تبیان، دستیار زندگی
آیات قرآن و شأن نزول هایى كه پیرامون آنها وارد شده است مى رساند كه جامعه یهود و یا لااقل یهود معاصر با پیامبر، جبرئیل را دشمن داشته و او را فرشته عذاب مى نامیدند تا آنجا كه درباره او مى گفتند كه خداوند به او دستور داده بود كه نبوت را در سلسله فرزندان اسر
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

فرشته ای که کفر یهودیان را درآورد

قرآن

قرآن مجید در سوره ى اسراء آیه 85 مى فرماید: (وَیَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبّى...) مقصود از روح چیست؟

پاسخ: آنچه  كه در احادیث اسلامى پیرامون تفسیر آیه وارد شده است، روح را به فرشته بزرگ تفسیر كرده است و در میان دوازده روایتى كه در تفسیر «البرهان»([1]) و هفت روایتى كه  در تفسیر «نور الثقلین»([2]) نقل شده است، فقط در یك روایت به روح انسانى تفسیر گردیده است.

سیوطى در تفسیر «الدر المنثور» روایاتى نقل كرده كه شاید یكى بیشتر مربوط به روح انسانى وحیوانى نیست.

عقیده ى یهودیان درباره «جبرئیل»

آیات قرآن و شأن نزول هایى كه پیرامون آنها وارد شده است مى رساند كه جامعه یهود و یا لااقل یهود معاصر با پیامبر، جبرئیل را دشمن داشته و  او را فرشته عذاب مى نامیدند تا آنجا كه درباره او مى گفتند كه خداوند به او دستور داده بود كه نبوت را در سلسله فرزندان اسراییل قرار دهد ولى او آن را به فرزندان اسماعیل داد و جمله «خان الأمین» كه نویسندگان جاهل و نادان به شیعه نسبت مى دهند مربوط به این گروه است كه او را به خیانت در عوض كردن محل نبوت متهم كرده و به عللى او را دشمن مى داشتند([3])و به مودت میكاییل تظاهر كرده و به جبرییل عداوت مى ورزیدند قرآن در مقام انتقاد از چنین عقیده چنین مى فرماید:

(قُلْ مَنْ كانَ عَدُوّاً لِجبریلَ فإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللّه مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ وَهُدىً وَبُشرى لِلْمُؤْمِنینَ).([4])

«بگو هر كس دشمن جبرئیل باشد( او دشمن خدا است و او مأمورى بیش نیست) او به اذن خدا قرآن را بر قلب تو نازل كرده ، كتاب هاى پیشین را تصدیق مى كند ومؤمنان را هدایت نموده ومایه بشارت است».

وباز مى فرماید: (مَنْ كانَ عَدُوّاً لِلّهِ وَمَلائِكَتِهِ وَرُسُلِهِ وَجِبْرِیلَ وَمِیكالَ فإِنَّ اللّهَ عَدُوٌّ لِلْكافِریَن).([5])

«هر كس  دشمن خدا و فرشتگان و پیامبران او وجبرئیل و میكائیل باشد، (محققاً او كافر است)و نیز دشمن كافران است».

از این آیات به روشنى استفاده مى شود كه آنان به عللى «روح الأمین» را دشمن مى داشتند و قرآن هم او را از هر لغزش پیراسته مى داند و یادآور مى شود كه او مأمور خدا بوده است.

مقصود از روح كه در آیه (وَیَسْأَلُونَكَ عَنِالرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّى)همان «روح الأمین» است

از آنجا كه گروه یهود جبرئیل را به خیانت متهم مى كردند، خداوند او را با لفظ «الامین» توصیف مى كند و مى فرماید:

(نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الأَمینُ * عَلى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنْذِرِینَ).([6])

«روح الأمین قرآن بر قلب تو نازل كرده تا تو از بیم دهندگان باشى».

با توجه به این مقدمات بالأخص این كه طراحان سؤال، گروه یهود بودند و درباره او عقیده ویژه اى داشتند و او را به علت این كه: مأمور عذاب بود، و از زوال ملك بنى اسراییل به وسیله بخت نصر گزارش داده بود و در مسأله نبوت خیانت ورزیده و آن را از نسل اسرائیل به نسل دیگر منتقل  ساخته است (با توجه به این مطالب) مى توان گفت كه مقصود آنان از روح همان «روح الأمین» است و آنان مى خواستندكه از این طریق نظریه پیامبر را درباره وى به دست آورند، كه اگر با نظریه آنان موافقت داشته باشد، از تأیید او بهره بگیرند، و در غیر این صورت با او مخالفت ورزند از این جهت به قریش تعلیم دادند كه از او درباره «روح» نیز سؤال كنند.

بنابراین تفسیر روح در این آیه به روح«مبدأ حیات»در انسان وحیوان بسیار بعید است و این تفسیر فقط در یك روایت وارد شده است. دورتر از آن این كه بگوییم مورد سؤال، قدیم وحادث بودن روح انسانى است كه هرگز براى یهود  آن زمان و عرب جاهلى مفهوم و مورد نظر نبود.

تا این جا روشن گردید كه مقصود از «الروح» در مورد سؤال، همان روح الأمین و جبرئیل است،  اكنون باید دید كه جواب  قرآن از این سؤال چیست؟!

به دیگر سخن: ثابت شد كه مقصود از روح كه در آیه (وَیَسْأَلُونَكَ عَنِالرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّى)همان «روح الأمین» است اكنون باید دید مقصود از جواب قرآن (قُل الرُّوح مِنْ أَمْرِ رَبّى)چیست؟

ابن عباس مى گوید: پیامبر به جبرئیل گفت: چرا ما را بیشتر از آنچه كه ملاقات مى كنید، ملاقات نمى نمایید در این موقع در پاسخ پرسش پیامبر آیه یاد شده در زیر نازل گردید:

(وَما نَتَنزَّلُ إِلاّ بِأَمْرِ رَبِّك).([7])

«ما به فرمان پروردگار تو فرود مى آییم و پیرو دستور او هستیم».([8])

با توجه به این مطلب، به روشنى مى توان گفت: مقصود از جمله ى(قُلِالرُُّّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبّى) این است كه اى پیامبر به سؤال كنندگان بگو: روح (الأمین) مقام و موقعیتى جز این كه مأمورى از مأموران خدا است، ندارد و او در سمت فرمانبردارى به پایه اى رسیده است كه تو گویى سراپا (امر) و (فرمان) خدا است، همچنان كه گاهى فردى از نظر عدالت و پاكى به پایه اى مى رسد كه تو گویى عین عدل و عدالت است.([9])

___________________

[1] . تفسیر برهان، ج2، ص 444ـ 445.

[2] . نور الثقلین، ج3، ص 215 ـ 219.

[3] . تفسیر فخر، ج1، ص 437 ط مصر 1308 مجمع البیان، ج1، ص 167.

[4] . بقره/97.

[5] . بقره/98.

[6] . شعراء/193 ـ 194.

[7] . مریم/64.

[8] . مجمع البیان، ج3، ص 521.

[9] . منشور جاوید، ج3، صفحات 204 ـ 211 و 215و 216.


تنظیم برای تبیان: الف_شکوری