حقایقی درباره نیکوتین سیگار

مهم ترین ترکیب موثر سیگار، نیکوتین است که عامل اصلی اعتیاد جسمانی به دخانیات است. نیکوتین سبب ترشح فوری آدرنالین می‌شود. آثار آدرنالین شامل: افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون، تنفس سریع و عمیق، افزایش قند خون و کاهش اشتهاست. نیکوتین در واقع یک محرک سیستم عصبی مرکزی است.

از دیگر آثار نیکوتین می‌توان به بالا رفتن چربی خون و افزایش چسبندگی پلاکت‌ها (ایجاد لخته خونی) اشاره کرد. همچنین این ماده با تاثیر بر روی هورمون‌های جنسی مانند استروژن، سبب یائسگی زودرس می‌‌شود.

یک نخ سیگار، کمتر از 2 میلی گرم نیکوتین وارد خون می‌کند. نیکوتین عامل تغییر ترکیبات شیمیایی و بیولوژیک مغز است.

نیکوتین به دلیل آثار روانی خوشایندی که ایجاد می‌کند، اثر اعتیادآور دارد و شخص به مرور زمان به آن عادت می‌کند و مانند بقیه اعتیادها، کم کم مقدار مصرف و نیاز به نیکوتین بالا می‌رود و بالطبع تعداد نخ سیگار مصرفی نیز افزایش می یابد و با عدم مصرف آن، علایم قطع نیکوتین مانند عصبانیت، پرخاشگری و زودرنجی به وجود می‌آید.

نیکوتین ماده ای بسیار سمی و روغن مانند است که دارای ویژگی‌های زیر می باشد:

- نیکوتین دارای آثار متضاد و متناقصی است، یعنی هم نیرو بخش و محرک است و هم سرکوب گر و آرام بخش.

- اعتیاد به نیکوتین، یکی از موانع اصلی افراد سیگاری برای رهایی از هر نوع دخانیات است.

- جذب نیکوتین از طریق پوست، ریه و غشاهای مخاط بینی و دهان انجام می شود.

- نیمه عمر نیکوتین در بدن یک ساعت است، یعنی یک ساعت طول می‌کشد تا مقدار آن در بدن به نصف برسد.

- 80 درصد نیکوتین در کبد و توسط آنزیم‌های آن تجزیه شده و از بین می‌رود.

- نیکوتین در ریه‌ها نیز تجزیه شده و توسط ادرار دفع می‌گردد.

- نیکوتین با تاثیر بر روی لوزالمعده و جلوگیری از ترشح هورمون انسولین، باعث می‌شود تا قند خون بالا رفته و فرد احساس سیری کند.

- 7 ثانیه پس از استعمال دخانیات، به دلیل عبور آسان آن از سد خونی- مغزی، نیکوتین خود را به مغز می‌رساند.

- نیکوتین تقریبا روی تمامی سیستم‌های عصبی و غددی بدن موثر است.

- 15 تا 30 ثانیه بعد از مصرف سیگار، نیکوتین حتی تا انگشت شست پا نیز می‌رسد.

اعتیاد به نیکوتین

بر اساس معیارهای روان‌پزشکی، مصرف عادتی نیکوتین نوع شدیدی از اعتیاد تلقی می‌شود. اعتیاد به نیکوتین هم به مقدار آن مربوط است و هم به دفعات رسیدن این ماده به مغز؛ مثلا فردی که بیست عدد سیگار می‌کشد (هر سیگار حدود ده پک دارد)، حدود دویست بار در روز نیکوتین را به مغز خود هدایت می‌کند.

خصوصیات افراد وابسته به نیکوتین

- افرادی که در روز تعداد مشخصی سیگار و در ساعات معینی مصرف می‌کنند.

- افرادی که در شرایط خاص و فشارهای جسمی و روانی به دخانیات متوسل می‌شوند.

- افرادی که با استعمال نکردن دخانیات، دچار علایم محرومیت از نیکوتین می‌‌شوند.

- در شرایطی که امکان دستیابی به دخانیات برای آنها میسر نباشد، دچار اختلال در کارکرد شده و هر کاری می‌کنند تا به استعمال دخانیات موفق شوند.

- برای سنجش میزان وابستگی فرد به نیکوتین، آزمایش هایی وجود دارد که کاربردی‌ترین آنها "تست فاگستروم" است و از امتیاز به دست آمده به عنوان یک معیار برای ارزیابی فرد استفاده می‌‌شود.

علایم قطع وابستگی به نیکوتین

در زمان ترک سیگار و دیگر انواع دخانیات، علایم محرومیت از نیکوتین در افراد مختلف متفاوت است. این علایم از چند ساعت تا چند روز بعد از مصرف نکردن دخانیات شروع می شود و امکان دارد برای مدت‌ها در بدن پایدار بماند (از چند روز تا چند ماه).

این علایم شامل موارد زیر است:

اضطراب، خواب ناکافی و گاهی خواب آلودگی جبرانی، افزایش اشتها و وزن، احساس افسردگی و درماندگی، اختلالات گوارشی از جمله یبوست، کم‌حوصلگی و بی‌صبری، اختلال در تمرکز و هوشیاری، اختلال در قضاوت و اختلالات حرکتی، سردرد، وسوسه کشیدن سیگار، کاهش ضربان قلب، کاهش فشار خون، بی‌قراری، خشکی دهان، خستگی، گرفتگی عضلات، سرفه‌های تحریکی و افزایش خلط.

همچنین سم نیکوتین با تاثیر بر اعصاب دستگاه گوارش، باعث افزایش حرکت روده‌ها می‌‌شود، در نتیجه با مصرف سیگار عوارضی چون تهوع، استفراغ و اسهال شایع است.

نیکوتین در مقادیر بالا با تاثیر بر روی سیستم اعصاب، باعث لرزش، تشنج، فلج عضلات و مرگ می‌‌شود.

هفته نامه سلامت