علامه امینی ساقی الغدیر

علامه امینـى صـاحب الغدیـر 1320 _ 1390 هــ .ق

علامه امینی برای تألیف كتاب گرانقدر الغدیر كه به حق كتابی وزین است و در اعتلای مكتب تشیع سهم بسیار و در اثبات حقانیت مولی الموحدین (ع) تاثیر بسزایی داشته است - زحمات بسیاری را متحمل شد.

غدیری كرد بی‌همتا، چنان چون بی كران دریا

لبالب از رحیق حق، جهان را زو مشامی خوش

از این دریا دل آماده، «غدیری» یزدی باده

خوش آن رندی كزین مشرب كند، شرب مدامی خوش(1)

او از برجسته‌ترین افرادی است كه به خاطر دفاع از حریم اسلام و تشیع و مخصوصاً دفاع از مقام والای بزرگمرد جهان انسانیت حضرت علی (ع) قد علم كرده و با فداكاری و اخلاص عجیب و شهامت و ابتكاری كم نظیر، رسالت بزرگ خود را به خوبی انجام داد.

علامه امینی شخصیتی است كه یك تنه در برابر تحریف كنندگان تاریخ قیام كرد و با قلم توانا و آتشین و در عین حال منطقی و علمی خود، پرده‌ها را كنار زد و حقایق را از لابلای زوایای تاریك تاریخ، بیرون كشید.

بیش از پنجاه سال است كه از تدوین كتاب الغدیر می‌گذرد و با اطمینان می‌توان گفت كه جامعه محققین اعم از شیعه و سنی با نام الغدیر و با نوشته‌های علمی و عمیق و محققانه و پر احساس علامه امینی آشنا هستند. اما در طول این زمان هنوز كسی نتوانسته برای الغدیر حتی صفحه‌ای ردّیه و یا نقدی كه قابل اعتنا باشد، بنویسد و این خود نشانگر استحكام و متقن بودن مطالب این كتاب است كه حتی مخالفین شیعه نیز نتوانسته‌اند اشكالی بر آن وارد نمایند.

وی در شبانه روز حدود 17 ساعت مطالعه و كار می‌كرد و برای مطالعه كتبی كه در دسترس نداشت رنج سفرهای گوناگونی به جان خرید.

علامه خود می‌گوید كه من برای نوشتن الغدیر 10 هزار جلد كتاب از «باء» بسم ‌الله تا «تاء» تمّت آن خوانده‌ام. و به 100هزار جلد كتاب، مراجعات مكرر داشته‌‌ام.

بدون شك در كنار تلاش و همت والای این مرد بزرگ، عوامل دیگری نیز در خلق این كتاب گرانسنگ موثر بوده‌ است. از علامه امینی و نزدیكان این بزرگوار به كرّات نقل شده است كه در هنگام مواجه شدن با مشكلی در مسیر نگارش این كتاب، به حرم حضرت علی علیه السلام پناه ‌برده و از آن خورشید عالمتاب كمك می‌طلبیدند. هر كس این كتاب را می‌خواند، درك می‌كند كه توفیق الهی و كمك‌های امیرالمومنین علیه‌السلام در نگارش این كتاب موثر بوده است.

این كتاب در 20 جلد به زبان عربی، با نثری شیوا و رسا نگارش یافته كه البته 11 جلد آن تا كنون چاپ گردیده است. مرحوم آیة الله سید محسن حكیم و آیة الله سید حسین حمّامی درباره این كتاب گفته‌اند: «لا یَاتیهِ الباطلُ مِن بَینِ یَدَیه» و آیات عظام سید عبدالهادی شیرازی و شیخ محمدرضا آل یاسین و علامه اردوباری گفته‌اند: «لاریبَ فیه هُدیً لِلمُتقین.» (2)

حال باید دید كه آیا تالیف الغدیر در جوامع اسلامی باعث تفرقه بین مسلمانان شده و یا بیانش به گونه‌ای بوده كه آنها را دور هم جمع كرده است؟ اگر این كتاب عاملی برای تفرقه می‌بود، لااقل علمای اهل تسنن در كتاب‌هایشان جمله‌ای بر علیه الغدیر می‌نوشتند كه چنین چیزی دیده نمی‌شود.

بیش از پنجاه سال است كه از تدوین كتاب الغدیر می‌گذرد و با اطمینان می‌توان گفت كه جامعه محققین اعم از شیعه و سنی با نام الغدیر و با نوشته‌های علمی و عمیق و محققانه و پر احساس علامه امینی آشنا می‌باشند. اما در طول این زمان هنوز كسی نتوانسته برای الغدیر حتی صفحه‌ای ردّیه و یا نقدی كه قابل اعتنا باشد، بنویسد. و این خود نشانگر استحكام و متقن بودن مطالب این كتاب است كه حتی مخالفین شیعه نیز نتوانسته‌اند اشكالی بر آن وارد نمایند.

در اینجا سوالی دیگر پیش می‌آید كه علت شهرت الغدیر چیست كه محل رجوع اصناف مختلف علمای شیعه و سنی شده است؟

علامه خود می‌گوید كه من برای نوشتن الغدیر 10 هزار جلد كتاب از «باء» بسم ‌الله تا «تاء» تمّت آن خوانده‌ام و به 100هزار جلد كتاب، مراجعات مكرر داشته‌‌ام.

از مهمترین نكات قابل توجه اینست كه علامه امینی بر خلاف اكثریت علما، به صورت كانالیزه مطالعه نمی‌كردند و در مورد موضوع تحقیقی خود تنها به متون رشته‌ای خاص مراجعه نمی‌نمودند. بلكه به تمامی منابع مطبوع و مخطوط موجود كه به آن موضوع خاص پرداخته بودند رجوع نموده و در تحلیل‌های علمی خود از همگی آنها استفاده می‌كردند.

ایشان برای نگارش الغدیر كلیه كتاب‌های تفسیری، روایی، تاریخی، رجالی، انصاب، لغت، و دواوین شعری را با دقت، مورد مطالعه قرار داده‌اند. با عنایت به همین موضوع است كه علامه امینی خود در ابتدای الغدیر نوشته‌اند: «الغدیر فی الكتاب والسنه والادب. كتابٌ دینیٌ، علمیٌ، فنیٌ، تاریخیٌ، ادبیٌ، اخلاقیٌ.» كه همین شیوه منحصر بفرد، یكی از علل جاودانه شدن الغدیر شده است.