رسالت طلبه ها در برخورد با ایتام

1. یتیم در سنت اسلامی از جایگاه بسیار مهم و ولایی برخوردار است. خداوند در قرآن کریم حدود 23 مرتبه درباره یتیمان سخن گفته و بر رسیدگی به امور مادی و معنوی، فردی و اجتماعی تأکید نموده است. و بر حفظ حقوق آنها سفارش فرموده اند:

وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَاناً وَذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً؛ و ياد كن هنگامى را كه از بنى اسرائيل پيمان گرفتيم كه جز خدا را نپرستيد و به پدر و مادر و خويشاوند و يتيمان و درماندگان نيكى كنيد و با مردم با خوشزبانى سخن بگوييد.(بقره/83)و در روایات متعدد نیز بر گرامیداشت فرزندان یتیم سفارش نموده اند. امام علی(ع) که خود امید محرومان و پدر یتیمان بود سفارش می کنند:

«الله الله فی الایتام فلا تغبّوا افواهم و لا یضیعوا بحضرتکم؛ خدا را خدا را منظور دارید در حق یتیمان، مبادا بر دهانهایشان نوبت قرار دهید(گهی سیر و گهی گرسنه بمانند) و مبادا با حضور و وجود شما، فاسد و تباه شوند.» نهج البلاغه، نامه 47.

2. از آنجا که سیره و سنت پیامبر اکرم(ص) و اهلبیت مکرم(ع) همگی بر این سنت بوده اند و چون سیره ایشان از منابع اصلی دین ما و روش زندگی ماست باید سرمشق طلاب علوم دینی باشند تا در این عصر به داد ایتام برسند و از آنها دستگیری و دلجویی کنند.

3. برای آنکه رسالت خویش را نسبت به یتیمان بشناسیم ابتدا لازم است تا بفهمیم یتیم چه نیازهایی دارد. در یک دسته بندی کلی می توان گفت نیاز مالی و اقتصادی و نیاز روحی و فشار روانی است. چنانچه امیرالمومنین نیز به این دو نوع نیاز اشاره فرموده اند. نیاز اقتصادی و مسائل ایتام بسیار مهم است و باید بدانها توجه ویژه ای نمود. اما نه همه ایتام، مشکل مالی دارند و نه همه طلاب دستشان به لحاظ مالی و یا نفوذ اجتماعی باز است تا بدین مهم بپردازند و چنانچه قدرت و توان آن را داشته باشند باید بدان بپردازند. اما آنچه نسبت به همه یتیمان عمومی و همه طلاب از عهده آن بر می آیند توجه به نیازهای روحی و فشارهای روانی آنان است. کودکان یتیم در دوره ای از سن خود نیاز به امید و روشنایی دارند. مردنِ عزیزان و والدین، از جنبه روانشناختی، عمیق ترین تأثیر را بر ذهن و احساس فرد می گذارد. دلبستگی فرزند به پدر و مادر رابطه ای محکم و ذاتی است و نه قراردادی و اعتباری؛ از این رو بریدن این تعلق به طور ناگهانی در ابتدای سنین کودکی یا نوجوانی بسیار سخت و درد افزا است به طوری که جلوی چشم کودک را غبار سیاهی و نا امیدی می گیرید و امید به زندگانی را از وی سلب می کند. و گاه منجر به بیماری های روحی و روانی و گاه بیماری های اعتقادی و شکاکیت معرفتی و بحران های اخلاقی می شود.

4. طلاب و روحانیون با توجه به شخصیت معنوی و نقش اجتماعی می توانند از شدّت ضربات وارده و سنگینی مصیبت بکاهند. ایشان با تمسک به سیره و مکتب معرفتی اهلبیت(ع) در آسان کردن ماتم و التیام رنج های روحی کودکان یتیم بکوشند تا امید به آینده ای روشن را در آنان به وجود آورند. رهبران مذهبی می توانند با تبیین صحیح مفاهیمی چون: صبر، امید، حکمت الهی و اراه چهره های موفق ایتام در زندگی خصوص از سیره انبیا و دانشمندان و هنرمندان، نگاه یتیمان را تغییر دهند. و همچنین با رفتار محبت آمیز و خیرخواهانه بدور از احساس ترحم جای خالی والدین را برای آنها پر کنند.

سید مهدی موسوی گروه حوزه علمیه

منابع:

1- ج.ویلیام وردن، رنج و التیام در سوگواری و داغدیدگی، ترجمه محمد قائد، تهران، طرح نو، 1377.

2- حسین ایرانی، اشکی فتاده بر کویر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1373.