباره دوزخیان است و به آنها وعده عذاب دائمى داده، نیز وارد شده است و علّت آن همان است كه در آیه پیش ذكر گردید.

از قراین روشنى كه تفسیر فوق را تأیید مى كند جمله «عَطَاً غَیْرَ مَجْذُوذ» كه در آخر آیه آمده است مى باشد. این جمله مى گوید این عطیّه الهى ثابت و پایدار و مستمرّ است و هرگز جدا شدنى نیست.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. سوره رم، آیه 6.

تفسیر نمونه، آیت الله مکارم شیرازی

تنظیم برای تبیان: الف_شکوری