متجاوز معرفی شد

با آگاهی از مسئولیت شورای امنیت برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی، به عنوان یكی از اركان مهم سازمان ملل، بهتر می‌توانیم عملكرد این شورا را در قبال تجاوز عراق به ایران مورد ارزیابی قرار دهیم.

به موجب بند1 ماده 24 منشور ملل متحد، دولت‌‌ها مسئولیت اولیه حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را بر عهده شورای امنیت سازمان ملل متحد گذاشته‌اند.

ماده 39 منشور ملل متحد نیز به شورای امنیت اختیارات وسیعی برای احراز تهدید علیه صلح ، نقض صلح یا عمل تجاوز می‌دهد. این اختیارات در مورد اقدامات شورای امنیت طبق مواد 41و42 منشور برای حفظ صلح یا اعاده صلح و امنیت بین‌المللی وجود دارد.

اما در طول سال‌های جنگ تحمیلی، می‌بینیم رویه شورای امنیت سازمان ملل در مواجهه با تجاوز عراق، برخلاف واقعیت‌های موجود بوده است و براین اساس اقدام به صدور قطعنامه‌ها و بیانیه‌هایی نموده است.

نخستین بیانیه اول مهرماه 1359 (23سپتامبر 1980) پس از مذاكرات غیر رسمی منتشر شد. بند دوم بیانیه مزبور متذكر می‌شود «اعضای شورای امنیت عمیقا نگرانند كه این برخورد می‌تواند به تدریج وخیم شود و تهدید شدید نسبت به صلح و امنیت بین‌المللی به وجود آورد».

این بند حاكی از آن است كه شورای امنیت هنوز حمله سراسری عراق را نقض صلح یا حتی تهدید علیه صلح نمی‌داند بلكه از نظر این ركن ادامه برخورد است كه امكان دارد به تدریج وخیم شود و نسبت به صلح و امنیت بین‌المللی تهدیدی به وجود آورد اما نخستین قطعنامه شورای امنیت یعنی قطعنامه 479 در مورخ 5مهر 1359( 28سپتامبر 1980) صادر شد.

این قطعنامه سرآغاز تصمیم‌گیری در مورد جنگ عراق با ایران به شمار می‌رود. در این قطعنامه افزون بر احرازنشدن مفاد ماده 39، حتی عبارتی وجود ندارد كه به موجب آن شورای امنیت وضعیت به وجود آمده یا ادامه آن را خطری نسبت به صلح و امنیت بین‌المللی بداند.

اما زمانی كه ایران برای دفاع از خویش در برابر تجاوز و اشغال اقدام كرد، شورای امنیت قطعنامه 514 مورخ22خرداد63 (12 ژوئیه 1982) را تصویب كرد. این قطعنامه در پی عملیات بیت‌المقدس و آ‌زادسازی خرمشهر به تصویب شورای امنیت رسید.

مقدمه قطعنامه «با اظهار نگرانی عمیق در مورد طولانی شدن برخورد میان 2 كشور ، كه منجر به خسارات سنگین انسانی و زیان مادی قابل ملاحظه شده و صلح و امنیت را به خطر انداخته است.» به مخاطره افتادن صلح و امنیت را تایید می‌كند.

در قطعنامه 522 نیز كه در 12مهر 1361(14اكتبر1982) به تصویب شورای امنیت رسید، در مقدمه به مخاطره افتادن صلح و امنیت را تایید می‌كند. این 2قطعنامه به فاصله كمتر از 3ماه صادر شد.

زمانی كه شورای امنیت در قطعنامه 540 مورخ 19آبان 1362 (31اكتبر1983) می‌پذیرد میان ایران و عراق جنگی رخ داده است از كاربرد واژه تجاوز خودداری می‌كند. بدون توجه به این واقعیت كه جنگ‌ها معمولا نتیجه عمل تجاوز یكی از طرف‌هاست.

شورای امنیت وجود جنگی را تایید می‌كند بی‌آنكه از تجاوز سخن به میان آ‌ورد. این بیانیه‌ها و قطعنامه‌ها نشان می‌دهند كه شورای امنیت براساس وظایف و مسئولیت‌های خود طبق ماده 39 و مواد 41 و42 عمل نكرده است.

چندین سال پس از آتش بس و پایان جنگ، سازمان ملل در تاریخ 18آذر 1370( 9دسامبر 1991) به این واقعیت اعتراف كرد كه عراق آغازگر جنگ و متجاوز بوده است.

اعلام سازمان ملل در معرفی رژیم عراق به عنوان متجاوز كه در روزهای پایانی مسئولیت دبیر كل وقت سازمان ملل خاویر پرزدو كوئیار صورت گرفت بیش از آنكه عمل به و ظایف و مسئولیت‌های این سازمان باشد، ثمره پایداری و فداكاری ملت ایران در دفاع از استقلال، تمامیت ارضی، عزت و آرمانخواهی بود. اگرچه تعیین و معرفی متجاوز یك موفقیت بزرگ برای ایران محسوب می‌شود.

منبع: همشهری آنلاین