قفسه‌های دیجیتالی ما
نگاهی به نشر الكترونیكی در ایران
كتاب الكترونیكی، پدیده‌ای است كه این روزها می‌رود تا جای خود را در قفسه‌های دیجیتالی رایانه‌ها پیدا كند. حضور گسترده لپ‌تاپ‌ها و رایانه‌های شخصی در منازل و ارتقای پرشتاب دستیابی به مهارت‌های مختلف رایانه‌ای توسط اقشار گوناگون جامعه با سنین مختلف، این جایگاه را هر روز مستحكم‌تر می‌كند.
نشر الكترونیكی خود پدیده‌ای است كه با توجه به مدرن بودن و تازگی آن و بویژه ابهامات قانونی پیرامون آن، هنوز محل امن و قابل اتكایی برای ناشران شمرده نمی‌شود.
نشر الكترونیكی خود پدیده‌ای است كه با توجه به مدرن بودن و تازگی آن و بویژه ابهامات قانونی پیرامون آن، هنوز محل امن و قابل اتكایی برای ناشران شمرده نمی‌شود.
بسیاری از كتابخوانان حرفه‌ای از كتاب دیجیتال فقط استفاده‌های علمی و آموزشی می‌كنند و بیشتر كتاب‌هایی كه در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرد، آثار مرجع و فرهنگنامه‌ها هستند.از آنجا كه خواندن كتاب‌های دیجیتال، قائم به وجود دستگاه‌های رایانه‌ای است، عمده كتابخوانان، كتاب‌های كاغذی را ترجیح می‌دهند چراكه بدون دغدغه خرابی رایانه، قطعی برق یا تمام شدن شارژ الكترونیكی دستگاه‌های مربوطه از آن استفاده می‌كنند. ضمن اینكه كتاب‌های كاغذی همه‌جا قابل استفاده‌اند و برخی از آن‌ها به‌جای «قرص خواب» در تخت‌خواب خود استفاده می‌كنند!
كتاب‌های دیجیتال، مزایای بسیاری دارند كه به دلیل نوظهور بودنشان در كشور، هنوز از چشم كاربران پوشیده مانده است.
مزایای پنهان
جست‌وجوی سریع محتوایی و موضوعی، حجم كم، كاهش هزینه‌های نشر و خرید كتاب، حمل‌و‌نقل سریع و آسان و حضور مكمل رسانه ملی، دیداری و شنیداری برای كمك بیشتر به دریافت محتوا تنها بخشی از مزایای این پدیده الكترونیكی است كه در صورت حمایت، می‌تواند بسیاری از مشكلات فعلی نشر را بهبود بخشیده یا رفع كند.
برخی از كتاب‌های دیجیتالی، شنیداری هستند و در حال حاضر بهترین نوع كتاب برای نابینایان یا افراد مسنی كه توانایی خواندن ندارند، به شمار می‌روند. بعضی از آن‌ها نیز ویژه اطفالی هستند كه هنوز خواندن و نوشتن نمی‌دانند، اما می‌توانند با صدا و تصویر این كتاب‌ها ارتباط برقرار كنند.
همه این موارد نشان می‌دهد كه نشر الكترونیك، نیاز امروزی جامعه فرهنگی و یكی از ابزارهای مناسب آموزشی است.
تفاوت‌ها و شباهت‌ها
كتاب‌های الكترونیكی، شباهت‌های زیادی با كتاب‌های كاغذی دارند.
همان فرآیندی كه شامل تهیه مطالب (جمع‌آوری یا نگارش)، ویراستاری، حروفچینی، تصحیح و صفحه‌آرایی می‌شود، در این كتاب‌ها نیز انجام می‌پذیرد با این تفاوت كه پس از این مرحله كتاب‌های كاغذی روانه چاپخانه می‌شوند و كتاب‌های الكترونیكی به صورت فایل‌های اطلاعاتی بر لوح‌های فشرده قرار می‌گیرند.
شباهت دیگری كه وجود دارد، حجم آن‌هاست، چراكه كتاب‌های الكترونیكی نیز حجم خود را دارند، منتها تمام آن‌ها در یك قالب واحد كه همان لوح فشرده است عرضه می‌شوند، در حالی كه كتاب‌های كاغذی تنوع قطع، كاغذ و جلد دارند كه این گوناگونی در كتاب‌های الكترونیكی با رنگ و جلوه‌های بصری ایجاد می‌شود. مزیتی كه كتاب‌های الكترونیكی نسبت به آثار كاغذی دارند به نگهداری آسان و كم‌حجمی آن‌ها بازمی‌گردد، بطوری كه می‌توان نزدیك به هزار كتاب را فقط در یك لوح فشرده جای داد و در موقع لزوم از آن استفاده كرد، در حالی كه این حجم از كتاب كاغذی، خود یك كتابخانه شخصی را در منزل می‌طلبد.
كتاب‌های فعلی الكترونیكی، تیراژ نامحدودی دارند، چرا كه قابل كپی كردن هستند و از طریق لوح‌های فشرده و حافظه‌های مختلف سیار قابل تكثیر و انتقال هستند.
جلب اعتماد
مشكل مهمی كه جامعه كتابخوان برای استفاده از منابع الكترونیكی دارد عدم اعتماد آن‌ها به این كتاب‌هاست، چرا كه كتاب‌های كاغذی زیرنظر مرجعی به نام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار دارند در حالی كه بیشتر كتاب‌های موجود بر لوح‌های فشرده یا به طریقه شخصی یا از اینترنت تهیه شده‌اند كه جای دستكاری و جعل مطالب در آن‌ها به صورت گسترده‌ای وجود دارد.
برای جلب اعتماد جامعه كتابخوان، كافی است مركزی فعال در این زمینه كتاب‌ها را بررسی و به نوعی تأیید كند تا كاربران با طیب خاطر از آن استفاده كنند.
تیراژهای نامحدود
كتاب‌های فعلی الكترونیكی، تیراژ نامحدودی دارند، چرا كه قابل كپی كردن هستند و از طریق لوح‌های فشرده و حافظه‌های مختلف سیار قابل تكثیر و انتقال هستند، در حالی كه كتاب‌های كاغذی اگر به تكثیر نیاز پیدا كنند باید دوباره مجوز چاپ بگیرند یا به صورت غیرمجاز كپی‌برداری شوند كه البته تعداد آن نیز محدود و در حد نیاز به وجود آمده است.
كودكی كه زود رشد كرد
نشر الكترونیك به مثابه كودكی است كه به سرعت رشد می‌كند اما عمر طولانی‌ای در پیش دارد.
امروزه استفاده از این رسانه می‌تواند بسیاری از مشكلات فعلی نشر و بویژه بازار اقتصادی آن را از میان بردارد، به شرط آنكه سیاست‌هایی مدون و مهم‌تر از آن قابل اجرا درباره آن اعمال شود.
آموزش كودكان از دوره ابتدایی می‌تواند برای نسل آینده كارساز باشد، اما برای خوانندگان فعلی باید راهكارهای دیگری اندیشید كه همه آن‌ها منوط به فراهم آوردن بهتر اعتماد به این رسانه نوپاست.
تنظیم برای تبیان : نرگس امیرسرداری
